معاون حمل‌ونقل شهرداری تهران با استناد به آمار رشد ۲۵۰ درصدی در سامانه حمل‌ونقل عمومی و تکمیل نسبی خطوط 1 تا 7 مترو در دوره فعلی مدیریت شهری، معتقد است که راحتی و سوخت ارزان، علت اصلی استفاده از خودروهای شخصی در پایتخت و افزایش ترافیک فعلی است. با این حال، بررسی‌های میدانی «دنیای‌اقتصاد»، در حالی که رشد ناوگان اتوبوسرانی را تایید می‌کند، نشان می‌دهد که حمل‌ونقل عمومی تهران به لحاظ کمی و کیفی فاصله‌ای چشمگیر با حداقل‌ها دارد و دو عامل ازدحام و معطلی، مانع از تمایل شهروندان به استفاده از این سیستم شده است. در چنین شرایطی، تخصیص بودجه محدود شهرداری به توسعه بزرگراه‌ها، رقیب جدی برای گسترش حمل‌ونقل عمومی به شمار می‌آید، موضوعی که توسط کارشناسان مورد انتقاد قرار گرفته است.
ریشه ترافیک تهران چیست؟
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران در نشست خبری‌ای که در روزهای پایانی سال ۱۴۰۳ برگزار شد، به اقدامات ویژه شهرداری در زمینه توسعه حمل‌ونقل عمومی اشاره کرد و اظهار داشت که شهرداری تهران در سال جاری، با تکمیل ۳۹ کیلومتر خط جدید مترو، افتتاح ۱۸ ایستگاه و ۲۰ ورودی جدید، خرید واگن‌های جدید مترو، نوسازی و خرید اتوبوس‌های درون‌شهری و واردات تاکسی‌های برقی، دستاوردهای قابل توجهی در راستای گسترش حمل‌ونقل عمومی داشته است. خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» از محسن هرمزی پرسید که ریشه جهش تصاعدی ترافیک در تهران چیست و چرا باوجود تأکید کارشناسان بر لزوم توسعه حمل‌ونقل عمومی، شهرداری همچنان بخش عمده‌ای از بودجه محدود خود را صرف ساخت بزرگراه‌ها و تکمیل طرح‌های قدیمی با پل‌ها و زیرگذرها می‌کند؟ آیا صرف هزینه در بخش حمل‌ونقل عمومی نمی‌تواند نتیجه به مراتب بهتری به همراه داشته باشد؟
در پاسخ، معاون حمل‌ونقل شهرداری تهران تصریح کرد: «قطعاً ساخت خیابان‌ها و بزرگراه‌ها تأثیر چندانی در کاهش بار ترافیکی ندارد، زیرا به ازای ساخت هر خیابان جدید، خودروهای شخصی جدید وارد معابر می‌شوند.» وی ادامه داد: «تکمیل طرح‌های قبلی در بزرگراه‌ها مانند احداث پل و رمپ‌ها در حقیقت تکمیل یک بزرگراه است، چرا که گاهی اوقات شاهدیم یک خودرو به دلیل نبود یک رمپ باید چند کیلومتر اضافه‌تر طی کند که این خود منجر به افزایش ترافیک و مصرف سوخت می‌شود.» هرمزی افزود: «توسعه حمل‌ونقل عمومی امری غیرقابل انکار است و در این زمینه در دوره فعلی شهرداری اقدامات جدی صورت گرفته است که آمار ساخت مترو، تأمین واگن و خرید اتوبوس‌ها شاهد این مدعاست.»
معاون حمل‌ونقل شهرداری تهران همچنین گفت: «با توجه به بهبود وضعیت حمل‌ونقل عمومی، ضروری است که مردم از طریق فرهنگ‌سازی به استفاده بیشتر از این سیستم تشویق شوند. با این حال، ارزان بودن قیمت سوخت موجب می‌شود تا مردم استفاده از خودروهای شخصی را به حمل‌ونقل عمومی ترجیح دهند، زیرا راحتی و ارزان بودن خودرو شخصی مانع از استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی می‌شود که خود بر افزایش ترافیک تهران می‌افزاید.» وی تأکید کرد: «توسعه حمل‌ونقل عمومی، واقعی‌سازی قیمت سوخت و فرهنگ‌سازی برای استفاده بیشتر از حمل‌ونقل عمومی حلقه‌های مکملی هستند که باید در کنار هم برای کاهش ترافیک در تهران به کار گرفته شوند.»
