دنیای اقتصاد – مسائلی مانند تحریم، کمبود نقدینگی و البته ضعف تقاضا عمده دلایل تولید ضعیف خودروهای تجاری به خصوص در حوزه سنگین وزن‌ها به شمار می‌روند. به عنوان مثال، در بخش اتوبوس، کمبود تقاضا سبب شده انگیزه تجاری سازان برای رشد تولید پایین بیاید. یا مثلا در بخش کامیون‌ها، تحریم نقش مهمی در پایین ماندن تیراژ دارد. این در حالی است که با توجه به وجود انبوهی از خودروهای فرسوده به خصوص اتوبوس و کامیون و نقش مهم آنها در آلودگی هوا و هدررفت سوخت، نیاز به اسقاط و جایگزینی آنها بیش از هر زمانی احساس می‌شود و این موضوع ارتباط مستقیم با وضع تولید دارد.
خبری از آریسان نشد
نگاهی به کارنامه تجاری‌سازان در هفت ماه امسال بیندازیم و ببینیم شرکت‌های فعال در این حوزه چه افت و خیزی در تولید داشته‌اند. طبق آمار وزارت صمت، شاخه تجاری‌ساز ایران خودرو با وجود بهبود تولید، همچنان تیراژی بسیار کمتر از ظرفیت اسمی خود دارد. ایران خودرودیزل در هفت ماه امسال علاوه بر کامیون، تولید ون، اتوبوس و مینی‌بوس را نیز در کارنامه خود به ثبت رسانده است.
بیشترین تولید این شرکت به بخش کامیون، کامیونت و کشنده مربوط می‌شود و کمترین تیراژ نیز نصیب مینی‌بوس شده است. بر اساس آمار منتشره، این شرکت در هفت ماه امسال دوهزار و ۲۴۳ دستگاه کامیون، کامیونت و کشنده را به تولید رسانده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رشد حدودا ۸۳درصدی را نشان می‌دهد. بیشتر تولیدات ایران خودرودیزل در گروه محصولات سنگین باری را مدل‌های بنز تشکیل می‌دهند، هرچند در لیست خودروهای این شرکت نام فوتون نیز به دیده می‌شود. شاخه تجاری‌ساز ایران‌خودرو در بازه زمانی موردنظر ۲۲۲ دستگاه از محصولات فوتون چین را در بخش خودروهای باری تولید کرده که البته در مقایسه با هفت ماه سال گذشته افت ۵۹درصدی را نشان می‌دهد. ایران خودرودیزل در گذشته کامیونی پر حاشیه به نام هوو را که چینی بود نیز تولید می‌کرد، اما در لیست خودروهای این شرکت طی هفت ماه امسال نامی از این محصول نیست. هوو به دلیل ایرادات اساسی که در سیستم ترمز داشت، گاهی حادثه می‌آفرید و از همین رو ایران خودرودیزل را حسابی به دردسر انداخت. حالا اما این شرکت دیگر محصولی به نام هوو تولید نمی‌کند و تنها ۱۹ دستگاه سهند را که مدل بهینه شده و به اصطلاح داخلی هوو محسوب می‌شود، در هفت ماه امسال به تولید رسانده است. اما پس از گروه خودروهای سبک و سنگین باری، بیشترین تیراژ ایران خودرودیزل به اتوبوس مربوط می‌شود که البته بسیار کم است. در هفت ماه امسال فقط ۲۹۲ دستگاه اتوبوس در ایران خودرودیزل به تولید رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از هشت برابر شده است. اتفاقا اخیرا نیز خبری منتشر شد مبنی بر اینکه ایران خودرودیزل پس از هشت سال تولید اتوبوس آمبولانسی را از سر خواهد گرفت و باید منتظر ماند و دید چه تیراژی برای این محصول در نظر گرفته شده است. اتوبوس‌های تولیدی ایران خودرودیزل مصرف شهری دارند و به درد ناوگان اتوبوسرانی شهرها به خصوص پایتخت می‌خورند، با این حال در این سال‌ها تولید در این بخش به دلیل ضعف تقاضا افت کرده است.
