اجرای نصفه و نیمه یک طرح
صمت – مدتی برای همراهی صاحبان موتورسیکلت با قانون، طرحی به‌نام «موتوریار» در کشور پیاده شد. طرح موتوریار با هدف فرهنگ‌سازی و مشارکت موتورسیکلت‌سواران متخلف در جریان کنترل ترافیک بود که از دی سال گذشته در چند نقطه تهران به صورت آزمایشی از سوی پلیس راهور تهران بزرگ آغاز شد.
در این طرح، یا براساس روال سابق، موتورسیکلت متخلف توقیف و به پارکینگ منتقل می‌شود یا پلیس به راکب آن آرم پلیس داده و علامت «ایست» در اختیار وی قرار داده و برای ساعاتی در نقطه‌ای مشخص به کنترل ترافیک کمک می‌کرد. اما مدتی است از اجرای این طرح سرچهارراه‌ها دیگری خبری نیست. در این‌باره صمت با معاون وقت آموزش و فرهنگ ترافیک پلیس راهور تهران بزرگ و مجری طرح موتوریار تماس گرفت اما موفق به گفت‌وگو نشد. اما چرا موتورسیکلت‌سواران خود را ملزم به رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی نمی‌کنند؟
بی‌انضباطی در شهر
سرهنگ عین‌اله جهانی، معاون اجتماعی پلیس راهور ناجا در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان صاحبان موتورسیکلت را قانونمند کرد به صمت گفت: موتورسیکلت‌سواران گروهی هستند که متاسفانه آن‌گونه که باید از قوانین تمکین نمی‌کنند. دلیل این امر هم شاید به این برمی‌گردد که فکر می‌کنند تخلف آنها دیده نمی‌شود آن‌گونه که تخلف صاحب خودرو دیده می‌شود و به‌راحتی قابل کنترل، شناسایی و اعمال جریمه است. وی افزود: برخی صاحبان موتورسیکلت از قوانین پیروی نکرده و سلامت و جان خود و دیگران را با خطر مواجه کرده و حوادثی را رقم می‌زنند و تردد در شهر را مختل کرده و بی‌انضباط می‌کنند.
معاون اجتماعی پلیس راهور ناجا ادامه داد: در تهران بیش از ۴ میلیون موتورسیکلت تردد دارد و طبیعی است اگر درصد کمی از صاحبان این وسیله نقلیه اگر تخلف کنند باز هم زیاد خواهد بود. وی تصریح کرد: موتورسیکلت‌سواران باید به فکر سلامت خود و دیگران باشند و اگر به عاقبت این تخلفات و سرنوشت افرادی که تا آخر عمر دچار معلومیت‌های جدی و خانه‌نشین شده‌اند آگاه باشند شاید شاهد رعایت بیشتر قوانین از سوی آنها باشیم.
متخلفان جریمه می‌شوند؟
سرهنگ جهانی در پاسخ به این پرسش که آیا موتورسیکلت‌سواران متخلف جریمه می‌شوند، گفت: مشکلات در حوزه تردد موتورسیکلت کم نیست و به‌دلیل تعداد آنها که در استان تهران تردد دارند با فقط جریمه مشکل حل نمی‌شود. معاون اجتماعی پلیس راهور ناجا با بیان اینکه پلیس فقط می‌تواند متخلف را کنترل کند، گفت: برای قانونمند شدن صاحبان موتورسیکلت نباید فقط با معلول برخورد شود. در این باره باید به علت‌ها پرداخت که در اختیار پلیس نیست.
او گفت: علت‌ها تخلف در حوزه راهنمایی و رانندگی نیاز به زمینه‌های آموزشی و فرهنگی دارد. سازمان‌ها و نهادهای فرهنگ‌ساز باید روی این موضوع کار کنند. این آموزش و فرهنگ‌سازی باید از سنین کودکی باشد. سرهنگ جهانی در ادامه سخنان خود عنوان کرد: نمی‌توان افراد بدون آموزش به لحاظ رفتارهای درست ترافیکی فقط در آزمون‌ها شرکت و گواهینامه را دریافت کنند.
