اميرحسن كاكايي – عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت ایران – در گفت‌وگو با خبرنگار قطعات خودرو درباره ممنوعيت واردات برخي لوازم يدكي به كشور توضيح داد: بعضی از قطعات در کشور تولید می‌شوند و برخی دیگر نمی‌شوند. مثلاً لنت ترمز خیلی از خودروها در کشور تولید نمی‌شود و باید واردات آنها آزاد باشد؛ ولی لنت ترمز برخی خودروهاي ديگر را در کشور تولید می‌کنیم. در وضعیت فعلی بهتر است که واردات این گروه آزاد نباشد. نه فقط برای حمایت از لنت‌سازها، به‌دليل وضعیتی که کشور دارد باید این کار را انجام دهیم و چاره‌ای نداریم.
او ادامه داد: چند سالي است كه روی ممنوعیت واردات قطعات خودرو کار شده است، اما در سال‌های گذشته كه واردات آزاد بود قیمت‌ها بالا بود و هم خیلی از مشکلات وجود داشت. مثلا شما از کجا می‌دانید لنتی که از خارج وارد می‌شود، لنت خوبی است؟
وجدان آدم‌ها مهم‌ترين اصل در ايمني است
وي با تاكيد بر اين‌كه درباره ایمنی، مهم‌ترین چیزی که جایگزینی ندارد وجدان آدم‌هاست، گفت: اگر جامعه وجدان داشته باشد، بسیاری از مسائل حل می‌شود؛ اما اگر جامعه وجدان نداشته باشد، چه در واردات و چه در تولید داخل می‌توان تقلب کرد.
كاكايي اظهار كرد: تقلب در تمام دنیا وجود دارد، اما هرقدر وجدان یک ملت پایین‌تر می‌آید، تقلب‌ها و خطرات جانبی به‌مراتب بالاتر می‌رود. می‌توان در واردات تقلب کرد و هم در تولید داخل، نکته این است که حکومت باید یکسری نظارت‌ها را انجام دهد و با این کار، جلوی بی‌وجدانی‌ها را بگیرد.
نظام‌هاي نظارتي به‌شكل متناسبي توسعه پيدا نكرده‌اند
اين كارشناس خودرو بيان كرد: يكي از مشکلات کنونی كشور، كم شدن وجدان افراد دست‌اندرکار در این حوزه است که خیلی هم مهم است. اگر افرادی به نام بهترین برندهاي دنیا، اجناسی را وارد کشور کنند و شما نتوانید این تقلب را کشف کنید، ملت بیچاره می‌شود. مثلاً اگر 100هزار لنت بی‌کیفیت وارد بازار شود، مي‌‌تواند 100هزار نفر کشته برجا بگذارد. نکته این است که نظارت‌ها باید تقویت شود که متاسفانه ما در این زمینه ضعف داریم.
او ادامه داد: در سال‌های اخیر، تعداد خودروها در حال افزایش است، ولی نظام‌های نظارتی ما متناسب با این افزایش توسعه پیدا نکرده‌اند. تکنولوژی تقلب هم در حال بهتر شدن است.
متقلبان بايد هزينه بالايي پرداخت كنند
وي در اين‌باره افزود: نکته بعدی که به نظر باید به آن توجه کرد، هزینه‌ای است که افراد متقلب می‌دهند. هزینه اين افراد باید متناسب با میزان تقلب بالا رود. به نظرم کسی که لنت تقلبی به بازار می‌دهد مانند یک قاتل سریالی است و عده‌ای را با خطر جانی روبه‌رو می‌کند. چنین فردی حتي باید اعدام شود. الان اين افراد زندان و بعد آزاد می‌شوند. خیلی وقت‌ها هم تنبیه يك نفر در حد جریمه است. در حالی که باید هزینه چنین تقلبی بالا برود.
او با تاكيد بر اين‌كه در تولید داخل هم کالاهای بی‌کیفیت داریم و متقلبان براي اين كار بايد هزینه بالایی پرداخت کنند، گفت: قطعات ایمنی مانند لنت ترمز، با جان افراد سر و کار دارند. اگر کسی جنس بی‌کیفیت به بازار بدهد، تقلب کرده است. البته اگر برای تولید لنت، یک ماده اولیه را نداريم، باید آن را وارد کنند.
