در دولت دوازدهم طرح نهضت تعمیق ساخت داخل (تیر ۹۸) با همکاری فعالان صنعت خودرو و سایر نهادها از جمله شرکت‌های دانش‌بنیان، دانشگاه‌ها، وزارت دفاع و… آغاز شد. مسیر بومی‌سازی قطعات با هدف توسعه استقلال صنعتی و کاهش ارزبری تولید بود. در این باره ۴ میز تخصصی برگزار شد اما میز پنجم با وجود اینکه بیش از یک سال از برگزاری آخرین میز می‌گذرد، هنوز برگزار نشده است.
صنعت قطعه مهم‌تر از صنعت خودرو است
نامزدهای دوره سیزدهم ریاست‌جمهوری سخنانی در حوزه خودرو و قطعات در مناظرات داشته‌اند از جمله اینکه صنعت قطعه مهم‌تر از صنعت خودرو بوده و باید ایران در حوزه فروش هاب منطقه شود. این امر مستلزم تعمیق ساخت داخل و افزایش تیراژ تولید است. عنوان می‌شود در حالت خوشبینانه فقط ۱۰ تا ۱۵ درصد از قطعات بازار لوازم یدکی مربوط به تولیدات داخل است.
از سوی دیگر برای هاب فروش در منطقه نیاز است ابتدا خودرو و در ادامه قطعات صادر شود. خودروهایی مانند تارا از مدل‌های جدید داخلی بوده و می‌تواند به این امر کمک بسیاری کند. برای ادامه مسیر داخلی‌سازی قطعات و نهضت تعمیق ساخت داخل در دولت سیزدهم پیش‌بینی چیست؟
نامزدها برنامه منسجمی درباره صنعت خودرو و موضوع داخلی‌سازی نداشتند
امید رضایی از فعالان صنعت قطعه درباره بومی‌سازی قطعات و استقلال صنعتی و همچنین کاهش ارزبری به صمت گفت: نامزدهای ریاست‌جمهوری برنامه منسجمی درباره صنعت خودرو و موضوع داخلی‌سازی نداشتند. البته باید توجه داشته باشیم صنعت حوزه‌ای تخصصی است و برای برنامه‌ریزی کارشناسان خود را می‌خواهد به‌عنوان‌مثال شاید وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت هم فقط بتواند بخشی از سیاست‌ها صنعت خودرو را مدون کند.
ابعاد گوناگون یک برنامه
این فعال صنعت قطعه افزود: آنچه در مناظره نامزدهای ریاست‌جمهوری دیده شد، تشتت آرا بود. به‌عنوان‌مثال، جایی عنوان می‌شد دانش صنایع دفاعی باید به صنعت خودرو سرریز شود. این موضوع خوب است اما فقط یک بعد مسئله بوده و تنها راهکار نیست. یا در بخش دیگر بحث شد حمایت کنیم از تولید تا تعمیق ساخت داخل انجام شود یا دانشگاه و دانشگاهیان به کمک صنعت بیایند. اما مهم این است که با توجه به شرایط و تاثیرپذیری مسائل برنامه منسجم تدوین شود که منتج به نتیجه باشد.
وی تاکید کرد: تمام مسائل را باید در کنار هم ببینیم و محدودیت ایجاد نکنیم. چنین الگویی برای صنعت خودرو کاملا کار کارشناسی است. فراموش نکنیم این کار به شکل تخصصی در سند راهبردی صنعت خودرو و برنامه ۲۰ ساله این صنعت دیده شده است. برنامه داخلی‌سازی و کاهش ارزبری را باید براساس همین الگوها پیش ببریم.
او ادامه داد: در این سند، برنامه تولید براساس تیراژ ۳ میلیون خودرو بود، ۲ میلیون خودرو برای بازار داخل و یک میلیون هم برای صادرات. این برنامه غیرواقعی نیست. حداکثری ساخت داخلی‌سازی هم در این سند دیده شده و مسئله مهمی است اما نیاز به مطالعه برای تعمیق ساخت داخل داریم؛ اینکه کجا ایستاده‌ایم و براساس شرایط موجود بازنگری‌های لازم را داشته باشیم.
