هفت نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری در شرایطی به طرح دیدگاه‌های خود در مورد دومین صنعت بزرگ کشور پرداختند که فصل مشترک اظهارنظرها بیشتر حول خروج خودرو از انحصار سه شرکت بزرگ خودروساز بود.
خبرگزاری صداوسیما پنج‌شنبه گذشته در سلسله گفت‌و‌گوهایی از کاندیداهای دوره سیزدهم ریاست‌جمهوری، مشخصا سوالاتی در مورد مسائل و مشکلات صنعت خودرو مطرح کرد. سوالات بیشتر حول نظر موافق و مخالف کاندیداها در مورد واردات خودرو، قیمت‌گذاری و تولید عنوان شده بود، این در شرایطی است که از هفت نامزد ریاست‌جمهوری تنها یک نامزد به طور صریح نظر خود را در مورد واردات خودرو ابراز کرد و بقیه به حاشیه‌های این موضوع پرداختند.
اما نکته دیگر اینکه کاندیداها بدون ارائه برنامه مکتوب و مشخص تنها اظهار نظرات عامیانه‌ای در مورد مشکلات صنعت خودرو داشته‌اند و کلی‌گویی سرفصل مشترک این گفت‌و‌گو‌ها را تشکیل داده است. به این ترتیب اجحاف در حق مردم با نوع قیمت‌گذاری خودرو و همچنین تولید محصولاتی که از کیفیت مناسبی برخوردار نیست در بیشتر اظهارنظرها نمایان است. اما ایجاد رقابت برای انحصارزدایی از بازار خودرو، خواسته تمامی کاندیداها است این در شرایطی است که «آزادسازی واردات» و همچنین «تولید خودرو با مشارکت خودروسازان خارجی» از الزامات حذف انحصار به حساب می‌آیند.
با این حال نامزدهای انتخاباتی نه صحبتی از مشارکت‌های خارجی کردند و نه چندان دفاعی از آزادسازی واردات محصولات خارجی به کشور کردند. هر چند خبرگزاری صداوسیما به طور مشخص از نامزدها پرسش کرده که با «واردات خودرو» موافق هستند یا خیر، اما بیشتر آنها به‌طور صریح مخالفتی با این موضوع نداشتند.
این در شرایطی است که برخی اقدام در این زمینه را به منابع کافی ارزی موکول کردند و برخی دیگر نیز واردات را به شرط صدمه نزدن به تولید داخل برای ایجاد رقابت لازم دانستند.
احتیاط نامزدها در بیان صریح نظر موافق و مخالف خود در این مورد، از نبود سیاست مشخص آنها در مورد بازار خودرو حکایت دارد. اما مشارکت‌های خارجی و اینکه تولید با برندهای مطرح دنیا می‌تواند به ارتقای صنعت خودروی کشور کمک کند تنها در اظهار نظر یک کاندیدا عنوان شد که این موضوع نشان‌دهنده آن است که دیگر نامزدها با مشارکت خارجی‌ها در صنعت خودروی کشور صددر‌صد مخالفند یا به دلیل بی‌اطلاعی، اصلا ایده‌ای در این زمینه ندارند.
از سوی دیگر در حاشیه اظهارنظر نامزدها که بیشتر حول انتقاد به خودروسازی از یکسو و رفع انحصار و قیمت‌گذاری مناسب خودرو و حتی صادرات به دیگر کشورها بود شاید توقع می‌رفت که مسیری برای رفع مشکلات خودروسازی نشان داده می‌شد این در شرایطی است که بیشتر نامزدها با کلید واژه «اجحاف در حق مردم» تنها به کلی‌گویی از این صنعت بسنده کردند.
اما در گزارشی که هفته گذشته در این صفحه منتشر شد در گفت‌و‌گو با کارشناسان به اولویت‌های صنعت خودروی کشور پرداختیم. اولویت‌هایی همچون واگذاری سهام خودروسازان، آزادسازی قیمت و واردات خودرو و در نهایت نیز تولید صادرات محور. هر چند در دولت دوازدهم گام‌های حداقلی برای اجرای این اولویت‌ها برداشته شد اما در نهایت هیچ کدام به طور کامل اجرا نشد. به این ترتیب به نظر می‌رسد دولت کنونی حداقل زیرساخت‌هایی برای بهبود صنعت خودرو ایجاد کرده اما نتوانسته به طور کامل آنها را نهایی کند.
