تجارت ایران و آفریقا با وجود ظرفیت‌های قابل‌توجه، همچنان با چالش‌های متعددی روبرو است. نبود خطوط منظم کشتیرانی، مشکلات مراودات مالی، ضمانت‌نامه‌های بانکی و عدم وجود پروازهای مستقیم از ایران به آفریقا از جمله موانع اصلی این مسیر تجاری محسوب می‌شوند.
به گزارش صنایع، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران تنها به شرق آفریقا خدمات ارائه می‌دهد، آن‌هم به صورت نامنظم و با توقف محدود در بندرهای زنگبار و مومباسا. این وضعیت باعث شده تا تجار ایرانی بارهای خود را از بندر مرسین ترکیه ارسال کنند، که این مسئله هزینه تجارت را به‌شدت افزایش داده است.
موانع کشتیرانی و تأثیر آن بر تجارت
کشتیرانی جمهوری اسلامی دلیل عدم اعزام کشتی‌ها به آفریقا را تکمیل نشدن ظرفیت باری و بازگشت خالی کشتی‌ها عنوان کرده است. هرچند این استدلال منطقی به نظر می‌رسد، اما راه‌حل این مشکل توقف حمل‌ونقل نیست. نمونه‌های موفقی مانند ترکیه و چین نشان می‌دهد که ایجاد تردد مستمر، در بلندمدت ظرفیت تجاری را افزایش خواهد داد.
ظرفیت‌های بالقوه تجارت ایران و آفریقا
ارزش صادرات غیرنفتی ایران سالانه حدود ۵۰ میلیارد دلار است، درحالی‌که ظرفیت صادراتی کشور ۳۵۰ میلیارد دلار تخمین زده شده است. این اختلاف نشان‌دهنده ضرورت بالفعل کردن پتانسیل‌های تجاری کشور است.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و آفریقا اعلام کرده است که در سال گذشته، ارزش تجارت ایران و آفریقا یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بوده که یک میلیارد دلار آن صادرات ایران به آفریقا و ۳۰۰ میلیون دلار واردات از این قاره بوده است.
کشورهایی همچون اتیوپی و آفریقای جنوبی از جمله بازارهای مهم برای کالاهای ایرانی به شمار می‌روند. اتیوپی با رشد اقتصادی بالا و جمعیت ۱۲۵ میلیون نفری، فرصتی مناسب برای توسعه تجارت با ایران فراهم کرده است. همچنین، آفریقای جنوبی که از اقتصاد پیشرفته‌ای برخوردار است، برای صادرات محصولات دانش‌بنیان ایرانی پتانسیل بالایی دارد.
کالاهای قابل‌صادرات و تهاتر تجاری
کالاهایی مانند محصولات پلاستیکی، بدلیجات، لوازم خانگی، شیرینی، شکلات، فرآورده‌های پتروشیمی، ماشین‌آلات کشاورزی، دارو و تجهیزات پزشکی از جمله اقلامی هستند که در بازارهای آفریقا تقاضای بالایی دارند. در مقابل، واردات مواد معدنی نظیر فسفات، بوکسیت، منگنز و محصولات کشاورزی مانند کاکائو و قهوه، نیازهای مهمی از صنایع ایران را برطرف می‌کند.
ضرورت تدوین نقشه راه مشترک
عدم هماهنگی میان وزارت خارجه، سازمان توسعه تجارت و اتاق بازرگانی باعث ایجاد عملکرد جزیره‌ای در تجارت با آفریقا شده است. تدوین نقشه راه منسجم و ایجاد خطوط منظم کشتیرانی و پروازهای مستقیم از مهم‌ترین اقدامات موردنیاز برای توسعه تجارت با این قاره است.