او اظهارکرد: اگر افراد تربیت نظم و انضباط راهنمایی و رانندگی نداشته باشند و رشد بالندگی فرهنگی در جامعه رخ نداده باشد در مرحله بزرگسالی افراد گواهینامه می‌گیرند و در ادامه از پلیس انتظار است تا بی‌انضباطی‌ها را کنترل کند.
وی افزود: پلیس فردی را باید کنترل کند که قبلا آموزش‌دیده و اهمیت اجرای قانون را بداند. فرهنگ راهنمایی و رانندگی باید در فکر افراد نهادینه شده باشد تا در بزرگسالی بتوان نظم و انضباط شهری را در حوزه حمل‌ونقل برقرار کرد.
نهادها همراه پلیس شدند
سال‌ها پیش هم در رعایت قانون بستن کمربند هنگامی رانندگی نیز مشکلاتی وجود داشت اما امروز این موضوع حل شده است و بیشتر صاحبان خودرو خود را ملزم به بستن کمربند می‌کنند. چرا در حوزه موتورسیکلت صاحبان موتورسیکلت خود را ملزم به رعایت قوانین نمی‌دانند؟ سرهنگ جهانی در این‌باره عنوان کرد: بستن کمربند یک کار و یک بار در طول یک مسیر است که اگر انجام شود سلامت افراد تضمین می‌شود اما در حوزه رعایت قوانین از سوی موتورسیکلت‌سواران ما با تخلفات بیشتری روبه‌رو هستیم؛ رد کردن چراغ، تردد از پیادهروها، پلاک‌خوان داشته باشد، حمل بار بیش از حد مجاز و… در نتیجه صاحب موتورسیکلت باید گام به گام قوانین را ببیند اینکه مثلا آیا از بین خطوط تردد دارد؟ آیا از کلاه ایمنی استفاده کرده است؟ و…
معاون اجتماعی پلیس راهور ناجا در پاسخ به این پرسش که چگونه پلیس در آن بخش موفق شد اما در حوزه موتورسیکلت هنوز شاهد تخلفات زیادی از سوی صاحبان موتورسیکلت هستیم، گفت: زمانی که قرار شد کمربند بستن الزامی شود، صداوسیما به‌طور کامل با پلیس همراه شد. علاوه‌بر اینکه کنترل خودرو و اعمال قانون برای این وسیله نقلیه راحت‌تر است. مردم هم همراه شدند و پلیس به‌طور جدی اعمال قانون کرد؛ بنابراین بستن کمربند به‌عنوان فرهنگ جا افتاد و نهادینه شد. او ادامه داد: موضوع کمربند یک مورد بود اما در حوزه موتورسیکلت با چند مورد تخلف عمومی روبه‌رو هستیم.
تفکری که شکل نگرفته است
سرهنگ جهانی در ادامه گفت: برای کار در این بخش نیاز است تا نخست صاحبان موتورسیکلت خود همراه شوند. تفکر و نگرش صاحب خودرو باید تغییر کند. این تغییر با جریمه و توقف رخ نمی‌دهد. معاون اجتماعی پلیس راهور ناجا با اشاره به رسوب موتورسیکلت‌ها در پارکینگ پلیس افزود: این حجم از موتورسیکلت توقیف شد اگر جریمه و توقف به‌تنهایی کارساز بود باید مشکل تا امروز رفع می‌شد. هزاران موتورسیکلت توقیف شدن و در پارکینگ‌ها رسوب کردند و ماندند. اگر نتیجه داشت شاهد بهبود وضعیت بودیم.
او تصریح کرد: اعمال و اجرای مقررات از سوی پلیس یک بخش از کار است. اما بخش اصلی که حلقه گمشده این موضوع است بخش آموزش و فرهنگ‌سازی بوده که آموزش‌وپرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صداوسیما باید روی آن تمرکز کنند.
وی ادامه داد: تعداد راننده با سطح فرهنگی پایین به‌لحاظ انضباط شهری در حوزه موتورسیکلت، در زمین پلیس قرار داده شده است. درحال‌حاضر پلیس با موضوعی مواجه است که ناشی از ترک فعل سایر سازمان‌های فرهنگ‌ساز بوده و باید با آن برخورد کند.
