قطعات خودرو: چرا قيمت لاستيك در بازار چند نرخی است؟ اگر اين روزها ارز 4200 توماني ديگر به كمتر كالايي اختصاص می‌يابد، اما همچنان منشاء بسياری از مشكلات و چند نرخی شدن كالاها در كشور هست؛ از جمله در بازار لاستيك.
در اواخر خردادماه امسال ايسنا در گزارشي نوشت: «در شرایطی که رانندگان و مسئولان سازمان راهداری بر مشکل رانندگان وسایل حمل و نقل عمومی در زمینه تامین لاستیک در زمان و با قیمت و کیفیت مناسب تاکید دارند، مشخص نیست چرا مساله لاستیک که ماه‌هاست دامن‌گیر این بخش شده، حل نمی‌شود، هرچند وزارت صمت در توضیحاتی گفته است که واردات با قیمت ارز نیمایی به‌طور مکفی انجام پذیرفته و هیچگونه اخلال و وقفه‌ای در روند واردات صورت نپذیرفته است و در حال حاضر موجودی تایر سنگین مطابق نیاز، در انبارها موجود است.
از روزی که ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی برای واردات و تولید لاستیک حذف شد و ارز نیمایی جای آن را گرفت رانندگان با مشکلات متعددی رو به رو شدند. به عنوان مثال مسئول و دستگاه متولی آنها از سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای به وزارت صنعت، معدن و تجارت تغییر کرد و سامانه جدید (سامانه کالا) مانند گذشته پاسخگوی نیاز آنها نبود. يكي از علت هاي چند نرخي شدن قيمت لاستيك در بازار همين تغييرات بود.
چند نرخي بودن لاستيك و معيشت كاميون‌داران
احمد کریمی – دبیر کانون انجمن‌های صنفی کامیونداران کشور – درباره مشکلات تولید، تامین و توزیع لاستیک مورد نیاز کامیونداران، گفت: این مشکلات طی ماه‌های گذشته همچنان پابرجاست و باید به این نکته توجه کرد که در این زمینه امنیت و معیشت کامیونداران از همه چیز مهمتر است و نباید به نام حمایت از تولید داخل از جیب مردم هزینه کنیم.
البته داریوش باقر جوان – مدیرکل دفتر حمل و نقل مسافر سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای- نیز اخیرا بر این مشکل رانندگان مهر تاییدی زد و اعلام کرد که گزارش‌هایی از رانندگان درباره مشکلات آنها در زمینه تامین لاستیک از طریق سامانه کالا دریافت کرده‌ایم و آن را به وزارت صمت انتقال داده‌ایم.»
اين گزارش ايسنا با واكنش وزارت صمت مواجه شد و مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت صنعت، معدن و تجارت اين‌گونه به آن پاسخ داد: «حسب ابلاغیه دولت از تاریخ ۲۰ فروردین ۱۳۹۹ گروه کالایی لاستیک از گروه یک به دو تغییر یافت و تامین ارز آن نیمایی گردید.
براساس این تصمیم از آن تاریخ به بعد، هیچگونه ارز ترجیحی (۴۲۰۰ تومانی) به واردات تایر تخصیص داده نشد. متعاقب آن وفق تصمیمات متخذه کارگروه پایش حمل‌ونقل کشور کلیه واردکنندگانی که ارز ترجیحی در سال ۱۳۹۸ دریافت نموده، اما موفق به واردات تایر نگردیدند تا ۳۰ بهمن ماه ۱۳۹۹ مهلت داده شد تا نسبت به واردات و ترخیص تایر تامین شده، اقدام کرده و از طریق سامانه جامع تجارت و سامانه توزیع تایر راهداری براساس پیمایش و صدور حواله مطابق قیمت مصوب سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان نسبت به عرضه اقدام كنند.