مشكل خودروهاي فرسوده نگران‌كننده است
كاكايي توضيح داد: مشکل دیگری که شاید خیلی نگران کننده‌تر باشد، موضوع خودروهای فرسوده است که تعدادشان نگران‌کننده شده است. خودروهایی داریم که بیشتر از 47 سال عمر دارند. این موضوع به وارد کننده یا تولیدکننده قطعات هیچ ربطی ندارد. وقتي اتوبوسی ترمز نمی‌گیرد و چپ می‌کند، اين خودرویي است كه دیگر قطعات آن مانند لنت، مهم نیست، بلكه کل مجموعه فرسوده شده است. این خودرو یا بايد اورهال شود، یعنی همه قطعاتش برداشته و جایگزین شوند، یا باید نابود شود. متاسفانه این اتفاق‌ها نمی‌افتد، چون هزینه‌ها بالاست، بخصوص درباره ناوگان حمل و نقل عمومی و تجاری این موضوع بسیار خطر‌آفرین شده است.
وي در پاسخ به اين پرسش كه آیا تولیدکنندگان داخلی توان تامین نیاز بازار را دارند؟ گفت: بله؛ درباره لنت توان تأمین قطعات خودروها را داريم. البته نه هر خودرويی و لنت آن‌هايي را كه نمي‌توانيم توليد كنيم، باید وارد شود. در مواردی که لنت خودرويي در كشور تولید نمی‌شود، مجوز واردات داده می‌شود و مشکلی هم نیست.
او ادامه داد: وقتی می‌گویند ظرفیت تولید قطعه‌اي وجود دارد، یعنی دستگاه‌های تولیدی و تکنولوژی آن را داريم. وقتی درباره مواد اولیه که از خارج می‌آید مشکل پیدا می‌شود، ظرفیت توليد پایین می‌آید و کمبود ایجاد می‌شود.
اين كارشناس خودرو معتقد است: افراد متقلبی که امروز قطعات تقلبی را به بازار وارد می‌کنند، در صورت آزاد شدن واردات، راحت‌تر خواهند بود، چون اجناس بی‌کیفیت را با مارک‌ها شیک به ما می‌دهند و ما هم با اطمینان آنها را می‌خريم.
پيشرفت سيستم مجريان قانون متناسب با شرايط نيست
كاكايي در پاسخ به اين پرسش كه اكنون در بيشتر تصادف‌هاي راهنمایی و رانندگی قطعات خودرو بررسی نمي‌شود آيا بهتر نيست ساز و كاري براي بررسي قطعات در صحنه تصادف‌ها در نظر گرفته شود؟ گفت: در حال حاضر متاسفانه مجریان قانون سیستم‌های نظارتی‌شان متناسب با شرایط پیشرفت نکرده است. برای این کار که می‌گویید، باید تیم تخصصی وجود داشته باشد که در صحنه تصادف‌ها خودرو را بررسی و عیب قطعه را پیدا کند؛ ولی متاسفانه این کار در کشور ما انجام نشده است.
او با بيان اين‌كه علی‌القاعده نیروی انتظامی باید با همکاری سازمان ملی استاندارد، خود را تقويت كند، ادامه داد: در کشوری مانند آلمان وقتی پلیس به کامیوني شک می‌کند، آن را نگه می‌دارد، لباس مخصوصي را می‌پوشد و در زیر کامیون چک می‌کند که آیا این وسیله نقلیه فرسوده است یا خیر. اگر مشکلي پیدا کند، كاميون را تحت کنترل به سمت پارکینگ هدایت می‌کند. ولی آیا در ایران دیده‌اید که پلیس چنین کاری را انجام دهد؟ ممکن است در چند مرکز این‌گونه تجهیزات باشند و افراد متخصص حاضر باشند، اما کشور ما پهناور است و در حال حاضر تعداد خودروها و بخصوص تعداد خودروهای فرسوده زیاد شده است.
اين عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت افزود: به‌جز بحث تجهیزات، از نظر قانونی هم مشکل داریم و جلوی خودروهای فرسوده را نمی‌گیریم.
