در سال ۱۴۰۲، گزارشی از بودجه خانوار شهری توسط بانک مرکزی منتشر شد که تغییرات قابل توجهی را در الگوی مصرف خوراکی‌ها در طول یک دهه اخیر نشان می‌دهد. این آمارها حاکی از آن است که پس از تحریم‌ها و شوک ارزی در سال ۱۳۹۷، مصرف بسیاری از کالاهای اساسی خوراکی، مانند برنج و نان که اجزای اصلی سفره خانوار را تشکیل می‌دهند، کاهش یافته است. همچنین، در میان انواع کالاهای پروتئینی، مصرف گوشت قرمز و ماهی کاهش یافته و جای خود را به گوشت مرغ و تخم‌مرغ داده است. این تغییر عمدتاً به دلیل پایین‌تر بودن نسبی قیمت مرغ و تخم‌مرغ نسبت به گوشت قرمز و ماهی بوده است. در زمینه لبنیات نیز، مصرف شیر و ماست نسبت به سال ۱۳۹۳ کاهش یافته، اما مصرف پنیر افزایش داشته است. به طور کلی، بررسی‌های آماری نشان می‌دهند که سفره خانوار شهری در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۳۹۳ کوچک‌تر شده است.
یکی از مهم‌ترین مطالعات آماری در کشورهای مختلف، بررسی بودجه خانوار است. این مطالعه به‌منظور شناسایی الگوهای مصرفی خانوارها، نحوه هزینه‌ها و درآمدها، و تاثیر تحولات اقتصادی و اجتماعی بر آنها انجام می‌شود. در این بررسی، ضرایب اهمیت کالاها و خدمات مصرفی تعیین می‌شود تا بتوان شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی را محاسبه کرد و تصمیمات مناسبی برای تأمین رفاه نسبی و حداقل معیشت اتخاذ کرد.
چرا رفاه خانوار کاهش یافته است؟
بر اساس داده‌های بانک مرکزی، متوسط هزینه ناخالص سالانه یک خانوار شهری در سال ۱۴۰۲ حدود ۳۴۰ میلیون تومان بوده است که نسبت به سال قبل از آن ۴۸.۳ درصد افزایش داشته است. این رشد در ارقام اسمی و بدون توجه به تورم اعلام شده است. با این حال، با در نظر گرفتن تورم حدود ۳۵ درصدی، وضعیت رفاهی خانوارها بهبود نسبی یافته است. اما، با توجه به آسیب‌های وارده به رفاه خانوار در سال‌های پایانی دهه ۱۳۹۰، هنوز به سال ۱۳۹۳ بازنگشته‌ایم.
جزئیات هزینه‌ها
بانک مرکزی در بررسی بودجه خانوارهای شهری، هزینه‌های مختلف را به تفصیل بیان کرده است. از جمله، ۲۹.۹ درصد از هزینه ناخالص خانوار (بیش از ۱۰۱ میلیون تومان) به گروه هزینه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها اختصاص دارد. در این گروه، بیشترین سهم به انواع گوشت تعلق دارد. همچنین، در سال ۱۴۰۲، ۳۴.۷ درصد از هزینه خانوار به هزینه‌های مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها اختصاص داشته است.
این تغییرات نشان می‌دهد که رفاه خانوارها تحت تاثیر عوامل مختلف، از جمله تغییرات قیمتی و تحولات سیاسی و اقتصادی، در سال‌های اخیر کاهش یافته است. با این حال، بهبود نسبی وضعیت در سال‌های آغازین دهه ۱۴۰۰ قابل توجه است، ولی این روند در حال حاضر با عدم‌اطمینان‌های زیادی مواجه است.