از اتوبوس که بگذریم، واحد تجاری ساز ایران خودرو نتوانسته آمار قابل قبولی را در بخش مینی‌بوس و میدل باس از خود به جا بگذارد. طبق گزارش وزارت صمت، فقط ۵۱ دستگاه مینی بوس و میدل باس در ایران خودرودیزل طی هفت ماه امسال تولید شده که ۹ دستگاه بیش از بازه زمانی مشابه سال گذشته است. این شرکت در نهایت در تولید ون نیز آمار مناسبی را از خود به جا نگذاشته، چه آنکه کل تولیدش در این بخش از ۹۵ دستگاه تجاوز نکرده و چهار دستگاه بیش از مدت مشابه سال گذشته بوده است.
اما با وجود آنکه ایران‌خودرودیزل وعده تولید مدل جدید وانت آریسان را داده، در هفت ماه امسال حتی یک دستگاه از این محصول نیز به تولید نرسیده است. آریسان تا همین سال گذشته نیز در ایران‌خودرودیزل به تولید می‌رسید، اما از ابتدای امسال خبری از آن نیست. مسوولان ایران خودرودیزل اخیرا اعلام کردند تولید وانت آریسان جدید را به زودی از سر خواهند گرفت، بنابراین به احتمال فراوان در ماه‌های آینده این خودرو به سبد تولیدات این شرکت باز خواهد گشت. ایران خودرودیزلی‌ها البته در هفت ماه امسال تولید وانت داشته‌اند که شامل ۹۷ دستگاه فوتون می‌شود. این در حالی است که این شرکت در سال گذشته بیش از دو هزار و ۸۵۰ دستگاه وانت تولید کرده بود. از این رقم، نزدیک به دو هزار و ۴۷۰ دستگاه سهم آریسان بود و مابقی را نیز وانت فوتون تشکیل می‌داد.
تجاری سازان سایپا پشت وانت
از جاده ساوه به جاده مخصوص بیاییم و ببینیم اهالی آنجا در هفت ماه امسال چه کارنامه‌ای در تولید محصولات تجاری از خود به جا گذاشته‌اند. مرور آمار دو واحد تجاری‌ساز سایپا یعنی سایپادیزل و زامیاد نشان می‌دهد که آنها با رشد تولید مواجه شده‌اند.
در این بین، سایپادیزلی‌ها اما در نه در گروه ون، نه در دسته اتوبوس و نه در بخش مینی‌بوس، هیچ تولیدی طی هفت ماه امسال نداشته‌اند، اما تیراژ کامیون‌هایشان رشد کرده است. طبق آمار وزارت صمت، سایپادیزل توانسته ۶۳۳ دستگاه محصول در گروه خودروهای باری سنگین و نیمه سنگین به تولید برساند و نسبت به هفت ماه سال گذشته بالغ بر ۱۸۰درصد رشد کند. سایپادیزل سال‌ها با ولوو همکاری داشته، با این حال طی بیش از سه سال گذشته ارتباط آنها به دلیل تحریم قطع شده و در حال حاضر خبری از محصولات این شرکت مشهور سوئدی در واحد تجاری ساز سایپا به چشم نمی‌آید.
از سایپادیزل که بگذریم، زامیاد دیگر واحد تجاری‌ساز سایپا تولیدی در بخش ون، کامیون، اتوبوس و مینی بوس ندارد، اما همچنان وانت نیسان آبی می‌سازد. آمار وزارت صمت می‌گوید این شرکت طی هفت ماه امسال بالغ بر ۲۰هزار وانت تولید کرده که بیشتر آنها را نیسان آبی معروف تشکیل می‌دهد. در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، تولید این شرکت کمتر از سه‌درصد بالا رفته است. گفته می‌شود تولید نیسان آبی به دلیل ناتوانی این خودرو در پاس کردن برخی استانداردها، احتمالا انتهای امسال متوقف خواهد شد.