سرهنگ جهانی با بیان اینکه وظیفه پلیس کنترل تخلفات و نظارت بر حوزه راهنمایی و رانندگی است، گفت: هنگامی که هیچ زمینه فرهنگی وجود ندارد نباید از جامعه پلیس فقط انتظار حل‌وفصل یک معضل را داشت. از وزارت فرهنگ و ارشاد پرسش شود که در حوزه عبورومرور موتورسیکلت چه فرهنگ‌سازی انجام داده است؟ یا وزارت آموزش‌وپرورش در این حوزه چه آموزشی داشته است؟ پلیس مجری قانون است در این زمینه هم برخورد می‌کند، اعمال قانون شده و افراد جریمه می‌شوند و حتی وسیله توقیف شده و در پارکینگ نگه‌داری می‌شود.
معاون اجتماعی پلیس راهور ناجا با اشاره به طرح «موتوریار» گفت: در این حوزه بعضا پلیس طرح‌های اجتماعی-فرهنگی مانند موتوریار را هم در استان تهران اجرا کرد. اما فراموش نشود رعایت قانون از سوی موتورسیکلت‌سواران ریشه در فرهنگ دارد که سازمان‌های متولی در این باره کاستی‌های بسیار زیادی داشتند و دارند.
سرهنگ جهانی گفت: کم‌کاری این نهادها پلیس را با تعداد زیادی موتورسیکلت‌سوار مواجه کرده که هیچ‌گونه تفکر و نگرش درست درباره نظم، قانون، اهمیت رعایت مقررات، حقوق شهروندی ندارند و از عاقبت غیرقابل جبران حوادث گوشزد نشده‌اند. وقتی شرایط این است پلیس در این شرایطی چه می‌تواند کند جز جریمه و توقیف یک سلسله وسیله نقلیه.
تردد بیش از میانگین جهانی
در ادامه وحید نوروزی، کارشناس حوزه شهری درباره ملزم کردن موتورسیکلت‌سواران به رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی به صمت گفت: نخستین موضوع که موجب شده در این گروه از صاحبان وسیله نقلیه شاهد تخلفات بیشتری در حوزه راهنمایی و رانندگی باشیم نبود پلاک در جلو موتورسیکلت بوده که از همین‌رو دوربین‌های نصب شده در سطح شهر نمی‌تواند آنها را رصد کند.
وی افزود: موضوع دیگر مربوط به حمل بار از سوی موتورسیکلت‌سواران است. در شهر تهران هنوز آمار دقیقی از تعداد موتورسیکلت‌های در حال تردد نداریم. از ۲ تا۳ میلیون موتورسیکلت برآورد می‌شود که خودشان حدود ۷ درصد از سفرهای درون‌شهری پایتخت را پوشش می‌دهند. این سفرها بسیار فراتر از شاخص‌های جهانی است و استفاده از موتورسیکلت در حمل بار تبدیل به یک معضل جدی برای تهران شده است.
پلاک به‌نام شخص صادر نمی‌شود
او ادامه داد: پلاک موتورسیکلت بر عکس پلاک خودرو به‌نام شخص صادر نمی‌شود و شروع تمام چالش‌ها از همین نکته است و تبعات اجتماعی و امنیتی برخورد با موتورسیکلت‌ها به مرور زیاد شده است. تردد موتورسیکلت‌ها در پیادهروها و خطوط ویژه، نرخ بالای تخلفات از قوانین راهنمایی و رانندگی و ورود راحت به محدوده طرح ترافیک و زوج و فرد با در نظر داشتن آلودگی شدید هوا و صوت توسط آنها از مشکلات اساسی این‌وسیله نقلیه برای شهر به‌شمار می‌رود.
او تصریح کرد: موضوع مهم بار در پایتخت قصه درازی است و مدیریت شهری هنوز نتوانسته مدیریت جابه‌جایی کالا در شهر را سروسامان دهد و هم شهروندان، آثار منفی بی‌حساب بودن حمل کالا در هر ساعتی و مکانی و با هر وسیله‌ای را به جان می‌خرند.
