در نهایت گفته می‌شود تجهیزات دچار آسیب می‌شوند اما خسارت‌های پنهانی در چند ماه آینده نمود پیدا می‌کند. اگر به معضل قطعی برق از بعد سخت‌افزاری و تجهیزات نگاه کنیم، بیشتر ماشین‌آلاتی که در ایران استفاده می‌شود، ساخت اروپاست. برای این تجهیزات اروپایی در زمان تحریم، صنعتگر با مشکل تامین قطعات روبه‌رو است. درحال‌حاضر که واحدهای صنعتی با نوسانات و قطعی برق مواجه هستند، خسارت‌ها جدی شده است. این مشکل هم مختص یک واحد صنعتی یا یک صنعت خاص نیست و شامل همه بنگاه‌های تولیدی می‌شود. با آسیب یک قطعه، فعالیت یک دستگاه به‌طور کامل متوقف می‌شود. در ادامه این معضل به خط تولید هم آسیب وارد می‌آید.
خسارت‌ها از کجا جبران شود؟
یونس اکبرپورپایدار، رئیس انجمن سازندگان قطعه، ماشین و مجموعه‌های صنعتی و خودرو تبریز درباره قطعی برق و تاثیر آن روی تولید و واحدهای صنعتی به صمت گفت: واحدهای صنعتی در تبریز به‌طور هفتگی یک روز قطعی برق را تجربه می‌کنند. انجمن سازندگان قطعه، ماشین و مجموعه‌های صنعتی و خودرو تبریز با مسئولان و مدیران مربوط در استان آذربایجان شرقی مذاکراتی داشت و قرار شد برای قطعی برق در هر یک از شهرک‌های صنعتی روز مشخصی تعیین شود تا خسارت‌ها کمتر باشد. وی افزود: پیش‌تر روزانه بین ۲ تا ۳ ساعت خاموشی داشتیم و با مدیریتی که انجام شد، خاموشی به یک روز مشخص محدود شده است. این فعال صنعت قطعه با بیان اینکه در حال‌حاضر نرخ تمام‌شده محصولات افزایش‌یافته، ادامه داد: مشخص نیست صنعتگر از کجا باید خسارت‌های واردشده به واحد خود را جبران کند. خودروساز این افزایش نرخ را نمی‌پذیرد و وزارت صنعت معدن و تجارت پیگیر موضوع نیست. در این روند صنعتگر بلاتکلیف مانده است.
تن دادن به خسارت‌ها
اکبرپورپایدار در ادامه با اشاره به خسارت‌های سخت‌افزاری واحدهای تولید، گفت: بُردهای سی‌ان‌سی زیادی با نوسانات برق سوخته است. درحال‌حاضر عنوان می‌کنند محافظ و کنترل فاز خریداری کنیم کهنرخ آن حدود ۷۰ میلیون تومان است. یک تولیدکننده که ۲۰ دستگاه سی‌ان‌سی دارد در شرایط فعلی چقدر باید هزینه برای خرید محافظ‌ها داشته باشد. او ادامه داد: با این وضعیت، چگونه می‌توان تولید مستمر داشت و سرمایه‌گذاری کرد. بسیاری به سوخت بُردها تن داده‌اند، چون توان هزینه‌های تحمیل‌شده جانبی را ندارند.
مانع روی مانع
اکبرپورپایدار درباره آسیب‌های واردشده به تولید هم گفت: در حال‌حاضر با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام‌شده صنعتگران در استان آذربایجان‌شرقی ۵ روز هفته را فعالیت دارند؛ ازاین‌رو تیراژ تولید ۲۰ درصد کاهش‌یافته است. وی اضافه کرد: با مدیریت سعی شد به‌جای قطعی روزانه برق در طول هفته، شهرک‌های صنعتی یک روز با خاموشی مواجه باشند اما این امر سبب شد نظم واحدهای تولیدی به هم بریزد و کارگران دیگر راندمان قبلی را نداشته باشند، زیرا با تعطیلی یک روز اگر مثلا روز چهارشنبه باشد کارگران انتظار دارند تپنجشنبه هم مرخصی بگیرند و به‌این ترتیب ۳ روز آخر هفته را تعطیل باشند. او تصریح کرد: در حال‌حاضر نمی‌دانیم مشکل خود را باید به چه کسی بگوییم. می‌خواهیم تولید انجام و موانع تولید برداشته شود اما با این مدیریت، هر روز مانع جدیدی به موانع قبلی اضافه می‌شود.