آيا قيمت لاستيك در بازار ثابت مي‌شود؟
در حال حاضر پس از دوره مذکور میزان موجودی تایر تامین شده با ارز ترجیحی به حداقل موجود رسیده است. با وجود این از تاریخ ممنوعیت واردات تایر با ارز ۴۲۰۰ تومانی واردات با قیمت ارز نیمایی به‌طور مکفی انجام پذیرفته و هیچگونه اخلال و وقفه‌ای در روند واردات صورت نپذیرفته است و در حال حاضر موجودی تایر سنگین به مقدار نیاز در انبارها موجود است.
تولید لاستیک در داخل کشور متاثر از تغییر گروه کالایی تایر با قیمت‌های تحت نظارت و استانداردهای لازم در حال انجام است و کلیه تایرهای تامین و تولید شده از طریق سامانه توزیع کالا و با حواله رزرو، در دسترس ناوگان حمل‌ونقل کشور خواهد بود. رانندگان وسیله حمل بار و مسافر می‌توانند شخصا نسبت به رزرو و خرید ۱۲ حلقه از برند مورد نظر خود در سال اقدام كنند و هیچگونه اجباری در خرید تایرهای بی کیفیت وجود ندارد.»
اصناف و قيمت لاستيك
درباره دليل چند نرخي شدن قيمت لاستيك در بازار، سخنگوی انجمن صنعت تایر کشور – مصطفي تنها – به خبرگزاري مهر گفت: توزیع لاستیک با ارزهای ۴۲۰۰ تومانی، نیمایی و تولید داخلی موجب چند نرخی شدن و آشفتگی بازار شده است. از اواخر سال ۹۸ برای واردات تایر توسط تولیدکنندگان به صنعت تایر کشور ارز تخصیص داده نشد و از اول سال ۹۹ به صنعت تایر اعلام شد که به علت مشکلات ارزی، این کالا از اولویت ارزی خارج شده و دیگر ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات آن تخصیص داده نمی‌شود و ارز نیمایی جای آن را می‌گیرد.
او ادامه داد: تا ابتدای خرداد سال ۹۹ به صنعت تایر فرصت داده شد که اگر محموله‌ای با همان ارز ۴۲۰۰ تومانی دارد، از گمرک ترخیص کند و از آن زمان به بعد چنانچه کالایی وارد می‌شد باید ما به التفاوت ارزی (از ارز ۴۲۰۰ تومانی تا ارز نیمایی) برای ترخیص به گمرک پرداخت می‌شد. با این حال در بخش واردات به چند شرکت که هنوز ارز ۴۲۰۰ تومانی داشتند مهلت بیشتری داده شد تا بتوانند کالایی را که هنوز خریداری نکرده بودند، خریداری و وارد کنند، یعنی ارز به آنها تخصیص داده شد، اما تایری وارد نکرده بودند و به آنها تا اواخر سال ۹۹ اجازه دادند تا بتوانند تایر وارد کشور کرده و بر مبنای دلار ۴,۲۰۰ تومانی به بازار عرضه کنند منتهی با این شرط که محموله وارداتی باید با ثبت در سامانه جامع تجارت و نظارت ستاد تنظیم بازار توزیع شود.
وي با بیان اینکه در نهایت این شرکت‌ها تا اواخر سال گذشته اقدام به واردات و ترخیص تایر کردند و در سامانه هم ثبت شد، گفت: پس از ترخیص محموله‌های مذکور، تایرها بر اساس ارز ۴۲۰۰ تومانی در بازار توزیع شدند که در نهایت منجر به این شد که قيمت لاستيك در بازار چند نرخی شود.
