در حال حاضر، تدوین برنامه اقدام برای آخرین فرصت توسعه سرزمینی ایران در دستور کار دولت قرار گرفته است. این در حالی است که دست‌کم ۱۲ ریسک عمده با احتمال وقوع بالای ۸۰ درصد در این حوزه شناسایی شده‌اند. ریسک‌هایی که در صورت عدم مدیریت صحیح، هرکدام می‌توانند به تهدیدات جدی تبدیل شده و مانع تحقق اهداف توسعه در این منطقه شوند. منطقه مکران، که یکی از نقاط کمتر توسعه‌یافته ایران است، به‌عنوان هدف اصلی جذب ۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جهت تبدیل به یک هاب لجستیکی و گردشگری شناخته می‌شود.
واقعیت‌های توسعه مکران
مکران به‌واسطه مجاورت با دریای عمان و بکر بودن ظرفیت‌های آن، در نظر گرفته شده است تا به عنوان کانون توسعه دریامحور کشور مطرح شود. تمرکز بر ایجاد ارزش‌افزوده در این منطقه ضرورتی است که همگان به آن اذعان دارند. با این حال، در روند مطالعات و تدوین طرح توسعه در بخش‌های مختلف، به‌ویژه در بخش حمل‌ونقل که از زیرساخت‌های حیاتی برای توسعه پایدار به شمار می‌آید، باید به عوامل ریسک توجه ویژه شود. غفلت از این عوامل ممکن است آسیب‌های غیرقابل جبرانی به این منطقه وارد کند.
آبان ماه سال گذشته، رهبر انقلاب سیاست‌های کلی توسعه دریامحور را برای سه قوه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ کرد. در این سیاست‌ها تأکید بر بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های دریا، توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری، سرمایه‌گذاری در طرح‌های بزرگ و دانش‌بنیان زیرساختی، و ایجاد قطب‌های توسعه دریایی در سواحل و جزایر کشور بود. یکی از این سیاست‌ها، تقویت شبکه حمل‌ونقل ترکیبی برای افزایش سهم کشور در حمل‌ونقل دریایی و ترانزیت است.
ریسک‌های توسعه مکران
در نشست‌های مختلفی که برای برنامه‌ریزی توسعه دریامحور در سواحل مکران برگزار شده، ۱۲ ریسک عمده شناسایی شده‌اند که باید به‌دقت مدیریت شوند. اولین ریسک، تکرار اشتباهات در سایر نقاط کشور است. استفاده نادرست از تجربیات شکست‌خورده دیگر مناطق و عدم توجه به تجارب جهانی می‌تواند موجب تکرار خطاها و عدم موفقیت در مکران شود. بنابراین، لازم است از ابتدا مطالعات دقیق و مبتنی بر تجربه‌های جهانی صورت گیرد تا این منطقه به الگویی برای سایر مناطق کشور تبدیل شود.
ریسک‌های دیگری که شناسایی شده‌اند شامل افزایش وابستگی به حمل‌ونقل جاده‌ای به‌جای استفاده از ریل، ناترازی انرژی، و مشکلات زیست‌محیطی ناشی از توسعه گردشگری و صنعتی هستند. این مشکلات می‌توانند منجر به کاهش کیفیت زندگی مردم و تخریب محیط‌زیست شوند. در این راستا، تقی‌زاده، معاون پیشین حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی، بر اهمیت مدیریت منابع انرژی، به‌ویژه انرژی خورشیدی و تجدیدپذیر، برای کاهش این ریسک‌ها تأکید کرده است.
چالش‌ها و فرصت‌ها
مکران به‌واسطه ظرفیت‌های بالای خود، می‌تواند به یکی از هاب‌های لجستیکی و گردشگری مهم تبدیل شود، اما برای تحقق این هدف باید از ابتدا به تمامی جوانب توسعه توجه شود. این شامل توجه به ملاحظات زیست‌محیطی، افزایش مشارکت مردمی، استفاده هوشمندانه از سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی و نظارت دقیق بر کیفیت ساخت‌وسازها است.
به‌طور کلی، در روند توسعه مکران، باید از هرگونه خطای شناختی و برنامه‌ریزی اجتناب شود تا این منطقه به فرصتی طلایی برای توسعه کشور تبدیل شود.