افزایش خطر تعطیلی واحدها
اکبرپورپایدار در پاسخ به این پرسش که در چنین وضعیتی، قطعه‌سازان چگونه به تعهدات خود در قبال خودروساز عمل می‌کنند، گفت: قطعی برق و تعطیلی یک‌روزه تولید بین ۷ تا ۱۰ درصد در نرخ تمام‌شده محصولات تاثیر دارد اما خودروساز این هزینه‌های تحمیلی را نمی‌پذیرد. حدود ۱۵ روز تاخیر تحویل قطعه و دیرکرد در تامین محصولات پیش می‌آید. برای جبران زمان از دست رفته و تامین به‌موقع قطعات ناگزیر هستیم اضافه کار داشته باشیم که خود هزینه‌ای مازاد برای تولید به‌شمار می‌رود. وی گفت: در چنین شرایطی، دیگر چرایی تعطیلی واحدهای صنعتی معنی ندارد. برخی از تولیدکنندگان باسابقه چند دهه‌ای در صنعت، خبر از توقف تولید می‌دهند. در واقع قطعی برق مزید بر علت موانع و مشکلات قبلی تولیدشده و این فشار خطر تعطیلی را دوچندان کرده است.
اکبرپورپایدار در پایان با بیان اینکه نوسانات و قطعی برق سبب می‌شود عمر ماشین‌آلات پایین بیاید و کسی هم پاسخگوی این خسارت‌ها نیست، گفت: ژنراتورها هم نمی‌توانند تمام برق موردنیاز واحدهای صنعتی را تامین کنند؛ ازاین‌رو قطعی برق تولید را تحت‌شعاع قرار داده و درحال‌حاضر، کار تعمیرکاران افزایش قابل‌توجهی یافته است.
هزینه‌هایی که جبران نمی‌شود
در ادامه جعفر نصیری، عضو انجمن قطعه‌سازان کشور با بیان اینکه تولیدکنندگان در حال تجربه کردن شرایط بسیار دشواری هستند به صمت گفت: با یک گزارش میدانی از واحدهای صنعتی می‌توان دریافت میزان خسارت‌ها چقدر بوده است. او گفت: بُردهای بسیاری از دستگاه‌های تولیدکنندگان سوخته و دینام‌ها دچار مشکل شده‌اند؛ علاوه‌بر اینکه کشورهایی که پیش‌تر این دستگاه‌ها را به ما فروخته‌اند، امروز به‌دلیل تحریم‌ها حاضر به خدمات‌دهی نیستند. او ادامه داد: هر دو روز یک‌بار، حدود ۶ ساعت با خاموشی برق در جاده مخصوص روبه‌رو هستیم و کارگران در این ساعت‌ها بیکار هستند. کارفرما هم ناگزیر به تعطیلی واحد صنعتی خود است. این موضوع در کنار اینکه خودروسازان هم پول محصولات را در زمان مقرر نمی‌پردازند، فشار مالی قطعه‌سازان را دوچندان کرده است.
بخش خصوصی آسیب‌پذیر
نصیری با بیان اینکه تولید با تاخیر انجام می‌شود، یادآور شد: نرخ تمام‌شده افزایش‌یافته و یکی از معضلات صنعتگران این است که نمی‌توانند براساس تیراژ قبلی تولید داشته باشند، درحالی‌که خودروساز دارای ژنراتورهای قوی بوده و خط تولیدش بدون وقفه فعالیت دارد؛ ازاین‌رو انتظار دارد زنجیره تامین در زمان مقرر قطعات را تحویل دهد.
این عضو انجمن قطعه‌سازان کشور گفت: هنگامی‌که نصف روز در نیمی از هفته با خاموشی روبه‌رو هستیم، چگونه می‌توانیم همچون روزهای قبل فعالیت داشته باشیم؟ این امر منجربه توقف خط تولید قطعه‌ساز و در نتیجه جریمه از سوی خودروساز می‌شود، درحالی‌که بار مالی آن بر دوش بخش خصوصی و قطعه‌ساز است. وی در ادامه گفت: برای جبران زمان از دست رفته مدتی شیفت گذاشته شد اما حوادث و خطاها افزایش یافت. نیروها در شیفت‌های شب دقت لازم را ندارند به‌ویژه اگر عادت هم نداشته باشند، خواب‌آلود بوده و آمار حوادث افزایش می‌یابد. علاوه‌بر این، ۸۰ درصد نیروی کاری واحدهای صنعتی در بخش مونتاژ خانم هستند و نمی‌توان شیفت شب برای آنها تعیین کرد.