سياست دولت درباره قيمت لاستيك در بازار چه بوده است؟
اما مشكلات در بازار لاستيك و چند نرخي شدن اين كالا همچنان به قوت خود باقي مانده است، همان‌گونه كه روزنامه جام جم در تاريخ 18 تيرماه در گزارشي نوشت: «بازار لاستیک کشور از زمانی که ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات و تولید آن حذف شد و جای خود را به ارز نیمایی داد با مشکلات متعددی روبه‌رو بوده است؛ به طوری که این بازار در دو سال اخیر از طرفی با اعتراض رانندگان کامیون‌ها به دلیل گرانی و کمبود لاستیک همراه بوده و از طرف دیگر، با صفوف طولانی خرید لاستیک در کشور روبه‌رو بوده‌ایم.»
در حال حاضر نیز بازار دچار چند نرخی بودن لاستیک شده و خبرها حاکی از آن است که تا چند ماه آینده به دلیل کمبود شدید ثبت سفارش واردات لاستیک، شاهد صفوف گسترده خرید این محصول در کشور باشیم؛ اتفاقی که در دولت سیزدهم خود را نشان می‌دهد اما ریشه آن به زمان تصویب ارز ۴۲۰۰ تومانی در سال ۹۷ باز می‌گردد.
ارزش کل صنعت لاستیک ایران در حال حاضر به ۵۰۰ میلیون دلار می‌رسد که از این میزان ۳۰۰ میلیون دلار آن از طریق واردات و ۲۰۰ میلیون دلار آن از طریق لاستیک‌های داخلی تامین می‌شود. (البته بخش زیادی از آنها نیز از طریق مواد اولیه وارداتی تولید می‌شوند.)
در دو سال اخیر همواره رانندگان خصوصا کامیونداران با مشکل گرانی و کمبود شدید لاستیک روبه‌رو بوده‌اند به همین دلیل شاهد صفوف تشکیل‌شده زیادی برای خرید این محصول بوده‌ایم. از ۲۱ فروردین سال گذشته ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات مواد اولیه و همچنین محصول نهایی لاستیک حذف شد. افزایش قیمت مواد اولیه برای ساخت داخل از یک سو و گرانی ۱۰۵ درصدی لاستیک خودروهای سنگین از سوی دیگر باعث شد تا مصرف‌کنندگان از لحاظ قیمتی با مشکلات زیادی روبه‌رو شوند.»
لاستيك در بورس
در حالي كه قيمت لاستيك در بازار هنوز به ثبات نرسيده بحث ورود لاستيك به بورس توسط عده‌اي پيگيري مي‌شود. 19 خردادماه «كالاخبر» در گزارشي اعلام كرد: «بورس کالای ایران چهارشنبه گذشته برای نخستین بار پذیرش ۱۰ هزار و ۱۷۰ تن تایر معادل «یک میلیون و ۳۶۰ هزار حلقه تایر» از سوی دو شرکت تولیدکننده تابعه شستا را تجربه کرد که محمد رضوانی‌فر مدیرعامل شستا این اقدام را در راستای تعهد شستا در مسیر شفافیت اعلام کرده است. همچنین مدیرعامل گروه صنعتی بارز و سخنگوی انجمن صنفی صنعت تایر ایران هر کدام این رویداد را در جهت شفافیت و سهولت روند معاملات تایر در کشور عنوان کرده‌اند.
براساس امیدنامه پذیرش این دو محصول، ۵۸۷۷ تن تایر شرکت لاستیک بارز کردستان معادل ۸۱۰ هزار حلقه لاستیک و ۴۲۹۳ تن تایر خودرو شرکت گروه صنعتی بارز معادل ۵۵۰ هزار حلقه لاستیک می‌شود که به این ترتیب در مجموع ۱۰ هزار و ۱۷۰ تن تایر معادل «یک میلیون و ۳۶۰ هزار حلقه تایر» در بازار فرعی پذیرش و آماده عرضه شده است.
محمد رضوانی‌فر، مدیرعامل شستا، نیز درباره پذیرش تایر در بورس کالا، گفت: با پذیرش و عرضه تایر خودرو بارز کرمان و تایر بارز کردستان به عنوان زیرمجموعه‌های شستا در بورس کالای ایران، تعهد شستا به ذی‌نفعان و سهام‌داران در مسیر شفافیت و سودآوری ادامه پیدا می کند.