حالا اما داستان تکراری در باب صنعت خودرو این است که با آغاز به کار هر دولتی ابتدا مدیران عامل و سپس مدیران میانی تغییر می‌کنند. این اقدام به معنای حذف یا توقف بسیاری از پروژه‌هایی است که طی چهار سال گذشته در دستور کار بوده است.
آنچه مشخص است دولتمردان پس از تغییرات ایجاد شده و استقرار مدیران جدید و تدوین بسته‌ها یا استراتژی‌های جدید که حداقل بیش از یک سال وقت می‌برد تازه به موضوعات بزرگ‌تری همچون مشارکت خارجی یا واگذاری سهام خودروسازان فکر می‌کنند. البته تنها فکر و ایده نه اقدامات اجرایی.
برنامه‌های خودرویی نامزدها
آنچه مشخص است صنعت خودرو با توجه به جایگاهی که در میان صنایع کشور دارد و از آن به عنوان پیشران و لکوموتیو صنایع نام برده می‌شود و همچنین به دلیل ضریب نفوذ بالای اجتماعی که از آن برخوردار است مورد توجه کاندیدهای انتخابات ریاست جمهوری قرار گرفته و هر یک از کاندیداها به دنبال این بودند تا نسخه شفابخش خود را برای صنعت و بازار خودرو تبیین کنند.
همان‌طور که عنوان شد در میان برنامه‌های کاندیداهای ریاست جمهوری برای «خودرو» شکستن انحصار و همچنین بحث واردات خودرو بیش از سایرین موردتوجه قرار گرفته است. از میان هفت کاندیدای ریاست جمهوری 6 کاندیدا متفق‌القول معتقد بودند که باید انحصار موجود در بازار خودرو شکسته شود.
ابراهیم رئیسی، محسن مهرعلیزاده و علیرضا زاکانی تنها اعلام کرده‌اند که قصد شکستن انحصار در بازار خودرو را دارند اما برنامه مشخصی در ارتباط با آن ارائه نداده‌اند، عبدالناصر همتی، رئیس‌کل سابق بانک مرکزی در ارتباط با انحصار خودرو معتقد است دو مسیر برای شکستن انحصار در بازار خودرو وجود دارد: یا ایجاد رقابت از مسیر واردات خودرو یا برنامه‌ریزی برای ایجاد رقابت میان خودروسازان داخلی. محسن رضایی نیز معتقد است تنها از مسیر واردات خودرو این امکان وجود دارد تا انحصار بازار شکسته شود.
ابراهیم رئیسی، محسن مهرعلیزاده و علیرضا زاکانی تنها اعلام کرده‌اند که قصد شکستن انحصار در بازار خودرو را دارند اما برنامه مشخصی در ارتباط با آن ارائه نداده‌اند، عبدالناصر همتی، رئیس‌کل سابق بانک مرکزی در ارتباط با انحصار خودرو معتقد است دو مسیر برای شکستن انحصار در بازار خودرو وجود دارد: یا ایجاد رقابت از مسیر واردات خودرو یا برنامه‌ریزی برای ایجاد رقابت میان خودروسازان داخلی.
محسن رضایی نیز معتقد است تنها از مسیر واردات خودرو این امکان وجود دارد تا انحصار بازار شکسته شود. همان‌طور که عنوان شد واردات خودرو نیز محل اظهارنظر کاندیداهای ریاست جمهوری بوده است. ابراهیم رئیسی معتقد است چنانچه کیفیت محصولات تولیدی خودروسازان داخلی ارتقا یابد واردات خودرو دیگر محل نگرانی نخواهد بود.
محسن مهرعلیزاده نیز می‌گوید با واردات مخالفتی ندارند اما با واردات انحصاری مخالف است. محسن رضایی درباره واردات می‌گوید واردات خودرو باید آزاد شود. این کاندیدای پست ریاست جمهوری بازی با اهرم تعرفه‌ای را مدنظر دارد. وی می‌گوید تعرفه‌ها را به آرامی پایین می‌آورد تا این امکان برای خودروسازان داخلی فراهم شود که خود را آماده رقابت با محصولات وارداتی کنند.
عبدالناصر همتی نیز معتقد است واردات خودرو به کشور باید به صورت مشروط آزاد شود. شرط این نامزد ریاست جمهوری وجود منابع ارزی کافی برای تحقق این امر است. علیرضا زاکانی دیگر کاندیدای ریاست جمهوری نیز درباره واردات خودرو نظر متفاوتی دارد. زاکانی می‌گوید با واردات خودروی خارجی مخالفتی ندارد اما کسانی که مایل به استفاده از خودروی وارداتی هستند باید هزینه آن را پرداخت کنند.