راهکار چیست؟
این کارشناس حوزه شهری در ادامه سخنان خود به دو راهکار کوتاه‌مدت ۲ و ۴ ساله اشاره کرد و گفت: از برنامه‌های دو ساله باید هویت‌بخشی، شناسایی و شناسنامه‌دار کردن موتورسیکلت‌سواران و الزام نصب پلاک در جلو و همچنین صدور پلاک به نام شخص نه موتورسیکلت باشد. ساماندهی و مدیریت بار و کالای شهر تهران باید فقط از سوی شهرداری تهران انجام شود.
ایجاد وحدت رویه و یکپارچه‌سازی ازد سوی یک نهاد واحد در حمل بار و کالا، اجرای طرح ساماندهی موتورسیکلت‌سواران شهر تهران، تدوین آیین‌نامه و راه‌اندازی سامانه‌های متمرکز جهت اعطای مجوز، ساماندهی، مدیریت یکپارچه و نظارت بر عملکرد و تمرکز مشاغل مرتبط با امور حمل‌ونقل بار با حفظ رقابت‌پذیری بخش خصوصی از دیگر اقداماتی است که باید در مدت دو سال به‌سرانجام برسد.
او تصریح کرد: انتقال تردد خودروهای توزیع کالا به ساعات غیراوج ترافیک، هدایت حمل بار بین‌شهری به رینگ خارجی معابر شهر، استفاده از ظرفیت پایانه‌های برون‌شهری و درون‌شهری مسافری در ساماندهی بار و مسافر، اصلاح ساختار سازمانی سازمان پایانه‌ها و پارک‌سوارها با توجه به واگذاری مسئولیت جدید مدیریت بار شهر برای این سازمان، ساماندهی حمل بار و کالا از پایانه‌های برون‌شهری از طریق راه‌اندازی سامانه‌های جامع اتوماسیون بار از جمله برنامه‌های کوتاه‌مدتی است که باید انجام شود.
ضرورت اجرای برنامه‌های میان‌مدت
نوروزی در ادامه به راهکارهای پیشنهادی خود در میان‌مدت اشاره کرد و گفت: در این بخش نیاز است چند موضوع مدنظر باشد؛ توسعه و احداث سالانه حداقل یک پایانه اقماری با هدف توزیع متناسب تقاضای سفرهای برون‌شهری در سطح شهر، هوشمندسازی پایانه‌ها متناسب با فناوری‌های روز جهان، ایجاد تمهیدات قانونی لازم به‌منظور مدیریت زمانی و مکانی تردد این وسیله نقلیه براساس نوع و وزن بار و میزان آلایندگی آن در شهر و نیز پیگیری طرح نوسازی ناوگان حمل‌ونقل از آن جمله است.
سخن پایانی
بنابر این گزارش نخستین مشکل در حوزه تردد موتورسیکلت‌سواران نبود زیرساخت‌های آموزشی و فرهنگی بوده که باید از کودکی آموخته شود.
پلیس راهور معتقد است در این حوزه کم‌کاری بسیاری شده و امروز بار تمام مشکلات این بخش بر دوش پلیس است. برای الزام صاحبان وسیله نقلیه به رعایت قانون پلیس موظف به جریمه کردن و توقیف وسیله نقلیه است که امروز تعداد زیادی موتورسیکلت در پارکینگ‌های پلیس رسوب شده است. در ادامه کارشناسان حوزه شهری به ساماندهی این وسیله نقلیه اشاره دارند که باید آنها هم ملزم به رعایت طرح ترافیک شده و برای ورود به محدودهای ترافیکی پول بپردازند.
همچنین شهرداری برای ساماندهی تردد موتورسیکلت‌ها به‌ویژه آنهایی که در حوزه حمل مسافر و بار مشغول هستند باید قانون‌های شهری مخصوص آنها داشته باشد. در این باره سامانه‌ای هوشمند می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. در نهایت تغییر تفکر صاحبان وسیله نقلیه برای رعایت حقوق شهروندان می‌تواند به نظم شهری کمک کند.