مهدی فکری، مدیرعامل گروه صنعتی بارز (سهامی عام) نیز بیان كرد که با توجه به اینکه گروه صنعتی بارز به عنوان بزرگترین تولیدکننده تایر در کشور، موفق به اخذ مجوز عرضه تایر در شرکت بورس کالای ایران شده است، لذا در راستای شفافیت هرچه بیشتر و سهولت امر، فعالان محترم و متقاضیان گرامی می‌توانند از این به بعد، جهت خرید تایر به صورت مستقیم به بورس کالای ایران مراجعه كنند.
رشد تعداد و وزن لاستيك در بهار امسال
چند روز پيش، ايسنا در گزارشي اعلام كرد: «براساس آمار عملکرد تایرسازان بزرگ کشور از ابتدای سال جاری تا پایان خرداد ماه، در مجموع ۷۰ هزار و ۴۴۷ تن تایر خودرو تولید شده که این وزن از تایرها معادل ۱۱ میلیون و ۱۳۷ هزار و ۶۶۵ حلقه تایر است. بررسی آمار نشان می‌دهد که تولید تایر در فصل بهار امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی شش درصد و از منظر تعداد حلقه‌ها با ۱۰ درصد افزایش تولید روبه‌رو شده است.
طبق آمار در سه ماه نخست سال جاری، بیشترین رشد تولید، مختص تولید تایر دوچرخه است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۵۸ درصد به لحاظ تعدادی و ۴۱ درصد به لحاظ وزنی افزایش تولید داشته است. در این مدت، دو میلیون و ۶۲ هزار و ۹۴۱ حلقه تایر دوچرخه با وزن ۴۲۴۱ تن در کشور تولید شده است که رشد ۵۸ درصدی تیراژی و ۴۱ درصدی وزنی را نسبت به سه ماهه اول سال گذشته ثبت کرده‌اند.
همچنین پنج میلیون و ۸۹۵ هزار و ۸۹۰ حلقه تایر انواع خودرو (سبک و سنگین) معادل ۶۳ هزار و ۸۴۸ تن در سه ماه نخست سال جاری در کشور تولید شده است که به لحاظ تعداد حلقه دو درصد و به لحاظ وزنی یک درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد تولید دیده می‌شود.
از این میزان تولید تایر خودروها، پنج میلیون و ۱۰۷ هزار و ۲۲۲ حلقه متعلق به تایر خودروهای سواری است. که نسبت به سه ماهه نخست سال گذشته ثابت مانده، اما به لحاظ وزنی یک درصد رشد یافته است. در فصل بهار سال جاری از میزان تولید وزنی تایر خودروهای سبک و سنگین، ۳۶ هزار و ۸۹۲ تن سهم تایر خودروهای سواری بوده است.
خودکفایی 600 هزار حلقه کمبود تولید داریم
حالا اما، 25 تير 1400، محسن صفدری، مدیر دفتر صنایع غیر فلزی وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام كرده است: حدود 500 تا 600 هزار حلقه لاستیک رادیال باری و اتوبوسی در کشور کمبود داریم. در لاستیک‌های سیمی سنگین نیاز کشور یک میلیون و 100 هزار حلقه است و برای خودکفایی 600 هزار حلقه کمبود تولید داریم.
او مي‌گويد: تولید داخل تایرهای سیمی سنگین به یکی از واحدهای تولید لاستیک با تولید 300 هزار تن محدود می‌شود. واحد دیگری هم با ظرفیت اسمی 300 هزار حلقه در سال احداث شده است. لاستیک و تایر اتوبوسی سیمی یا اصطلاحا رادیال جزو اولویت‌های سرمایه گذاری ماست.