كاكايي همچنين اظهار كرد: اگر يك کامیون فرسوده را اگر نگه دارند، بار یک شرکتی می‌خوابد، يك نفر هم از نان خوردن می‌افتد. به همين دليل، به کامیون اجازه می‌دهند که برود تا در جاده تصادف کند. در آخر هم می‌گویند ببخشید جاده مشکل داشت! اگر قرار باشد در این زمینه تحولی رخ دهد، به‌جز بحث قانون، باید جامعه هم بخواهد که امن‌تر شود، یعنی جامعه قبول کند که می‌خواهد به سطح بالاتری از ایمنی در جاده‌ها و زندگی روزمره برسد. در اين شرايط، اگر موتورسواری کلاه ایمنی نداشت يا كاميوني فرسوده بود، باید آنها را متوقف کنند.
او در اين‌باره اضافه كرد: در حال حاضر وقتی موتوري توسط پليس متوقف می‌شود یا جلوی ماشیني فرسوده گرفته می‌شود، مردم برای آنها دلسوزی می‌کنند. تا وقتی ما دلسوزی می‌کنیم، میزان فرسودگی خودروها بیشتر می‌شود و جامعه پتانسیل دارد که در آن تقلب رخ دهد. در نتیجه، هزینه و ریسک حمل و نقل در جامعه بالا می‌رود.
كاكايي بيان كرد: همه ما در این وضعیت خطرناک در حال غرق شدن هستیم، چون بحث فرسودگی تدریجی است. یعنی اگر امسال ضعیف عمل کنیم، خطاهای امسال در سال بعد انباشته می‌شود. در حالی که باید به‌تدریج یکسری خودروهای فرسوده از دور خارج شوند؛ اما شما آمار بازیافت خودرو در سال گذشته را بررسی کنید، تقریباً به صفر رسیده است. در حالی که حدود یک میلیون خودرو به ناوگان وارد می‌شود.
او تاكيد كرد: اصل سوال باید این باشد که چطور باید جلوی تقلب را بگیریم و کیفیت قطعات را چه در زمینه واردات و چه در زمینه توليد بالا ببريم؟
وي در ادامه اظهار كرد: مشکل بزرگ دیگری که در کشور وجود دارد این است که وقتی نمی‌دانی چه اتفاقی در حال رخ دادن است، درباره آن تحقیق نمی‌کنید. مثلاً در صحنه تصادف می‌بینید لنت ترمز ایراد دارد، اما وقتی اطلاعات آن در کشور جمع‌آوری نمی‌شود، متوجه نمی‌شوید که فلان لنت در كل کشور مشکل دارد. در نتیجه به دنبال حل مشکل هم نمی‌روید.
مراكز تحقيقات پليس به‌شدت ضعيف هستند
كاكايي افزود: در حال حاضر یکی از مشکلات ما ندانستن است. در پلیس راهور مراکزی تحقیقاتی وجود دارند كه درباره تصادفات مطالعه می‌کنند، اما به‌شدت ضعیف هستند و برای آنها هزینه نمی‌شود. در نتیجه تحقیقات‌شان منتشر نمی‌شود تا بدانیم فلان قطعه در کشور مشکل دارد.
او گفت: گاهی در تصادف‌ها می‌بینید که لزوماً قطعه مشکل‌ساز نبوده است. در این‌باره بخصوص توجه شما را به موضوع روغن‌ها جلب می‌کنم. اکنون درباره آنها هم مشکل داریم، ولی چون تحقیقاتی منسجم انجام نشده است، ما فقط مي‌توانيم کیفی صحبت کنیم.
وي با بيان اين‌كه در حال حاضر کشور لازم دارد در کنار قانون و جزا، مراکز تحقیقاتی خود را توسعه دهد، اظهار كرد: در دنیا بسیاری از شرکت‌های بیمه این کار را انجام می‌دهند. شرکت‌های بیمه برای این‌که هزینه‌های خود را پایین بیاورند، در تصادف‌ها، تحقیقات انجام می‌دهند. اما در ایران این کار را انجام نمی‌دهیم. ظاهراً بیمه شخص ثالث در ایران زیان‌ده است و آنها در این سال‌ها مراکز تحقیقاتی را توسعه نداده‌اند. در دنیا مراکز بیمه‌ای مطالعات را انجام می‌دهند و هر سال درباره تحقیقات خود گزارش می‌دهند و مثلاً به خودروها امتیاز می‌دهند تا خریدار برای انتخاب راحت‌تر باشد. اگر هم خودرویي مشکل داشته باشد جلوی تولید آن گرفته می‌شود.
