دنیای اقتصاد – در لیست اعلامی از سوی وزارت صمت، نام حدودا ۲۵ شرکت به عنوان تولیدکننده محصولات تجاری و عمومی سبک و سنگین قید شده که در این بین، بیشتر از نصف آنها در هشت ماه امسال تعطیل یا نیمه‌تعطیل بوده‌اند. در بین شرکت‌های فعال نیز تنها امثال ایران خودرو دیزل، بهمن، سایپادیزل و زامیاد تیراژی در حد چند هزار دستگاه داشته‌اند، حال آنکه دیگر شرکت‌ها تولیدشان حتی به هزار دستگاه هم نرسیده است. در واقع با وجود ظرفیت نسبتا بالای تولید خودروهای تجاری و عمومی در کشور، مسائلی مانند تحریم، کمبود نقدینگی و ضعف تقاضا اجازه نمی‌دهد تیراژ متناسب با ظرفیت اسمی بالا برود. این در حالی است که ده‌ها هزار و شاید صدها هزار دستگاه کامیون، اتوبوس و مینی‌بوس فرسوده در کشور تردد می‌کنند. این خودروها علاوه بر اینکه یکی از مقصران آلودگی هوا به شمار می‌روند، کلی سوخت نیز هدر می‌دهند و به دلیل ضعف ایمنی، در سوانح جاده‌ای هم نقش دارند. بنابراین اسقاط و جایگزینی آنها ضروری است، اما با توجه به وضع فعلی تولید و البته قیمت محصولات داخلی، این امکان چندان وجود ندارد.
تولید کامیون سرعت گرفت
آمار وزارت صمت نشان می‌دهد، کل تولید در بخش کامیون، کامیونت و کشنده در هشت ماه امسال ۶ هزار و ۲۵۵ دستگاه بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رشد تقریبا دو برابری را نشان می‌دهد. تولیدکننده اصلی در این بخش، ایران خودرو دیزل است که تیراژی ۲ هزار و ۸۷۷ دستگاهی از خود به جا گذاشته است. این شرکت که به گروه صنعتی ایران خودرو وابسته است، در مقایسه با هشت ماه سال گذشته رشدی بالغ بر ۹۷درصد را به خود می‌بیند. بیشتر تولیدات ایران خودرو دیزل در بخش خودروهای سنگین تجاری را محصولات قدیمی بنز تشکیل می‌دهند، حال آنکه به دلیل تحریم، ارتباط این شرکت با خودروساز آلمانی قطع است. پس از ایران خودرو دیزل اما گروه بهمن دارای بیشترین تیراژ در بخش کامیون، کامیونت و کشنده است. طبق آمار وزارت صمت، در هشت ماه امسال هزار و ۶۵۱ دستگاه از این مدل خودروها در دو زیرمجموعه بهمن یعنی سیباموتور و بهمن دیزل تولید شده که در مجموع نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد تقریبا سه برابری را نشان می‌دهد. تیراژ سیباموتور در بازه زمانی موردنظر ۳۷۷ دستگاه بوده اما بهمن دیزل هزار و ۲۷۴ دستگاه انواع خودروهای تجاری سنگین و نیمه‌سنگین را تولید کرده است. پشت سر ایران خودرو دیزل و گروه بهمن در حالی سایپا دیزل قرار گرفته که تیراژ این شرکت در بخش خودروهای تجاری سنگین و نیمه سنگین تنها ۶۵۰ دستگاه طی هشت ماه امسال بوده است. این تیراژ البته در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از رشد ۱۱۵درصدی حکایت دارد. سایپادیزل امیدوار است با لغو تحریم، ولوو شریک سوئدی‌اش به ایران برگردد و همکاری بین این دو از سر گرفته شود تا تولید در این شرکت که ظرفیتی بالغ بر ۱۰هزار دستگاه در سال دارد، اوج بگیرد، اما باقی تولیدات خودروهای تجاری سنگین و نیمه سنگین در هشت ماه امسال سهم شرکت‌های بخش خصوصی به ویژه گروه صنعتی مایان و سروش دیزل بوده که به ترتیب ۳۸۱ و ۲۸۲ دستگاه تیراژ در بازه زمانی موردنظر داشته‌اند.
طی هشت ماه امسال در بخش وانت همچنان بیشترین تیراژ در اختیار گروه خودروسازی سایپا قرار دارد که وانت پراید و وانت نیسان آبی تولید می‌کند. بنابر آمار وزارت صمت، مجموع تولید وانت‌های سایپا در سایت بن رو (سایت تولیدی متعلق به سایپا در شهرستان ساوه) و شرکت زامیاد طی هشت ماه امسال به ۳۸ هزار و ۷۸۲ دستگاه رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۵ درصد کاهش را نشان می‌دهد. در این بین، تولید در زامیاد به ۲۳هزار و ۷۴۱ دستگاه رسیده که در مقایسه با هشت ماه سال گذشته نزدیک به ۷ درصد افزایش را نشان می‌دهد. اخیرا اعلام شد ارمنستان از واردات ۱۰۰ دستگاه وانت نیسان منصرف شده که گفته می‌شود دلیل آن، قیمت بالای این خودرو در مقایسه با رقبای چینی بوده است. اما تولید وانت پراید در بن رو نیز کمی بیش از ۱۵ هزار دستگاه تا پایان آبان بوده که ۱۹درصد کاهش داشته است.
