چرا نهاد تنظیم‌گری خودرو در ایران ناموفق بوده است؟
بازوی پژوهشی مجلس در گزارشی تاکید کرده که نهاد تنظیم‌گری خودرو در ایران عملکرد ناموفقی داشته است. در حال حاضر، ۳۰ نهاد حاکمیتی مجوز تصمیم‌گیری در صنعت خودرو را دارند که این پراکندگی وظایف، موجب شده امکان اتخاذ یک راهبرد واحد برای توسعه صنعت خودرو از بین برود.
در حالی که در برخی کشورها، نهادهای تنظیم‌گر قوی توانسته‌اند با تنظیم بازار و ارتقای کیفیت محصولات، عملکرد موفقی داشته باشند، ایران در این زمینه با چالش‌هایی مواجه است. برای مثال، در آمریکا، سازمان ملی ایمنی ترافیک بزرگراه‌ها مسئول تدوین استانداردهای ایمنی خودرو است. در ژاپن، وزارت زمین، زیرساخت، حمل‌ونقل و گردشگری مسئول کاهش آلاینده‌ها و نظارت بر کیفیت خودروهاست. در آلمان نیز اداره فدرال حمل‌ونقل موتور نقش کلیدی در تنظیم بازار خودرو دارد.
اما در ایران، مشکلات ناشی از انباشت وظایف متناقض در نهادهای تنظیم‌گر موجب شده تا این نهادها نتوانند به طور مؤثر عمل کنند. به عنوان مثال، وزارت صنعت، معدن و تجارت علاوه بر نظارت بر خودروسازان، از آنها حمایت مالی می‌کند، که این تضاد منافع به کاهش شفافیت و ناکارآمدی منجر شده است. از سوی دیگر، نبود رقابت در بازار خودرو موجب شده تنظیم‌گرها بیشتر به منافع تولیدکنندگان توجه کنند تا به حقوق مصرف‌کنندگان.
یکی دیگر از چالش‌های جدی در این حوزه، سیاست قیمت‌گذاری دستوری است که به جای کنترل قیمت‌ها، باعث زیان تولیدکنندگان و ایجاد تقاضای کاذب و بازارهای سیاه می‌شود. این وضعیت نشان می‌دهد که تنظیم‌گرها قادر به حفظ تعادل در بازار نیستند. همچنین، نبود یک برنامه بلندمدت و منسجم در این بخش، موجب سردرگمی و ضعف در اجرای سیاست‌ها شده است. تصمیمات کلان در صنعت خودرو اغلب تحت تاثیر ملاحظات سیاسی قرار می‌گیرند و این مداخلات باعث می‌شود نهادهای تنظیم‌گر نتوانند تصمیمات مستقل و مبتنی بر منافع ملی اتخاذ کنند.
در گزارش بازوی پژوهشی مجلس آمده است که تداخل وظایف و جزیره‌ای عمل کردن نهادهای تنظیم‌گر، تغییرات مدیریتی مکرر و عدم هماهنگی بین سیاست‌ها، موجب ناکارآمدی نظام تنظیم‌گری در ایران شده است. برخی از نهادهای اصلی تنظیم‌گر خودرو شامل وزارت صمت، شورای رقابت، سازمان حمایت مصرف‌کنندگان، بانک مرکزی، سازمان محیط‌زیست و بورس‌کالا می‌شوند، اما هماهنگی کافی میان این نهادها وجود ندارد.
ریشه مشکلات صنعت خودرو در ایران را باید در ضعف ساختار تنظیم‌گری جستجو کرد. این ضعف به سیاست‌های متناقض و مدیران متعدد از جناح‌های مختلف مربوط می‌شود که هر کدام با رویکردهای متفاوت، در طول سال‌ها، تصمیمات مختلفی را در این صنعت اتخاذ کرده‌اند.
در مقایسه با دیگر کشورها، تنظیم‌گری در ایران با چالش‌های زیادی روبرو است. بسیاری از کشورهای پیشرفته، قوانینی برای ایمنی و زیست‌محیطی خودروها دارند که از طریق نهادهای تنظیم‌گر به طور مؤثر اجرا می‌شود. در حالی که در ایران، تنظیم‌گری جزیره‌ای و تغییرات دائمی در سیاست‌ها موجب عدم انسجام و کارآیی در این صنعت شده است.
به طور خلاصه، نظام تنظیم‌گری خودرو در ایران به عنوان یکی از عوامل اصلی مشکلات صنعت خودرو شناخته شده است که موجب نارضایتی عمومی و ناکارآمدی در این بخش شده است.
