«کاهش تولید و ممنوعیت واردات خودرو به دلیل کمبود درآمد‌های ارزی باعث شده است خودرو گران شود.» این جمله اگرچه وصف حال کنونی اقتصاد ایران و بازار خودروست، توصیف دقیقی از اوضاع بازار خودرو در دهه ۶۰ نیز هست. در آن سال‌ها جنگ تحمیلی بر همه چیز سایه انداخته بود. کاهش تولید خودرو باعث شد که درست مثل امروز، «ایران خودرو» محصولاتش را از طریق قرعه کشی بفروشد و ازسوی دیگر مردم را به سمت خرید خودرو‌های فرسوده سوق دهد. به این ترتیب خودرو‌هایی که شاید قبل از جنگ، کسی حاضر نبود به آنها نگاه کند، زیر سایه جنگ قیمت پیدا کرده بودند.
تکرار تراژیک تاریخ
از آن روز‌ها بیش از ۳۰ سال گذشته است و حالادوباره به همان نقطه بازگشته ایم. تاریخ تکرار شده است، اما نه کمدی، بلکه بازهم تراژیک. این روز‌ها درپی افزایش بی حدومرز قیمت خودرو و کمبود عرضه ازسوی خودروساز‌های داخلی، شاهد روی آوردن مردم به خرید خودرو‌های فرسوده هستیم.
حجم جست وجوی مردم در فضای مجازی درباره قیمت پیکان، باعث شده است رسانه‌ها هر روز در خبر‌هایی مجزا و با تیتر «قیمت روز پیکان+جدول» قیمت این خودروی نوستالژیک را منتشر کنند. بررسی سایت‌ها و نرم افزار‌های آزاد انتشار آگهی نیز خبر از قیمت گرفتن این محصول و افزایش مشتریان آن می‌دهد. در قسمت شهر «مشهد» سایت دیوار، بیش از هزار آگهی برای فروش انواع پیکان به چشم می‌خورد. تعداد آگهی‌های فروش پیکان از ۳ هزار هم عبور کرده است. پیکان‌هایی که تا زمستان سال گذشته حدود ۷ تا ۱۰ میلیون تومان قیمت داشتند، اکنون باتوجه به کیفیت و ویژ گی هایشان، با نرخ بیش از ۲۵ میلیون تومان به فروش می‌رسند.
فرسوده‌های میلیونی
خرداد امسال بود که هیئت وزیران با پیشنهاد سازمان محیط زیست، آیین نامه‌ای را درباره سن فرسودگی خودروها به تصویب رساند. براساس این آیین نامه، انواع خودرو‌های شخصی پس از ۱۵ سال از زمان ساختشان، فرسوده محسوب می‌شوند و باید سالانه دوباره معاینه فنی شوند و درصورت تایید نشدن از نظر فنی، ترددشان ممنوع است و باید اسقاط شوند.
ملاک جست وجو را پانزده سالگی درنظر می‌گیریم. می‌خواهیم بدانیم خودرو‌هایی که طبق قانون در مرز فرسودگی هستند و سایه اسقاط روی سرشان است، چقدر قیمت دارند. جست وجوی خودرو‌هایی با سن بیش از ۱۵ سال در سایت‌های انتشار آزاد آگهی نیز نتایج جالبی به همراه دارد. تعداد آگهی‌ها بی شمار و فهرست خودروها بلندبالاست. انواع پیکان، پژو، پراید، رنو و حتی برند‌های خارجی نظیر پاترول، هیوندا و دوو به چشم می‌خورد.
پیکان از ۲۰ تا ۸۰ میلیون تومان
با وجود اینکه ۱۵ سال از توقف خط تولید پیکان می‌گذرد، نگاهی به آگهی سایت‌ها نشان می‌دهد این خودرو هنوز در بازار، خریدوفروش می‌شود. آگهی‌های مربوط به پیکان در سایت‌های مجازی مشهدی، متنوع و جالب است. در اغلب آگهی‌ها عکسی از پیکانی رنگ ورورفته دیده می‌شود. پیکان‌هایی که به نظر می‌رسد صاحبانشان سال‌ها بی خیال وجودشان بوده اند و اکنون با قیمت پیدا کردن آن ها، قصد نقد کردن سرمایه کهنه شان را دارند. در یک آگهی، پیکان دوگانه سوز سی ان جی، مدل۱۳۷۶، ۲۱ میلیون تومان عرضه شده است. پیکان دوگانه سوز سی ان جی، مدل۱۳۸۰ هم با ۳۰۰ هزار کیلومتر کارکرد، ۲۲ میلیون تومان فروخته می‌شود.
همچنین پیکان دوگانه سوز سی ان جی، مدل۱۳۸۳ با ۳۱۰ هزار کیلومتر کارکرد، به قیمت ۳۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسد. پیکان دوگانه سوز سی ان جی، مدل۱۳۸۲ با ۱۵۰ هزار کیلومتر کارکرد هم ۳۵ میلیون تومان آگهی شده است. درکنار این‌ها نرخ پیکان بنزینی، مدل۱۳۷۶ با ۳۴۰ هزار کیلومتر کارکرد، ۲۱ میلیون تومان اعلام شده است. با این حال برخی آگهی‌ها مربوط به فروش پیکان‌های به اصطلاح لوکس است که ظاهری تمیز و لوازمی فریبنده دارند. در یک آگهی، پیکان مدل ۱۳۸۰ با ۲۴۵ هزار کارکرد و سیستم صوت قوی ۸۰ میلیون تومان قیمت گذاری شده است.