اما سایپا علاوه بر زامیاد و سایپادیزل، یک نماینده تجاری‌ساز دیگر نیز در شهرستان ساوه دارد که میزبان وانت پرایدهای این شرکت است. صحبت از بن رو است، شرکتی که در دوران برجام قرار بود از خودروهای رنو میزبانی کند، اما تحریم و البته کارشکنی‌های داخلی اجازه رخ دادن این اتفاق را نداد. بن رو حالا همچنان وانت پراید می‌سازد، خودرویی نه چندان با کیفیت که معلوم نیست تا کی قرار است به تولید برسد. بنابر آمار وزارت صمت، ۱۲ هزار و ۸۶۵ دستگاه وانت پراید در هفت ماه امسال به تولید رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افت بیش از ۲۱درصدی را نشان می‌دهد. با توجه به آمارهای موجود، اصلی ترین محصول تجاری گروه خودروسازی سایپا را وانت تشکیل می‌دهد و پس از آن، با فاصله‌ای بسیار زیاد، کامیون‌ها قرار دارند.
بهبود تولید در بهمن
سری هم به گروه بهمن بزنیم، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های خودروساز بخش‌خصوصی کشور که علاوه بر محصولات سواری، مدل‌های تجاری نیز می‌سازد. زیرمجموعه‌های این شرکت شامل سیباموتور و بهمن دیزل در مجموع ۱۳۱۵ دستگاه محصول در گروه خودروهای سنگین و نیمه سنگین باری طی هفت ماه امسال تولید کرده‌اند که سهم اولی ۳۱۵ دستگاه بوده و دومی نیز هزار دستگاه. این میزان تولید سبب شده تیراژ گروه بهمن در مقایسه با هفت ماه سال گذشته بیش از ۱۵۲درصد رشد کند. در حالت تفکیکی، سیباموتور رشد حدودا ۱۲۷ درصدی در تولید کامیونت و کشنده داشته و بهمن دیزل هم نزدیک به ۱۶۲درصد بیش از هفت ماه سال قبل محصول تولید کرده است. بهمنی‌ها اما در گروه وانت نیز تیراژی هشت هزار و ۴۶ دستگاهی طی بازه زمانی تحت بررسی از خود به جا گذاشته‌اند که حکایت از افزایش حدودا شش‌درصدی دارد.
ورود کرمانی‌ها به حوزه خودروهای تجاری
دیگر خودروساز بخش‌خصوصی که در حوزه محصولات تجاری نیز طی هفت ماه امسال فعالیت داشته، کرمان موتور است. این شرکت را ایرانی‌ها بیشتر با خودروهایی مانند جک و هیوندایی می‌شناسند و اصلا حوزه اصلی فعالیتش محصولات سواری است، با این حال امسال وانت نیز ساخته است. طبق آمار، ۴۶۳ دستگاه وانت مدل T۸ در کرمان موتور به تولید رسیده، محصولی که تحت لیسانس جک موتورز چین تولید می‌شود.
سایه تعطیلی روی سر اتوبوس‌سازان قدیمی
مانند ماه‌های گذشته، دو شرکت قدیمی بخش‌خصوصی همچنان اوضاع خوبی در تولید ندارند و به نوعی نیمه تعطیل هستند. صحبت از عقاب افشان و شهاب خودرو است که از دیرباز تحت لیسانس خارجی‌ها به تولید اتوبوس و گاهی هم مینی‌بوس مشغول بوده‌اند. این دو شرکت روزگاری ستون‌های خیمه بخش خصوصی به ویژه در بخش اتوبوس‌های بین شهری بودند، اما طی چند سال گذشته و با برقراری تحریم، اساسی افول کرده‌اند. عقاب افشان را همه با اسکانیاهای مونتاژی‌اش می‌شناسند و بسیاری از اتوبوس‌های بین شهری حال حاضر کشور جزو محصولات این شرکت به شمار می‌روند. این در حالی است که تولید عقاب افشان در هفت ماه امسال تنها ۴۳ دستگاه بوده و در مقایسه با ۱۴۹ دستگاه سال گذشته بیش از ۷۰درصد افت را نشان می‌دهد. این شرکت اما امسال به تولید مینی بوس هم روی آورده، به نحوی که تولید ۴۰ دستگاه از این مدل خودرو در کارنامه‌اش به ثبت رسیده است.
اما اوضاع در شهاب خودرو بدتر از عقاب افشان است، زیرا طی هفت ماه امسال تنها چهار دستگاه اتوبوس در این شرکت تولید شده است، یعنی ۳۱ دستگاه کمتر از مدت مشابه سال گذشته. با توجه به آمار موردنظر، عملا می‌توان این خودروساز قدیمی را در تعلیق دانست.