به نظر می‌رسد این نامزد ریاست جمهوری چنانچه بتواند مامور تشکیل دولت سیزدهم شود تنها در صورتی زیر مجوز واردات خودرو به کشور را امضا می‌کند که پیش از آن‌سازوکار دریافت مالیات از متقاضیان خودروهای وارداتی در کشور شکل گرفته باشد. سعید جلیلی و امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی در این مورد اظهارنظر مشخصی نداشتند.
در ارتباط با برنامه مشخص برای شرکت‌های خودروساز، رئیسی معتقد است این امکان وجود دارد تا ظرفیت تولید خودرو ابتدا تا یک میلیون و 600 هزار دستگاه افزایش یابد و در ادامه خودروسازان می‌توانند با برنامه‌ریزی مدون ظرفیت تولید خود را تا 2 میلیون دستگاه بالا ببرند. سعید جلیلی از لزوم تدوین برنامه جامع و راهبردی برای خودروسازی سخن می‌گوید و اعلام می‌کند که تدوین سند بالادستی برای صنعت خودرو توسط تیم این کاندیدا انجام شده و از طریق صدا و سیما اطلاع‌رسانی خواهد شد.
رضایی هم معتقد است برنامه‌ریزی برای خودروسازی از ابتدا ناقص انجام گرفته و برنامه‌های موجود در این صنعت نیاز به بازنگری و اصلاحات اساسی دارد. برنامه همتی نیز تقویت خودروسازی داخلی از مسیر تکمیل زنجیره تامین شرکت‌های خودورساز است.
کیفیت محصولات شرکت‌های خودروساز نیز محل بحث بوده و در میان کاندیداهایی که در این زمینه به اظهارنظر پرداخته‌اند رئیسی، عبدالناصر همتی، محسن مهرعلیزاده و سعید جلیلی بر ارتقای کیفیت خودروهای تولید داخل تاکید کرده‌اند.
زاکانی بازار آمریکای لاتین، آفریقا و برخی کشورهای منطقه را به عنوان بازار هدف برای صادرات مدنظر قرار داده است. قاضی‌زاده هاشمی تمرکز بر بازار 600 میلیونی منطقه را در نظر دارد.
در ارتباط با برنامه تولید صادرات‌محور قاضی‌زاده هاشمی و زاکانی به اظهارنظر پرداخته‌اند. در حالی که زاکانی بازار آمریکای لاتین، آفریقا و برخی کشورهای منطقه را به عنوان بازار هدف برای صادرات مدنظر قرار داده است.
قاضی‌زاده هاشمی تمرکز بر بازار 600 میلیونی منطقه را در نظر دارد. وی تولید مشترک خودرو با کشورهای منطقه را باعث افزایش توان رقابت‌پذیری خودروسازی کشور عنوان می‌کند و معتقد است از مسیر حضور در بازار منطقه‌ای می‌توانیم به طرف سایر بازارهای جهانی حرکت کنیم. مساله قیمت خودرو با توجه به ضریب اجتماعی بالا نیز مورد توجه کاندیداها قرار گرفته است.
رئیسی بر لزوم تعیین قیمت عادلانه برای خودرو تاکید دارد اما همتی به دنبال این است که در صورت کسب آرای مردمی با کمک مکانیزم عرضه و تقاضا نسبت به تعیین قیمت خودرو اقدام کند. مهرعلیزاده نیز بر کاهش قیمت تمام شده خودرو در مبدا تاکید دارد.
برنامه برای قطعه‌سازی نیز در میان برخی از اظهارنظرهای کاندیداها دیده می‌شود. مهرعلیزاده به دنبال این است که یکی از مناطق آزاد را به عنوان هاب منطقه در ارتباط با خرید و فروش قطعات خودرو و لوازم یدکی تعیین کند.
اما زاکانی شفاف‌سازی در صنعت قطعه را مدنظر دارد. جلیلی درباره مراکز تحقیق و توسعه شرکت‌های خودروساز معتقد است باید یک مرکز تحقیق و توسعه واحد به هر سه خودروساز بزرگ کشور خدمات ارائه دهد و درست نیست که هر خودروساز مرکز تحقیق و توسعه جداگانه‌ای داشته باشد. زاکانی نیز به اتصال شرکت‌های خودروساز به دانشگاه‌ها برای توسعه این صنعت تاکید کرده است.