مدیر دفتر صنایع غیر فلزی وزارت صمت، خبر داده است: ما در کشور 11 واحد صنعتی تولیدکننده تایر و تیوپ با ظرفیت اسمی تولید 450 هزار تن در سال داریم. این واحدها حدود 300 هزار تن تولید واقعی دارند و بر اساس مجوزهای صادره از وزارت صمت 15 هزار اشتغال در این صنعت داریم.
در کل منطقه‌ای که ایران در آن قرار گرفته حدود 27 واحد صنعتی تولید کننده تایر وجود دارد و این به معنای سهم 41 درصدی ایران در کارخانجات تولید تایر در منطقه است. در کل دنیا 510 تولید کننده لاستیک وجود دارد و این آمارها نشان می‌دهد کشور ما نقش زیادی در تولید لاستیک در دنیا دارند اما هنوز راه زیادی برای توسعه صنعت تایر داریم.
در تولید لاستیک نخی یا به اصلاح بایاس که نسل قدیم لاستیک‌های باری و اتوبوسی محسوب می‌شود هیچ کمبودی نداریم. تکنولوژی ساخت این لاستیک‌ها قدیمی‌تر است که باعث می‌شود عمر کوتاه تر و استهلاک بیشتری داشته باشند. لاستیک بایاس به میزان کافی در کشور تولید می‌شود و حتی قابلیت صادرات آن در کشور وجود دارد.
گويا اخیرا مصوبه‌ای را در ستاد تنطیم بازار گذرانده‌اند که اجازه صادرات برخی اقلام لاستیک را به واحدهای تولیدی می دهند. صادرات با 10 تا 15 درصد تولیدات آغاز خواهد شد و در صورت کشش بازار ادامه پیدا خواهد کرد. امروز نیازی به سرمایه گذاری جدید در حوزه تولید لاستیک بایاس نداریم.
اين مقام مسوول در وزارت صمت اعلام كرده است: مجموع تولید لاستیک بایاس و رادیال ما در سال گذشته حدود 800 هزار حلقه بود. 164 هزار تن ظرفیت اسمی تولید لاستیک سواری کشور است که معادل 25 میلیون حلقه لاستیک سواری خواهد بود. سال گذشته رکورد جدیدی در تولید زده شد و در لاستیک سواری با در نظر گرفتن تعداد حلقه‌ها لاستیک 18 درصد و با در نظر گرفتن وزن تولید 21 درصد افزایش تولید داشته‌ایم. از 164 هزار تن ظرفیت اسمی موجود حدود 22 میلیون حلقه، یعنی 160 هزار تن لاستیک سواری تولید کردیم.
رشد آمار
در سه ماهه ابتدایی امسال همچنین با رشد ۲۵ درصدی، ۶۸۴۸ تن انواع تایر وانتی توليد شده است. با رشد پنج درصدی، ۱۳ هزار و ۴۷۰ تن تایر باری و اتوبوسی نيز در داخل کشور تولید شده است. تایرهای کشاورزی سنگین نیز با رشد یک درصدی ۴۷۱۴ تن توسط تایرسازان داخلی تولید شده است.
در مقابل اما در بخش تایرهای کشاورزی سبک ۸۰۲ تن تایر تولید شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۶ درصد کاهش تولید داشته است. و ۱۱۲۴ تن انواع تایر راه‌سازی و صنعتی تولید شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت ۲۶ درصدی داشته است.
از ابتدای سال جاری تا پایان خردادماه، ۲۳۵۸ هزار تن با رشد شش درصدی معادل سه میلیون و ۱۷۸ هزار و ۸۳۴ حلقه انواع تیوب تولیدشده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به لحاظ تیتراژی شش درصد و به‌لحاظ وزنی ۱۲ درصد رشد تولید را تجربه کرده است.»
علي‌رغم آمارهاي افزايش توليد قيمت لاستيك در بازار هنوز به ثبات نرسيده است. مشكل از كجاست؟
