عجیب‌ترین وضعیت بازار خودرو: سبقت قیمت خودروهای کارکرده از خودروهای جدید کارخانه‌ای
یکی از عجایب این روزهای بازار خودرو در ایران، افزایش قیمت خودروهای کارکرده از قیمت خودروی نو و درب کارخانه است. در حالی که سیاست‌گذاران به طور مداوم بر قیمت‌گذاری خودروهای تولیدی تاکید دارند، این سیاست نه تنها باعث کنترل قیمت‌ها نشده، بلکه به زیان انباشته‌ای به ارزش ۲۵۰ هزار میلیارد تومان برای خودروسازان منجر شده است. در این میان، تنها کسانی که از وضعیت فعلی بهره می‌برند، واسطه‌ها و دلالانی هستند که از این فاصله قیمتی سود می‌برند. که بسیاری از خودروهای کارکرده، با قیمتی بالاتر از خودروهای صفرکیلومتر کارخانه‌ای به فروش می‌رسند.
سبقت خودروهای کارکرده از خودروهای نو
بازار خودروی ایران، سال‌هاست با مشکلی جدی به نام اختلاف قیمت کارخانه و بازار آزاد دست و پنجه نرم می‌کند. این پدیده که به «رانت قیمتی» معروف شده، به یکی از پیچیده‌ترین معضلات اقتصادی کشور تبدیل شده است. اکنون وضعیت به جایی رسیده که حتی خودروهایی که چندین سال کارکرد دارند، در برخی موارد قیمت‌های بالاتری نسبت به محصولات جدید کارخانه‌ای پیدا کرده‌اند. دنیای‌اقتصاد در گزارشی، قیمت کارخانه‌ای هشت مدل پرطرفدار بازار را با قیمت مدل‌های کارکرده‌شان مقایسه کرده تا نشان دهد چرا سیاست قیمت‌گذاری دستوری نه تنها قیمت‌ها را کنترل نکرده، بلکه به تشدید مشکلات بازار و ایجاد رانت منجر شده است.
الگوهای قیمتی موجود در بازار خودرو
بررسی قیمت‌ها در بازار خودرو الگوهای جالبی را نمایان می‌کند. یکی از این الگوها، همبستگی معکوس بین قیمت کارخانه‌ای و شدت شکاف قیمتی است. برای مثال، پژو ۲۰۷ پاناروما با قیمت کارخانه‌ای ۴۹۹ میلیون تومان، شکافی معادل ۵۲ تا ۶۴ درصد در بازار دارد، در حالی که دناپلاس با قیمت کارخانه‌ای ۷۲۱ میلیون تومان تنها با شکافی ۱۱ درصدی مواجه است. این رابطه معکوس نشان می‌دهد که هرچه سیاست قیمت‌گذاری دستوری بیشتر اعمال شود، اختلاف قیمت‌ها در بازار آزاد بیشتر خواهد بود.
پیام‌های موجود برای سیاست‌گذاران خودرویی
این وضعیت اختلاف قیمت‌ها، سه پیام مهم برای سیاست‌گذاران به همراه دارد:
- ناکامی در سیاست قیمت‌گذاری دستوری: سرکوب قیمت‌ها منجر به ایجاد شکاف‌های قیمتی در بازار آزاد شده است، که خود موجب افزایش تقاضای سفته‌بازی و کاهش عرضه موثر می‌شود.
- تبدیل خودرو به یک کالای سرمایه‌ای: خودرو دیگر تنها یک کالای مصرفی نیست، بلکه به یک دارایی مالی تبدیل شده است که ارزش آن نه تنها کاهش نمی‌یابد، بلکه از قیمت دستوری نیز بالاتر می‌رود.
- حضور دلالان: این شرایط به دلالان این فرصت را می‌دهد تا سود قابل توجهی از این اختلاف قیمت‌ها کسب کنند و در نهایت، مصرف‌کنندگان واقعی آسیب می‌بینند.
اختلاف قیمت‌ها بین مدل‌های نو و کارکرده
اگر نگاهی دقیق‌تر به قیمت‌ها بیندازیم، به وضوح می‌بینیم که خودروهای کارکرده، از خودروهای صفر کیلومتر جدید گران‌تر هستند. به طور مثال:
- پژو ۲۰۷ پاناروما با قیمت کارخانه‌ای ۴۹۹ میلیون تومان، در مدل ۱۴۰۱ خود در بازار به قیمت ۷۶۰ میلیون تومان به فروش می‌رسد. این به معنای اختلاف ۲۶۱ میلیون تومان یا ۵۲ درصد افزایش قیمت است.
- شاهین GL که قیمت کارخانه‌ای آن ۵۶۵ میلیون تومان است، مدل کارکرده ۱۴۰۲ آن به ۸۵۰ میلیون تومان می‌رسد، که نشان‌دهنده ۵۰ درصد افزایش قیمت است.
چالش‌های خودروسازان و راه‌حل‌ها
این وضعیت بحرانی، فشارهای زیادی به خودروسازان وارد کرده است. با افزایش هزینه‌های تولید و نرخ ارز، خودروسازان دیگر نمی‌توانند قیمت‌های کارخانه‌ای را ثابت نگه دارند. جمشید ایمانی، قائم مقام ارشد ایران‌خودرو اخیراً گفته است که از شورای رقابت خواسته‌اند نظارت‌ها به صورت پسینی انجام شود تا هر ماه با توجه به نرخ ارز و تورم، قیمت خودروها تعدیل شود.
این درخواست، نشان می‌دهد که خودروسازان به دنبال اصلاح سیاست قیمت‌گذاری هستند. زیرا با وجود افزایش قیمت‌ها در بازار، قیمت‌های دستوری هیچ تغییری نکرده‌اند.