پس از سایپا گروه بهمن بیشترین تیراژ را در بخش وانت طی هشت ماه امسال به خود اختصاص داده است. تولید ۹ هزار و ۳۹۱ دستگاه وانت در گروه بهمن سبب شده تولید این محصول در این شرکت بخش خصوصی، حدود ۹ درصد بالا برود. هرچند ایران خودرودیزل پیش‌تر معمولا پس از واحدهای تجاری‌ساز سایپا دارای بیشترین تیراژ وانت بود، با این حال امسال به دلیل توقف تولید مدل آریسان، این شرکت رتبه یکی مانده به آخر را در جمع وانت‌سازها به خود اختصاص داده است. البته قرار است تا چندی دیگر مدل بهبود‌یافته آریسان در ایران خودرودیزل به تولید برسد، بنابراین به احتمال فراوان این شرکت در سال آینده باز هم در جمع وانت‌سازهای پرتیراژ قرار خواهد گرفت. ایران خودرودیزل البته در هشت ماه امسال ۱۹۵ دستگاه وانت (فوتون چینی) را به تولید رسانده که مجموع تولید وانت در این شرکت نسبت به هشت ماه سال گذشته، بیش از ۹۳درصد افت را نشان می‌دهد. اما دیگر وانت‌های تولیدی در هشت ماه امسال، سهم شرکت‌های بخش خصوصی شامل کرمان موتور، ارس خودرودیزل، سروش دیزل مپنا و مکث موتور بوده است. در این بین، بیشترین تیراژ نصیب کرمان موتور شده که امسال به جمع وانت‌سازها اضافه شده و ۶۰۷ دستگاه از این محصول در این شرکت به تولید رسیده است.
ضعف تولید خودروهای عمومی
در هشت ماه امسال تنها ۴۱۶ دستگاه اتوبوس در کشور به تولید رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از ۲۵درصد افت نشان می‌دهد. بیشترین تیراژ اتوبوس در بازه زمانی موردنظر نصیب ایران خودرو دیزل شده که ۳۲۸ دستگاه تولید تا پایان آبان داشته است. در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، تولید اتوبوس در این شرکت رشد تقریبا سه و نیم برابری را نشان می‌دهد. در بین شرکت‌های وابسته به خودروسازان دولتی، تنها ایران خودرو دیزل در هشت ماه امسال اتوبوس ساخته و باقی تولیدات در این بخش، متعلق به شرکت‌های خصوصی است. آمار وزارت صمت نشان می‌دهد اوضاع تولید اتوبوس در دو شرکت قدیمی عقاب افشان و شهاب خودرو همچنان وخیم است. این دو از سال‌ها قبل به تولید اتوبوس در کشور تحت لیسانس شرکت‌های مشهور از جمله اسکانیا و رنو مشغول بوده‌اند، اما تحریم، کسب و کارشان را به هم ریخته است. با توجه به آمار چهار دستگاهی شهاب خودرو و ۵۲ دستگاهی عقاب افشان در هشت ماه امسال، مشخص می‌شود این دو شرکت طی مدت زمان تحت بررسی به نوعی نیمه‌تعطیل بوده‌اند. در مقایسه با هشت ماه سال گذشته، تولید اتوبوس در شهاب خودرو حدود ۸۹درصد و در عقاب افشان نیز نزدیک به ۶۶درصد افت کرده است. اما در بخش مینی بوس و میدل باس اوضاع تولید در هشت ماه امسال کماکان تعریفی ندارد، چه آنکه تنها ۵۵۵ دستگاه از این مدل خودروها تولید شده است. در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، تولید مینی بوس و میدل‌باس فقط ۱۳ دستگاه افزایش داشته است.
تولیدکننده اصلی مینی‌بوس و میدل‌باس در هشت ماه امسال، یک شرکت بخش‌خصوصی به نام سروش دیزل مپنا بوده که کل تیراژ آن ۲۸۸ دستگاه است. پس از این شرکت، بهمن دیزل تیراژی ۱۲۸ دستگاهی از خود به جا گذاشته است. باقی شرکت‌های فعال در تولید مینی‌بوس و میدل‌باس طی هشت ماه امسال، تیراژی بین سه تا ۵۱ دستگاه داشته‌اند.
در نهایت اما تولید ون نیز در هشت ماه امسال هرچند رشد قابل توجهی داشته، با این حال تیراژ بسیار اندکی را به خود اختصاص داده است. کل تولید ون در بازه زمانی موردنظر ۴۹۰ دستگاه بوده که بیش از ۱۵۶درصد رشد را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد. بیشترین تیراژ ون در هشت ماه امسال به سروش دیزل مپنا اختصاص دارد که ۱۶۱ دستگاه تولید داشته است. همچنین ایران خودرو دیزل و سایپا نیز به ترتیب ۱۴۴ و ۱۱۳ دستگاه ون تا پایان آبان امسال به تولید رسانده‌اند. هر سه شرکت در مقایسه با هشت ماه سال گذشته با رشد تولید مواجه شده‌اند. در بین شرکت‌های سازنده ون، آکیادویچ، اسنا و آرین موتور پارس حتی یک دستگاه نیز از این مدل خودرو طی امسال تولید نکرده‌اند.