رضایی با بیان اینکه پارامتر برنامه توسعه صنعت خودرو برای نهضت داخلی‌سازی و تعمیق ساخت داخل و کاهش ارزبری باید روزآمد شود، گفت: ریل‌گذاری انجام و برای آن هزینه شده است. برای ادامه راه نهضت تعمیق ساخت داخل باید با نگاه به کارهای انجام‌شده، نقشه راه باقی مسیر تدوین شود.
اما و اگرهای داخلی‌سازی
این فعال صنعت قطعه با تاکید بر این موضوع که نهضت تعمیق ساخت داخل باید با هدف کاهش ارزبری باشد، گفت: بومی‌سازی شاید اصطلاح درستی نباشد گویا اینکه قرار است تمام قطعات ریز و درشت یک محصول را بومی‌سازی کنیم که شدنی نیست. اما داخلی‌سازی قطعات را می‌توان با توجه به کاهش ارزبری و همچنین ارزآوری برای کشور دنبال کرد.
داخلی‌سازی قطعات الکترونیک حد و مرز ندارد
رضایی اظهارکرد: طرح مسئله باید درست باشد تا مسیر روشن شود و بدانیم قرار است برای تحقق اهداف چه برنامه‌ای داشته باشیم. در حال‌حاضر اینکه داخلی‌سازی موتور محرک باشد مهم است اما در ادامه اینکه کدام قطعات داخلی‌سازی شوند که کاهش ارزبری داشته و در کنار این موضوع ارزآور هم باشند نکته بسیار مهمی است؛ اینکه در کدام قطعات آسیب‌پذیرتر هستیم. به‌عنوان‌مثال، داخلی‌سازی قطعات الکترونیک حد و مرز ندارد اگر بخواهیم در این بخش سرمایه‌گذاری کنیم و بیشتر وابستگی ما هم در این قطعات است. در این‌باره خودروساز با زنجیره تامین می‌تواند برنامه را روشن‌تر و مشخص‌تر پیش ببرد. جا دارد این موضوع رسیدگی شود که بیشترین تاثیر را در اقتصاد و صنعت خودرو دارد.
این فعال صنعت قطعه با بیان اینکه در حوزه طراحی پلتفرم خودرو چه در خودرویی مانند تارا یا SP۱۰۰ سخنانی گفته شده، افزود: این امر نشان می‌دهد می‌توانیم به‌روز هم باشیم و بخش قابل‌توجهی از این طراحی‌ها براساس توان داخل بوده است.
باید ۲ نسخه جداگانه برای بومی‌سازی صنعت خودرو پیچیده شود
این نقطه قوت ما در این صنعت به‌شمار می‌رود؛ بنابراین با نگاه به توان موجود، می‌توانیم داخلی‌سازی قطعات را هم پیش ببریم. اما با توجه به داخلی‌سازی بخشی از قطعات و قطعاتی که هنوز تولید داخل آنها آغاز نشده، نیاز است ۲ نسخه جداگانه برای بومی‌سازی صنعت خودرو پیچیده شود.
وی ادامه داد: در برخی قطعات هیچ تجربه و سابقه سعی و خطایی نداشتیم و در این‌باره باید از شرکت‌های دانش‌بنیان، نخبگان و مهندسان داخلی و خارجی کمک گرفت. داخلی‌سازی برخی قطعات هم به توان خودروساز و قطعه‌ساز برمی‌گردد، زیرا توان آن وجود دارد و باید حمایت شود تا ارتقا پیدا کند.
رضایی در پایان گفت: اگر به توانمندی حداکثر معقولی نرسیم نقشی در میدان رقابت و تکانه‌های بین‌المللی نخواهیم داشت و رسیدن به این نقطه بسیار مهم است.
درحال‌حاضر قطعه‌ساز به این باور رسیده که اگر نتوانیم نقاط کلیدی خودرو را داخلی‌سازی کنیم، نمی‌توانیم رقیب قطعه‌سازان خارجی باشند چه درها باز شود یا نشود، زیرا نیازمند این توانمندی است. برای ادامه این مسیر هم‌افزایی و هماهنگی بین نهادها و سازمان‌ها، با مدیریت دولت بعدی نیازمند است تا نهضت با سرعت و عمق معقول پیش برود و موازی‌کاری نشود.