چرا استفاده از خودروهای شخصی در تهران افزایش یافته است؟
در حالی که معاون شهردار تهران افزایش راحتی و ارزان بودن خودروهای شخصی را عامل اصلی ترافیک می‌داند، بررسی‌های میدانی «دنیای‌اقتصاد» و گزارش‌های شهروندان نشان می‌دهد که کیفیت و کمیت نامناسب حمل‌ونقل عمومی باعث این وضعیت شده است. اگرچه داده‌های ارائه‌شده از سوی شهرداری تهران از بهبود وضعیت حمل‌ونقل عمومی در بخش‌هایی همچون افزایش تعداد اتوبوس‌ها، واگن‌ها و خطوط مترو حکایت دارد، ولی تهران همچنان با وضعیت مطلوب حمل‌ونقل عمومی فاصله دارد.
تأخیر در تکمیل پروژه‌های حمل‌ونقل عمومی باعث شده است که شهروندان با مشکلاتی همچون معطلی و ازدحام مواجه شوند. در این شرایط، شکاف‌های جدی در تأمین بودجه برای حمل‌ونقل عمومی وجود دارد، به‌طوری‌که حتی با تأمین ۳,۸۵۰ اتوبوس، باز هم تهران به حداقل نیاز خود که بیش از ۶,۰۰۰ دستگاه اتوبوس است، نرسیده است. علاوه بر این، در حالی که در کلان‌شهرهای مدرن زمان انتظار برای قطار مترو ۲ تا ۳ دقیقه است، در تهران این زمان به ۴ تا ۱۰ دقیقه می‌رسد.
این ارقام به وضوح نشان‌دهنده کیفیت پایین حمل‌ونقل عمومی تهران است که بخش عمده‌ای از آن ناشی از کمیت ناکافی است. بنابراین، «دنیای‌اقتصاد» دو نکته اصلی را به صحبت‌های معاون حمل‌ونقل شهرداری تهران وارد می‌کند: اول اینکه مردم به دلیل ارزانی و راحتی خودروهای شخصی از این وسایل استفاده می‌کنند، نه به دلیل کیفیت پایین حمل‌ونقل عمومی. دوم اینکه توسعه و تکمیل حمل‌ونقل عمومی باید از اولویت بیشتری نسبت به توسعه بزرگراه‌ها برخوردار باشد.
رشد ۲۵۰ درصدی ناوگان اتوبوسرانی و افزایش خطوط مترو
محسن هرمزی در ادامه نشست خبری خود، به توضیح اقدامات شهرداری در زمینه تکمیل حمل‌ونقل عمومی پرداخت و گفت: «در سال جاری، ۳۹ کیلومتر خط جدید مترو در تهران احداث شد، ۱۸ ایستگاه و ۲۰ ورودی جدید به بهره‌برداری رسید و مجموع دارایی‌های شرکت مترو تهران به ۳۰۸ کیلومتر خط و ۱۶۰ ایستگاه رسید.» وی همچنین افزود: «شهرداری تهران قصد دارد خطوط ۶ و ۷ مترو را تا پایان خرداد ۱۴۰۴ تکمیل کند و با حفاری خط ۱۰ و تکمیل خطوط ۸ و ۹، ۱۴۰ کیلومتر به شبکه مترو اضافه شود.»
هرمزی در خصوص وضعیت ناوگان اتوبوسرانی گفت: «زمانی که مدیریت شهری جدید آغاز به کار کرد، تهران تنها ۱۸۷۶ اتوبوس داشت که ۸۶۰ مورد آن فعال و مابقی فرسوده بودند. با نوسازی و خرید اتوبوس‌ها، تعداد اتوبوس‌های فعال به ۳,۸۵۰ رسید که رشد ۲۵۰ درصدی را نشان می‌دهد.» همچنین، شهرداری تهران طرح‌های جدیدی برای کاهش آلودگی هوا مانند تراموا و تاکسی‌های برقی را در سال ۱۴۰۳ آغاز کرده است و در سال آینده شاهد گسترش این خودروهای عمومی در تهران خواهیم بود.
