سرنوشت دلار در هفت ‌ماه آینده چه خواهد شد؟

اتاق تهران– بیستم ‌مردادماه؛ قیمت دلار بار دیگر وارد کانال 26 هزار تومان شده و قیمت طلا هم به‌دنبال رشد قیمت دلار با افزایش مواجه است. در 10 روز گذشته این دومین‌بار است که قیمت دلار از این مرز فراتر می‌رود. از سویی اقتصاد ایران در حال تعلیق و انتظار قرار دارد؛ هنوز ابهام درباره آینده مذاکرات هسته‌ای پابرجاست؛ اگرچه ابراهیم رئیسی گفته از هر مذاکره دیپلماتیک برای حل مسئله تحریم‌ها استقبال خواهد کرد، اما آنچه مشخص است اینکه برداشته شدن تحریم کار دشواری است و هنوز هیچ گام عملیاتی در این مسیر برداشته نشده است. از طرفی برنامه‌های بانک مرکزی درباره توسعه معاملات بازار متشکل ارزی نامشخص است. در این شرایط تنگناهای ارزی ادامه دارد و همین عوامل سبب شده که قیمت ارز نزولی نباشد. اما شرایط در سویی دیگر بدتر هم شده است. ویروس کرونای دلتانامیده در حال پیشروی است و ناآرامی‌ها در افغانستان ادامه دارد؛ از حدود یک ماه پیش و به دنبال این ناآرامی‌ها در افغانستان، مرزهای ایران و این کشور بسته شده و صادرات کالا با دو مشکل شده است. به‌گونه‌ای که تجارت با افغانستان در این مدت در برخی مرزها یا به سختی صورت می‌گیرد یا انجام نمی‌شود و رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان این وضعیت را «تلخ و دشوار» توصیف می‌کند. هر چند مسئولان گمرک ایران اعلام کرده‌اند که با وجود تمام مشکلاتی که در این مدت ایجاد شده، همچنان تجارت با افغانستان ادامه دارد و از وضعیت نسبتاً خوبی هم برخوردار است، اما مرز میلک در افغانستان بسته است و امکان تبادل کالا در این روزها وجود ندارد ضمن آنکه طالبان هم مدعی شده که حمله به ولایت فراه را در نزدیکی مرزهای با ایران آغاز کرده و هم‌اکنون درگیری‌ها میان طالبان و نیروهای امنیتی در نواحی مختلف شهر فراه ادامه دارد.
همه این عوامل باعث شده قیمت دلار در روزهای اخیر رشد کند. در طول چند سال گذشته به‌ویژه از سال 1397 تاکنون، تحریم‌ها از کانال کاهش ذخایر ارزی ایران، نقش پررنگی در افزایش تنگناهای ارزی دولت و رشد قیمت دلار داشته‌اند. درآمدهای نفتی ایران با تداوم تحریم‌ها کاهش یافته در نتیجه آینده مذاکرات هسته‌ای برای بازار ارز اهمیت زیادی دارد؛ مذاکراتی که حالا به تأخیر افتاده است و آینده آن چندان روشن نیست؛ حداقل در کوتاه‌مدت روشن نیست.
اما آنچه در این روزها باعث افزایش قیمت دلار شده بود، خلأ سیاست‏گذاری در دوران انتقال دولت است. در روزهای اخیر در ذهن معامله‌گران ابهام‌های زیادی درباره سیاست‌های اقتصادی دولت آینده به وجود آمده بود. نااطمینانی نسبت به شرایط آتی موجب شد که تا حدی تقاضای احتیاطی در بازار افزایش پیدا کند. از طرفی عامل دوم اثرگذار و بنیادی در افزایش قیمت دلار، رشد شدید متغیرهای پولی و خصوصاً پایه پولی است که از استقراض دولت از بانک مرکزی خبر می‌دهد. آمارهای کلان اقتصادی حاکی از افزایش سهم پول از نقدینگی، افزایش قابل‌توجه پایه پولی و کاهش جذابیت اوراق است که حکایت از افزایش انتظارات تورمی دارند؛ اتفاقی که رئیس بانک مرکزی فعلی و رئیس بانک مرکزی سابق نسیت به آن هشدار داده‏اند.
در هفته‌های اخیر امیدواری نسبت به لغو تحریم‌ها کاهش پیدا کرده و این موضوع سمت و سوی انتظارات معامله‌گران را تحت تأثیر قرار داده است. حتی بازار اخباری را دریافت کرده که آمریکا ممکن است تحریم‌های بیشتری را علیه ایران اعمال کند. این عوامل دست به دست هم داده تا قیمت دلار به سطح قیمتی برسد که پس از اعلام نتایج انتخابات آمریکا به ندرت نوسان در آن را تجربه کرده بود.
البته آنچه مشخص است اینکه همه دولت‌ها رفع تحریم‌ها را هدف خود قرار می‌دهند. اما رفع تحریم‌ها در اختیار آمریکا است و چیزی که در اختیار ایران است رفع عواملی است که موجب تحریم‌ها شده است. از سوی دیگر مجلس شورای اسلامی شرایطی را اعلام کرده است که اگر آمریکا خواهان رفع تحریم‌های ایران است، باید آن شرایط را بپذیرد که در رأس آن رفع کلیه تحریم‌ها قرار دارد. قدری عجیب به نظر می‌رسد. ایران در تحریم است و جمهوری اسلامی برای آمریکا شرایطی تعیین می‌کند. در واقع معیار دولت‌ها در تصمیم گیری رعایت منافع و مصالح ملت خودشان است و در شرایطی که مردم ایران از تحریم‌ها رنج می‌برند و در واقع از سوی آمریکا در گروگان تحریم‌ها هستند، باید دید شرایط آنها برای رفع تحریم‌ها و حل مسئله مردم ایران چیست و چرا به بن‏بست می‌خورد و به کجا انجامیده و می‌تواند بینجامد.
 در این شرایط برخی تحلیل‏گران معتقدند درصورت شکست مذاکرات و تداوم تحریم‌ها، قیمت ارز به سرعت افزایش خواهد یافت. به باور آنان در مقابل، با رفع تحریم‌ها، درآمدهای ارزی دولت افزایش می‌یابد و این موضوع می‌تواند مانع از رشد قیمت دلار شود.
مذاکرات هسته‌ای در وین به‌دلیل برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران از خردادماه امسال متوقف شده است. قرار شده دور جدید مذاکرات در دولت سیزدهم دنبال شود. حالا اما مشخص نیست آیا مذاکرات هسته‌ای در وین به احیای برجام منجر خواهد شد یا دور تازه مذاکرات در مسیری متفاوت از دولت قبل دنبال خواهد شد.
رفع نشدن تحریم‌ها و شکست مذاکرات هسته‌ای می‌تواند به رشد قیمت دلار و به‌دنبال آن طلا منجر شود. به باور برخی کارشناسان اقتصادی، بار روانی شکست مذاکرات هسته‌ای و چشم‌انداز تداوم تحریم‌ها اثر زیادی بر بازار ارز دارد و اثر آن همانند خروج آمریکا از برجام خواهد بود. در آن دوره قیمت هر دلار آمریکا از 18 اردیبهشت تا 4 مهر 97 بیش از 200 درصد رشد کرد. از نظر تکنیکی نیز چنانچه قیمت هر دلار آمریکا از محدوده 26 هزارو 800 تومان عبور کند، می‌تواند تا مرز 32 هزار تومان صعود کند. طبق تجربه سال‌های اخیر، رشد قیمت دلار خود می‌تواند به رشد قیمت مسکن، بازار سهام، بازارهای کالا و خدمات و افزایش تورم منجر شود.