در این راستا همانطور که چندی پیش بازار طی گزارشی با عنوان « ۵ میلیون حلقه لاستیک مازاد روی دست تولیدکنندگان| تایرهای داخل محروم از استاندارد بازار منطقه‌ای» به این معضل پرداخت که سایه حضور دولت اجازه نفس کشید به این صنعت را نمی‌دهد، برخی از کارشناسان نیز شرایط موجود را مانعی برای خروج دولت از صنعت تایر عنوان می‌کنند و معتقدند با کنار رفتن دولت شرایط برای تبانی و ممانعت از ایجاد بازار رقابتی تقویت خواهد شد و باید نظارت دقیق دولت باقی بماند.
گزارش قطعات خودرو از بازار لاستیک را اینجا بخوانید
بازار غیر رقابتی تایر
همین چند وقت پیش بود که ممنوعیت واردات سه سایز لاستیک ۱۳، ۱۴ و ۱۵ موجی از انتقادات را با خود به همراه داشت؛ چرا که این طرح در شرایطی به مرحله اجرا رسید که واردات برخی از انواع لاستیک‌های ممنوع شده بدون توجه نبود ظرفیت یا امکان تولید در داخل کشور انجام شده است. بنابراین این ممنوعیت فقط جلوی واردات قانونی را گرفت و راه را برای تقویت بازار قاچاق باز تر کرد
مضاعف بر این ماجرا برخی نیز با عنوان نام تجاری شرکت‌های تولیدکننده داخلی معتقدند انحصاری در بازار داخلی وجود ندارد و تعدد برند مانع انحصار زایی می شود.
مسعود صفاکار، کارشناس بازار تایر با اشاره به این موضوع که گفته می شود انحصاری در صنعت تایر نداریم، گفت: برخی تصور دارند در بازار تایر حق انتخاب داریم اما متاسفانه باید بگویم که شرایط این صنعت هم همچون خودرو شده است که فقط چند خودروساز داخلی در بازار حضور دارند و مشتری حق انتخاب دیگری ندارد.
این کارشناس اضافه کرد: وقتی به مشتری می‌گوییم فقط باید از چند شرکت خودروساز معدود داخلی خودرو خریداری کند و ورود مابقی خودروها به کشور را ممنوع اعلام می کنیم چطور می‌توان اسم این اقدام را حق انتخاب بذاریم؟ شما کی در ایران دیده‌اید که خودروسازان برای فروش محصولاتشان سعی در معرفی آن به مشتریان کنند؟
صفاکار با اشاره به خاطره ای از سفر به چین و بازدید از نمایشگاه این کشور ادامه داد: در چین سیستم تولید، شرایط و حتی رقابت آن‌ها برای فروش متفاوت از ایران است. برای مثال چندسال قبل به نمایشگاهی در چین رفته بودم که در همان جا می‌توانستیم به میزان رقابت تولیدکنندگان پی ببریم، از ورودی نمایشگاه تا خروجی آن کارشناسان در حال معرفی محصولات بودند. شرایطی که در ایران چندان شاهد آن نیستیم و نام آن رقابت واقعی نیست.
وی با اشاره به اینکه شرایط رقابتی در بازار شاهد نیستیم و این چنین حق انتخاب نیز با محدودیت‌های بسیار قابل پذیرش نیست، بیان کرد: وقتی به کاربر می‌گوییم فقط باید از برندهایی که می‌گوییم خرید انجام دهد به آن نمی توانیم رقابت بگوییم. البته منکر شرایط تولید و اقتصاد کشور نمی‌شوم اما باید مفاهیم اصلاح شود.
گزینش نادرست بخشی از قوانین
مجتبی تنها، کارشناس دیگر این حوزه نیز با اشاره به این موضوع که تولیدکنندگان خواستار کوتاه شدن دخالت‌های دولت از صنعت تایر هستند، گفت: اگر خواستار خصوصی‌سازی هستیم باید چارچوب صنعت خصوصی را هم بپذیریم، نمی‌توانیم فقط بخش‌هایی از مدیریت خصوصی را قبول کنیم.
وی اضافه کرد: فرض کنید در کشور سرمایه داری که اقتصادی مبتنی بر خصوصی سازی دارد باشیم و دولت نیز در کار کسی دخالت نکند اما در همان کشور برای دامپینگ (رقابت مخرب) چاره اندیشی کرده اند و قوانین ضد دامپینگ دارند. اما آیا خصوصی سازی با اجرای قوانین ضد دامپینگ را می‌توانیم بپذیریم؟
تنها افزود: می گوییم اقتصاد آزاد باشد و دولت نیز به ما کاری نداشته باشد و در قیمت گذاری هم دخالت نکند اما موافق این نیستیم که دولت قوانینی را برای ضد تبانی فروشندگان اجرایی کند. در کشورهایی که شاهد سیستم خصوصی سازی از جمله آلمان هستیم قوانینی وجود دارد که از تبانی تولیدکنندگان با یکدیگر و یا حتی فروشندگان باهم جلوگیری می کند و اگر چنین اتفاقی رخ دهد جرم شناخته می شود.
این کارشناس با اشاره به اینکه فرض کنید خصوصی سازی را هم انجام دهیم، ادامه داد: کدام سرمایه دار حاضر است که بدون رانت های دولتی اعم ارز ارزان قیمت و حتی زمین ارزان قیمت و امتیازات دیگر در ایران سرمایه گذاری کند. بنابراین چرا به اجرای مساله ای تاکید داریم که تمام جوانب آن را قبول نداریم. فقط می دانیم که اجرای چنین طرحی مزیتی دارد و می‌خواهیم بدون موارد غیر مطلوب از مزایا آن بهره مند شویم. اما معایب احتمالی آن را حاضر نیستیم بپذیریم.
تنها تاکید کرد: اگر قصد داریم مکانیزمی را طراحی کنیم باید تمام جوانب آن را بسنجیم و بعد بر اساس آن ببینیم با واقعیت های جامعه، امکانات اقتصادی و امکانات ارزی، موقعیت توسعه‌ای همخوانی دارد و باید برای چه مدت این مکانیزم اجرایی شود؛ چون هیچ نسخه ای را نمی توان به صورت کامل برای یک کشور درحال توسعه در نظر گرفت.
به طور کلی به نظر می رسد اگر سایه دولت از سر صنعت تایر و شیوه قیمت گذاری دستوری آن برداشته شود؛ حمایت‌های مالی و ممنوعیت واردات نیز باید حذف شود که این اقدام چندان مناسب شرایط تحریمی امروز نیست. اما از طرفی نیز فشار دولت با قیمت گذاری دستوری صدای مصرف کننده و تولید کننده را هم در آورده است.
موضوعی که شاید باید با شیوه‌ای دیگر همچون دوباره آزادسازی واردات تایر و اجرای سیاست‌های تشویقی برای تولید بهتر و متنوع‌تر و متناسب با نیاز داخل و خارج از کشور همراه باشد. به نظر می رسد اگر حمایت بهتری از تولیدکنندگان داخلی در راستای تولید صادرات محور انجام شود چندان سیاست ممنوعیت واردات برای حمایت تولید داخل نیز کارآمد نباشد و همچنین دیگر تولیدکنندگان نگران قبضه شدن بازار با محصولات خارجی نباشند.
شایان ذکر است که میزان تولید تایر در سه ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۰ درصد به لحاظ تعداد و ۶ درصد به لحاظ وزنی افزایش یافته است.