خسارت‌های میلیاردی
نصیری در پاسخ به این پرسش که آیا موضوع از طریق وزارت صنعت، معدن و تجارت پیگیری شده یا خیر، گفت: با مسئولان و مدیران بخش‌های مختلف موضوع را پیگیری کرده‌ایم حتی تا وزارت صنعت، معدن و تجارت، اما کسی پاسخگو نیست. این فعال صنعت قطعه عنوان کرد: در شهرک‌های صنعتی برنامه‌ریزی‌شده تا روزانه یک شهرک صنعتی با قطعی برق مواجه باشد اما برای تولیدکنندگان جاده مخصوص زمان و روز مشخص نیست؛ ازاین‌رو خسارت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در این بنگاه‌های تولیدی زیاد است. او یادآور شد: با مدیریتی که در شهرک‌های صنعتی انجام‌شده، تیراژ تولید کاهش پیدا نکرده، زیرا تولیدکنندگان برای جبران آن‌یک روز تعطیلی، جمعه‌ها فعالیت دارند. نصیری در پایان گفت: قطعی برق خسارت‌های واحدهای صنعتی را میلیاردی کرده، زیرا دستگاه‌هایی سوخته که نمی‌توان با میلیاردها تومان خریداری کرد. علاوه بر اینکه به‌دلیل تحریم امکان واردات هم نداریم؛ ازاین‌رو برای برخی از تولیدکنندگان، جز تعطیلی راه دیگری باقی نمانده، چراکه سرمایه‌ها و ماشین‌آلات در حال از بین رفتن است.
سهم صنعت از برق
سال گذشته در روزهای پایانی سال، موضوع کاهش یارانه برق در تولید برای سال جدید (۱۴۰۰) مطرح شد. محمود نجفی‌سهی، عضو انجمن قطعه‌سازان کشور درباره کاهش یارانه برق و تاثیر آن بر تولید به صمت گفت: کاهش یارانه برای برق هزینه واحدهای صنعتی را ۴ برابر کرد. به‌عنوان مثال، اگر سال گذشته قبض برق واحدی یک میلیون تومان بود، با افزایش نرخ برق به ۴ میلیون تومان رسیده است.
وی افزود: در این‌باره ایرادی به وزارت نیرو وارد نیست، چون نرخ هیچ کالا و خدماتی در بازار پایدار نیست. اما اینکه آیا مصرف‌کننده کشش تحمل این بار را دارد یا خیر، با توجه به وضعیت اقتصادی موجود، پاسخ منفی است. این امر باعث قفل شدن تولید شده و فعالیت‌ها را متوقف می‌کند.
او ادامه داد: زمانی‌که هزینه تامین مواد اولیه مورد نیاز تولید و نیز هزینه برق ۴ برابر شود، صنعتگر هم باید نرخ محصولش را ۴ برابر کند. در این‌باره مدیران دولتی باید پاسخگو باشند.
این فعال صنعت قطعه عنوان کرد: به طور قطع با افزایش تعرفه برق و هزینه‌های تولید قیمت تمام شده محصولات افزایش یافته که با توجه به وضعیت بازار نمی‌تواند امر خوشایندی باشد.
همچنین گفتنی است براساس آمار سال ۹۸ حدود ۳۶ درصد برق مصرفی کشور مربوط به صنعت است.
سخن پایانی
قطعی برق، زنجیره‌ای از پیامدها را در واحدهای صنعتی به‌دنبال دارد. اگر محصولات صنایع بالادستی به‌دست صنعتگران پایین‌دستی نرسد، در کار تولید اختلال به‌وجود آمده و قطعی یک بخش مختص به آن بخش باقی نمی‌ماند. آسیب نرم‌افزاری و سخت‌افزاری در شرایط تحریم، نرسیدن محصولات در زمان مقرر و… عرضه و تقاضا را به‌هم ریخته و مشکلات بازار را افزایش می‌دهد؛ بنابراین در آینده باید منتظر پیامدهای بلندمدت این امر در کشور بود.
