سفر رئیس‌جمهور ایران به تاجیکستان و روسیه: فرصتی برای تقویت روابط اقتصادی و تجاری
به‌تازگی رئیس‌جمهور ایران و هیئت همراه سفر منطقه‌ای خود را به تاجیکستان و روسیه آغاز کرده‌اند. در همین راستا، «دنیای‌اقتصاد» به بررسی فرصت‌های همکاری ایران با این دو کشور پرداخته است. طبق بررسی‌ها، میزان تجارت ایران و روسیه در بهترین حالت در سال‌های اخیر به حدود ۲.۷ میلیارد دلار رسیده است، در حالی که دو کشور اشتراکات زیادی در زمینه‌های سیاسی و امنیتی دارند. کشورهای دیگری مانند ترکیه، امارات و هند توانسته‌اند پس از آغاز جنگ اوکراین، روابط اقتصادی خود با روسیه را به شکل چشمگیری افزایش دهند، اما روابط ایران و روسیه هنوز به سطح مطلوبی نرسیده است.
ظرفیت‌های اقتصادی ایران و روسیه
سفر رئیس‌جمهور ایران به روسیه ابعاد مختلفی از جمله سیاسی، اقتصادی و امنیتی دارد. ایران و روسیه به دلیل تحریم‌های مشترک آمریکا، فرصت‌های زیادی برای همکاری دارند. به‌طور خاص، ایران به‌تازگی عضو گروه بریکس شده و می‌تواند از این ظرفیت برای گسترش روابط استفاده کند. کریدور حمل‌و‌نقل شمال-جنوب (INSTC) یکی از پروژه‌های استراتژیک است که می‌تواند به‌عنوان نقطه شروعی برای همکاری‌های بیشتر در این زمینه باشد. روسیه همچنین تولیدکننده عمده نهاده‌های دامی و روغنی است که ایران می‌تواند از این ظرفیت برای تأمین نیازهای خود بهره‌برداری کند.
چالش‌ها و فرصت‌های همکاری
مبادلات تجاری ایران و روسیه در سال ۲۰۲۳ به ۲.۷۶ میلیارد دلار رسید که با توجه به ظرفیت‌های موجود، رقم بسیار کمی است. کشورهایی نظیر ترکیه، هند و امارات توانسته‌اند روابط تجاری خود را با روسیه به‌طور چشمگیری افزایش دهند. با این حال، روابط ایران و روسیه عمدتاً در حوزه‌های نظامی و امنیتی محدود مانده است.
یکی از فرصت‌های بزرگ همکاری ایران و روسیه، کریدور حمل‌و‌نقل شمال-جنوب است که می‌تواند هزینه‌های حمل‌و‌نقل را کاهش دهد و سرعت تجارت منطقه‌ای را افزایش دهد. این پروژه می‌تواند به‌عنوان جایگزینی برای مسیرهای سنتی حمل‌و‌نقل کالا عمل کند و ایران را به هاب تجاری منطقه‌ای تبدیل کند.
آیا روابط ایران و روسیه جایگزین روابط با غرب است؟
هرچند روابط با روسیه اهمیت زیادی دارد، اما این روابط نمی‌تواند جایگزینی برای تعاملات با کشورهای غربی و منطقه‌ای باشد. ایران باید همزمان با تقویت روابط با روسیه، اصلاحات اقتصادی داخلی را نیز در دستور کار قرار دهد. تصویب قوانین تسهیل‌کننده مانند FATF و کاهش تنش‌های بین‌المللی، از پیش‌نیازهای بهره‌برداری کامل از فرصت‌های موجود است.
روابط ایران و روسیه می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای افزایش قدرت چانه‌زنی ایران در مذاکرات بین‌المللی با غرب عمل کند، اما برای استفاده بهینه از این روابط، ایران باید سیاست‌های اقتصادی خود را به‌روزرسانی کرده و از تجربیات کشورهای دیگر مانند ترکیه و امارات در این زمینه استفاده کند.
نتیجه‌گیری
با وجود تحولات مثبت در روابط ایران و روسیه، هنوز نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و اقدامات عملی بیشتر برای گسترش روابط اقتصادی است. ایران باید از فرصت‌های موجود بهره‌برداری کند و روابط خود را با کشورهای مختلف، از جمله روسیه، بهبود بخشد تا بتواند در شرایط جهانی پیچیده به جایگاه اقتصادی مطلوب دست یابد.
