تحرکات دیپلماتیک در خاورمیانه و افزایش رفتوآمدهای سیاسی، بهویژه در سوریه، تحولات جدیدی را به همراه داشته است. در این راستا، وزیر امور خارجه ایران پس از سفر دوروزه به پکن، در مسیر بازگشت به تهران، توقفی کوتاه در امارات داشت. این توقف بهدلیل دعوت شیخ عبدالله بن زاید، وزیر امور خارجه امارات متحده عربی، برای بررسی آخرین تحولات منطقه و بهویژه وضعیت سوریه پس از سقوط بشار اسد بود. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، اعلام کرد که این سفر بیشتر به موضوع سوریه و تحولات جدید در آن کشور مربوط میشود، زیرا کشورهای منطقه به ویژه کشورهای عربی، مواضع متفاوتی در قبال حاکمان جدید سوریه دارند.
در حال حاضر، سه گروه عمده از کشورهای عربی مواضع مختلفی در مورد سوریه اتخاذ کردهاند. گروه اول شامل کشورهایی است که از حاکمان جدید سوریه حمایت میکنند و بهطور کلی خطمشی سیاسی ترکیه را دنبال میکنند، مانند قطر و لیبی. گروه دوم کشورهایی هستند که مخالف خط فکری ترکیه و جریانهای مرتبط با اخوانالمسلمین هستند و کشورهایی مانند امارات، مصر، الجزایر و دولت قانونی سودان در این گروه قرار دارند. گروه سوم شامل کشورهایی هستند که از خطمشی سیاسی ترکیه در سوریه انتقاد دارند، اما در عین حال به مقابله فعال با آن نمیپردازند، از جمله عربستان سعودی.
در این میان، ایران که تا پیش از سقوط اسد از متحدان اصلی سوریه بود، اکنون بهدنبال ائتلافهای جدید در سوریه است تا از تحولات جدید منطقه عقب نماند. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در گفتگوهای خود با مقامات مختلف از جمله امارات و مصر، بر لزوم همکاری در سوریه جدید تاکید کرده و اشاره کرده است که ایران میتواند با کشورهای مانند امارات، مصر و عربستان سعودی ائتلافی تشکیل دهد تا با چالشهای پس از سقوط اسد مقابله کنند. به ویژه عراقچی در گفتگو با شبکه الغد مصر بر اهمیت تشکیل ائتلافهای منطقهای برای مقابله با خطرات تروریسم در منطقه تاکید کرده و از نگرانیهای مشترک کشورهای منطقه در خصوص گروههای تروریستی مانند داعش یاد کرده است.
از سوی دیگر، امارات و مصر که بهشدت با اخوانالمسلمین و سیاستهای ترکیه در سوریه مخالف هستند، از سال 2018 روابط خود را با سوریه تثبیت کردهاند و اکنون در شرایط جدید بهدنبال ایجاد روابط جدید با حاکمان سوریه پس از سقوط اسد هستند. با این حال، ایران بهدنبال بهرهبرداری از شرایط جدید برای ایجاد اتحادهای جدید در سوریه و سایر مناطق است تا جایگاه خود را در تحولات منطقهای حفظ کند.
در این زمینه، سفر وزیر امور خارجه عمان به تهران نیز بهعنوان یک گام مهم در تقویت روابط ایران با کشورهای عربی خلیج فارس و بررسی مسائل منطقهای مطرح شده است. سید بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، قرار است به تهران سفر کند تا آخرین وضعیت مناسبات دوجانبه و تحولات منطقه را مورد بحث و تبادلنظر قرار دهد. این سفر میتواند روابط ایران با دولتهای عربی خلیج فارس را وارد مرحله جدیدی از تعاملات کند و نقش عمان در میانجیگری بین ایران و آمریکا، بهویژه در آستانه تحولات جدید در برجام، نیز مهم خواهد بود.
در مجموع، تحرکات دیپلماتیک اخیر ایران و سفرهای متعدد وزیر امور خارجه نشاندهنده تلاشهای ایران برای ایجاد ائتلافهای جدید در منطقه، بهویژه در سوریه پس از سقوط بشار اسد است. ایران بهدنبال شکلدهی به اتحادهای جدید با کشورهای عربی است تا از نقشی فعال در تحولات آینده منطقه برخوردار باشد و از چالشهای احتمالی در زمینه تروریسم و مسائل امنیتی مقابله کند.