البته در این میان، بازار پیکان وانت‌های قدیمی هم داغ است. به عنوان نمونه پیکان وانت مدل۱۳۸۶ با ۱۰۰ هزار کیلومتر کارکرد، ۶۳ میلیون تومان فروخته می‌شود. پیکان وانت بنزینی، مدل۱۳۸۰ هم با ۱۲۰ هزارکیلومتر کارکرد، ۴۳ میلیون تومان به فروش می‌رسد.
پژو؛ همیشه بالاتر از پراید
آگهی‌های پژو نیز بی شمار است. انواع خودروی پژو هنوز هم در بازار ایران محبوب است و مدل تی یو ۵ آن اکنون یکی از محصولات پرتقاضای ایران خودروست، با این حال بررسی آگهی‌های فروش پژو‌های فرسوده نشان می‌دهد که مدل‌های کهنه این خودرو نیز پرتقاضاست و در مقایسه با سایر رقبای تجاری اش گران قیمت‌تر است.
انواع پژو ۲۰۶ تیپ ۶ مدل ۱۳۸۴ و ۱۳۸۳ بیش از ۱۰۰ میلیون تومان قیمت گذاری شده است. یک نمونه از این خودرو با گیربکس اتوماتیک، بدون رنگ و با وضعیت شاسی‌های پلمب، به قیمت ۱۱۰ میلیون تومان فروخته می‌شود. ازسوی دیگر یک پژو ۵۰۴ که در سال ۱۹۷۷ میلادی یعنی ۱۳۵۶ شمسی ساخته شده، به قیمت ۹۵ میلیون تومان آگهی شده است. در آگهی این خودرو، قرارگیری دنده پشت فرمان به عنوان یک آپشن قید شده و آگهی کننده اعلام کرده است که تمام لوازم خودرو سالم است!
پراید؛ خودرویی برای تمام نسل‌ها
فروشندگان پراید در مقایسه با فروشندگان پیکان و پژو، کم توقع‌تر هستند. درمیان انبوه آگهی‌های فروش پراید که سال ساختشان از ۱۳۸۵ به قبل است، تنها ۲ آگهی با قیمت ۶۰ میلیون تومان و بیشتر به چشم می‌خورد. هیچ کس پراید لوکس و عتیقه نمی‌فروشد. گویی کسی نگاه ویژه‌ای به این خودرو ندارد. گران‌ترین آگهی پراید درمیان انواع فرسوده آن، مربوط به یک مدل ۱۳۸۵ بنزینی است که شاسی‌های آن سالم است و بدون خط وخش به دست مشتری می‌رسد. این خودرو برای مشتریانش ۶۱ میلیون تومان آب می‌خورد، با این حال اغلب پراید‌های مدل ۱۳۸۵ به شرط سالم بودن شاسی ها، در حالت بنزینی حدود ۴۵ میلیون تومان و مدل‌های گازسوز آن حدود ۵۰ میلیون تومان قیمت گذاری شده است.
سهم ۹۰ درصدی خودرو‌های دست دوم از بازار
فتاحی، از عرضه کنندگان خودرو با بیان اینکه هم اکنون سهم فروش خودرو‌های دست دوم در نمایشگاه‌های اتومبیل بیش از ۹۰ درصد است، می‌گوید: کاهش تولید و عرضه خودرو‌های صفرکیلومتر و افزایش زیاد قیمت این نوع خودروها، سبب شده است مشهدی‌ها بیشتر به خرید خودروی دست دوم روی بیاورند. در این میان، اقشاری هستند که به دلیل کمبود درآمد، توانایی خرید خودروی دست دوم با عمر ۴ تا ۵ سال را ندارند، از این رو ترجیح می‌دهند خودرو‌هایی با عمر ۱۰ سال به بالا بخرند.
بخشی از این افراد از این نوع خودروها برای تامین معیشت خود استفاده می‌کنند. حسین زاده، یکی دیگر از فروشندگان خودرو که خودش دستی بر خریدوفروش خودرو‌های فرسوده در مشهد دارد، می‌گوید: این روز‌ها تقاضا برای خرید خودرو‌هایی مانند پیکان، دوو، تویوتا و دیگر خودرو‌های فرسوده افزایش یافته است. همچنین رئیس اتحادیه نمایشگاه داران مشهد با بیان اینکه افزایش شدید قیمت خودرو در ۳ سال اخیر توان خرید خودرو‌های صفرکیلومتر توسط اقشار متوسط را کاهش داده است، می‌گوید: همین مسئله سبب شده است تقاضا برای خرید خودرو‌های کارکرده و فرسوده در مشهد زیاد شود.
حمیدرضا حیدری می‌افزاید: ۵۰ تا ۶۰ درصد از متقاضیان خودرو در مشهد به دلیل قدرت خرید اندک، مجبور به خرید خودرو‌های قدیمی هستند، زیرا حقوق آنها جوابگوی ارزان‌ترین خودروی صفرکیلومتر بازار که پراید است، هم نیست. هم اکنون در مشهد تقاضا برای خرید خودرو‌هایی مانند پیکان، مدل‌های قدیمی پراید و پژو افزایش یافته است. وی تاکید می‌کند: در ۳ سال اخیر تقاضا برای خرید خودرو‌های فرسوده در مشهد به صورت تصاعدی افزایش یافته است، این درحالی است که در گذشته شهروندان همواره سعی می‌کردند بعد از چند سال برای جلوگیری از مخارج زیاد تعمیر، خودروی خود را به مدل بالاتری تبدیل کنند.