ميزان افزودني‌ها در روغن‌ها كم شده است
او با اشاره به اين‌كه یکی از موادی که مصرف بالایی دارد و کمتر کسی به آن توجه می‌کند، انواع روغن است، گفت: روغن گیربکس، روغن موتور و روغن ترمز هر کدام در ایمنی خودرو نقش دارند. آیا جایی در کشور وجود دارد که کیفیت روغن‌ها را بررسی کند؟ ایران از نظر تکنولوژی تولید روغن خوب است، ولی در تحریم‌ها افزودنی‌ها به‌شدت با مشکل روبه‌رو شدند. از طرف دیگر، می‌خواهند قیمت روغن را ثابت نگه دارند. من شک ندارم که مقدار برخی افزودنی‌ها در روغن‌ها کم شده است. ولي در هیچ‌جا گزارشی در این‌باره منتشر نمی‌شود.
وي در اين‌باره ادامه داد: درباره روغن گفته نمی‌شود که چند کیلومتر اجازه دارید با این نوع روغن رانندگی کنید. فقط در تعمیرگاه‌ها به‌صورت کلامی پیشنهاد می‌دهند که بعد از دوهزار یا پنج‌هزار کیلومتر، روغن بايد عوض شود. اما مستندی درباره این‌که روغن بعد از چند کیلومتر باید عوض شود، وجود ندارد.
شبكه خدمات پس از فروش بدون مجوز رشد مي‌كند
كاكايي بيان كرد: در بحث قطعات یدکی، یکی از مشکلات بزرگ کشور بحث شبکه خدمات پس از فروش است که بدون مجوز رشد می‌کند. هر کسی کنار خیابان و جاده برای خودش تعمیرگاه باز کرده است. مسائل مربوط به خودرو بسیار پیشرفت کرده، اما آيا افرادی که در تعمیرگاه‌ها هستند به همان نسبت پیشرفت کرده‌اند؟ مدرک دارند؟ همین مسائل باعث بالا رفتن پتانسیل تقلب می‌شود.
او با اعتقاد به اين‌كه قطعات یدکی و خطرات مربوط به آن یک هزارتوی پیچیده است که گوشه کوچکی از آن ممکن است به واردات قطعات مربوط باشد، گفت: اگر در بقیه موارد مربوط به قطعات يدكي، درست عمل شود، موضوع واردات آنها اهمیت چندانی نخواهد داشت. بیشتر تعمیرکاران در واقع تعویض‌كار هستند و مسئولیتی هم در قبال کارشان ندارند. حتی اگر فرد به تعمیرگاه بازگردد هم کاری درباره قطعه معیوب نمی‌تواند انجام دهد و قانونی در این زمینه وجود ندارد.
چرا بر تعميرگاه‌ها نظارت نمي‌شود؟
وي افزود: نکته دیگر این‌که بسیاری از ما مسائل فنی خودرو را نمي‌دانيم و ماشین را به دست تعمیرکار می‌سپاریم. اگر آن فرد تقلب کند، ما از کجا متوجه می‌شویم؟ چه کسی بر این‌گونه تقلب‌ها نظارت می‌کند؟ هیچ‌کس.
كاكايي اظهار كرد: درباره قطعات یدکی، اداره استاندارد، سازمان تعزیرات و پلیس آگاهی، مچ متقلبان را می‌گیرند؛ ولی درباره تعمیرگاه‌ها من تا به حال ندیده‌ام کسی بر آنها نظارت داشته باشد. منظورم تعمیرگاه‌های عمومی است و تعميرگاه‌هایي كه زیر نظر شرکت‌های هستند سر جای خودشان، آنها ارزشمندند. مردم گاهی به تعمیرگاه کنار خیابان اعتماد می‌کنند، اما به تعمیرگاه مرکزی اعتماد نمی‌کنند. این هم خودش یک معضل است.
اين كارشناس خودرو اضافه كرد: با توجه به این‌که تعداد خودروها در کشور در حال افزایش است، قوانین باید بازنگری و امکانات نظارتی تقویت شوند. سیستم خدمات پس از فروش موضوع بسیار مهمی است. متاسفانه ما به آن توجه نمی‌کنیم. تا به‌حال کسی درباره تعمیرگاه‌ها سوال نکرده، در حالی که یکی از مقصران تصادف‌ها، آنها هستند، چرا بر آنها نظارت نمی‌شود؟ در حالي كه اگر تقلب کنند ما اصلا متوجه نمی‌شویم.
