تجارت خارجی ایران در نتیجه تحولات سیاسی به بن‌بست رسیده است. در دو دهه گذشته، که تحریم‌ها به یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد ایران تبدیل شده‌اند، تاثیر سیاست بر بازیگران تجاری کشور بیشتر شده است. به گفته یک بازرگان باتجربه، برای توسعه کشور نیاز به یک توافق جامع با جهان وجود دارد که بدون آن پیشرفت اقتصادی امکان‌پذیر نخواهد بود.
آینده تجارت، در گرو تغییر سیاست‌ها
مرضیه احقاقی اظهار می‌کند که ایران از پتانسیل‌های ویژه‌ای برای توسعه برخوردار است، اما تکرار این جمله بدون توجه به لزوم تعاملات جهانی باعث از دست رفتن فرصت‌های توسعه اقتصادی و صنعتی شده است. ایران در سال‌های اخیر فرصت‌های توسعه‌ای را به کشورهای همسایه واگذار کرده است و اکنون موضوع تعامل با جهان برای دستیابی به اهداف صنعتی مطرح است. با این حال، باید گفت که دوره جذب سرمایه خارجی و استفاده از این منابع برای توسعه اقتصادی، دیگر به پایان رسیده است.
مقامات کشور باید برای خروج از بحران اقتصادی تغییراتی در سیاست‌های خود اعمال کنند. پدرام سلطانی، نایب‌رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران، در گفتگو با «دنیای اقتصاد» تاکید دارد که وضعیت به حدی پیچیده شده که حتی پیش‌بینی وضعیت اقتصادی کشور در آینده نزدیک غیرممکن است. وی همچنین از عدم وجود سیاست شفاف برای حل مشکل تحریم‌ها انتقاد کرده و اشاره کرده که اگر اراده برای دستیابی به توافق وجود داشته باشد، توافقی مانند برجام ممکن است.
ضرورت توافق با غرب و چالش‌های پیش رو
برقراری تعامل سازنده با دنیا برای توسعه اقتصادی ضروری است. تحریم‌ها تاثیرات منفی زیادی بر اقتصاد کشور گذاشته‌اند و صنعت و تجارت نیز تحت تاثیر این وضعیت قرار گرفته‌اند. از سوی دیگر، چالش‌های ساختاری و مشکلاتی چون ناترازی‌ها در بخش انرژی و زیرساخت‌ها، شرایط اقتصادی ایران را پیچیده‌تر کرده‌اند. به رغم دشوارتر شدن شرایط نسبت به هفت سال پیش، احتمال دستیابی به توافق مجدد هنوز وجود دارد، اما مشکلات موجود باید در نظر گرفته شوند.
از دست رفتن جذابیت‌های ایران برای سرمایه‌گذاران خارجی
ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و منابع طبیعی خود، ظرفیت‌های ویژه‌ای برای جذب سرمایه‌های خارجی داشت، اما تحریم‌ها و وضعیت اقتصادی موجب شده‌اند که بسیاری از این فرصت‌ها از دست بروند. در حالی که کشورهای همسایه ایران به توسعه پروژه‌های زیرساختی و انرژی پرداخته‌اند، ایران به دلیل شرایط موجود از معادلات جهانی کنار گذاشته شده است. بنابراین، انتظار نمی‌رود که سرمایه‌گذاران خارجی به ایران بازگردند و پروژه‌های مشترک جدیدی اجرا کنند.
پایین بودن جذابیت ایران برای سرمایه‌گذاری
مزیت‌های ایران برای سرمایه‌گذاری، به ویژه در حوزه‌هایی مانند بازار مصرفی و تکنولوژی، در حال حاضر دیگر جذابیت گذشته را ندارند. کشورهای دیگر جایگزین ایران شده‌اند و اکنون نمی‌توان به سرمایه‌گذاری خارجی در ایران امید داشت. بسیاری از ظرفیت‌های ایران که می‌توانستند پایه‌گذار توافق با غرب باشند، اکنون به دلیل شرایط سیاسی و اقتصادی از دست رفته‌اند.
آینده اقتصادی ایران و چشم‌انداز رشد
با توجه به شرایط کنونی، پیش‌بینی رشد اقتصادی 8 درصدی که در برنامه هشتم توسعه هدف‌گذاری شده، دور از واقعیت به نظر می‌رسد. با وجود چالش‌های عمده در بخش‌های مختلف اقتصادی، از جمله ناترازی‌های انرژی و فقدان برنامه‌های مدون برای توسعه صنعتی، دستیابی به چنین رشد اقتصادی امری غیرممکن به نظر می‌رسد.
چالش‌های صادرات و تولید
در حالی که ایران از پتانسیل‌های خوبی برای توسعه صادرات برخوردار است، اما نبود زیرساخت‌های لازم و عدم برنامه‌ریزی مناسب برای تولید صادراتی، مشکلات زیادی در این زمینه ایجاد کرده است. در نهایت، مشکلات ساختاری و اقتصادی موجب شده‌اند که ایران نتواند در بسیاری از صنایع استراتژیک، از جمله پتروشیمی و فولاد، پیشرو باشد.
این تحلیل نشان می‌دهد که وضعیت کنونی تجارت و صنعت ایران به شدت تحت تاثیر شرایط سیاسی و اقتصادی قرار دارد و برای بهبود این وضعیت نیاز به تغییرات جدی در سیاست‌ها و تعاملات بین‌المللی است.