برنامه‌ها مشخص نیست
در ادامه سیامک مقتدری از فعالان صنعت قطعه درباره ادامه داخلی‌سازی قطعات خودرو در راستای توسعه استقلال و کاهش ارزبری به صمت گفت: شرایط پیش آمده سبب شد واردات قطعات سخت شده و حرکت به سوی بومی‌سازی قطعات آغاز شود. به ناچار شرکت‌ها با تاخیر به سوی داخلی‌سازی حرکت کردند.
اگر قرار باشد تحریم‌ها برداشته شود و خودروهای فعلی را تولید کنیم خطر در حوزه واردات قطعات ساخته شده کمتر خواهد بود، زیرا در این فاصله (تحریم) قطعات زیادی داخلی‌سازی شدند. اما این خطر برای خودروهای جدید زیاد است و برای این بخش در امر داخلی‌سازی باید تمهیداتی اندیشیده شود.
برای روزآمدی ناگزیر باید به سوی مدل‌های جدید رفت
این فعال صنعت قطعه در پاسخ به این پرسش که برای روزآمدی ناگزیر باید به سوی مدل‌های جدید رفت و برای تبدیل تهدیدها به فرصت در این بخش باید چه کرد، گفت: مشخص نیست سیاست رئیس دولت سیزدهم درباره صنعت خودرو و موضوع داخلی‌سازی و کاهش ارزبری چیست. در حال‌حاضر مشکل صنعت قطعه همین است، زیرا نمی‌دانیم ۶ ماه دیگر قرار است چه اتفاقی رخ دهد.
او افزود: اگر یک استراتژی مشخص داشته باشیم صرفه‌نظر از اینکه رئیس‌جمهوری کیست، صنعتگر می‌تواند با اطمینان روی آن برنامه‌ریزی کند. به‌عنوان‌مثال در برنامه سالانه سند استراتژی صنعت خودرو این است که بین یک میلیون و ۲۰۰ تا یک میلیون و ۳۰۰ خودرو تولید شود. این میزان نیاز بازار داخل است. با توجه به اینکه ۲۰ میلیون خودرو هم با عمر بالای ۱۰ سال در جاده‌های کشور تردد دارند، تعدادی خودرو برای جایگزین کردن آنها نیاز است. برآوردی که پیش‌تر انجام‌شده بود نشان داد کشور به تولید ۲ میلیون خودرو نیاز دارد. به‌این ترتیب هم نیازهای جدید برآورده می‌شود و هم خودروهای فرسوده خارج می‌شوند.
در تمام برنامه‌ها باید حرف نخست رشد و توسعه ارتقای فناوری باشد
وی ادامه داد: تولید ۲ میلیون خودرو و رفتن به سوی مدل‌های جدید نیاز به برنامه‌ای مشخص دارد اینکه آیا قرار است سرمایه‌گذاری خارجی انجام شود؟ برنامه برای صنعت خودرو روی واردات و مونتاژ متمرکز است یا داخلی‌سازی قطعات؟ در تمام برنامه‌ها باید حرف نخست رشد و توسعه ارتقای فناوری باشد.
این فعال صنعت قطعه اظهارکرد: زمانی‌که قرارداد همکاری با شرکت‌های خارجی پس از برجام به امضا رسید شرکت‌های خارجی مشتاق به سرمایه‌گذاری بودند و این امر هم انجام شد اما به‌هر حال ابتر ماند. درحال‌حاضر باید دید برنامه سیاست‌گذاران چیست؟ اما در مناظرات به آن شکل که باید به این موضوع‌ها پرداخته نشد.
حرف آخر…
نامزدهای ریاست‌جمهوری در حوزه خودروسازی و قطعه‌سازی به یک سلسله نکاتی پرداختند که مبرهن و روشن بود؛ اینکه برای رقابت باید انحصارزدایی شود، در بخش قطعه‌سازی می‌توانیم هاب منطقه شویم و… اما برنامه برای رسیدن به این اهداف مهم است. یکی از طرح‌های مهم برای خودکفایی صنعت خودرو نهضت تعمیق ساخت داخل بود که حدود ۲ سال است پیگیری می‌شود.
حال باید دید رئیس دولت سیزدهم و وزیر صنعت، معدن و تجارت او چه برنامه‌ای برای ادامه داخلی‌سازی خواهند داشت با توجه به این موضوع که قطعه‌سازان عنوان می‌کنند توانمندی لازم را در حوزه بومی‌سازی قطعات دارند.
منبع: صمت
