مونتاژکاری در صنعت ایران
بدون شک، هر صنعتی دارای یک نقطه عطف است. صنعت تولید اتومبیل در ایران نیز از سال ۱۳۳۹ تغییرات بسیاری کرد اما باید دید نقطه عطف در صنعت خودرو ایران کی بوده است؟
به گزارش «قطعات خودرو» صنعت خودروسازی ایران طی دهه‌ها فراز ونشیب های بسیاری را طی کرده است. بنا بر تعریف جهانی فقط از دهه هفتاد به بعد می‌توان گفت ایران صاحب صنعت خودروسازی بوده است. در همین سه دهد نیز رشد سینوسی ولی رو به بالا داشته است.
مونتاژ یکی از کلماتی است که از زبان فرانسوی وارد زبان فارسی شده و به معنی سرهم کردن یا وصل کردن قطعات صنعتی پیش‌ساخته مانند قطعات خودروبکار می‌رود.
اگر نام “شرکت سایکا” را در موتور جستجوگر گوگل سرچ کنید درمی‌یابید که این شرکت تحت لیسانس کمپانی فیات درجاده آبعلی تاسیس شد و فیات ۱۱۰۰ را مونتاژ کرد.تا نام آن برای همیشه به عنوان اولین تولید کننده خودرو در ایران باقی بماند. این شرکت متلق به براداران کاشانچی بود.تاریخ آغاز به کار آن سال 1340 است.
دومین کارخانه مونتاژ درایران، مربوط به اتومبیل‌های آریا و شاهین بود که در “کارخانه رامبر” وابسته به “جنرال موتورز آمریکا” در سال ۱۳۴۶ فعالیت خود را آغاز کرد.
ورود این خودروها مثل بمب در رسانه‌ها صدا کرد و مردم کشور از دیدن آن حسابی گل از گلشان شکفت. این اتومبیل‌ها دارای ۶ سیلندر با فرمان تلسکوپی و هیدرولیک، فلاشر راهنما و ترمز دوبل و… بودند.
ماجرای ساخت اولین اتومبیل در ایران
مقدمات ساخت اولین کارخانه ساخت اتومبیل سواری در ایران در سال ۱۳۴۴ پی‌ریزی شد. کارخانه‌ای مجهز در جاده مخصوص‌کرج ساخته شد. پیکان به عنوان محصول نوبرانه این شرکت در ۲۳ اردیبهشت 1346 به تولید انبوه رسید.
پیکان در ابتدا در ۲ مدل دولوکس و کارلوکس به بازاز عرضه شد. در سال 1346 تاکسی‌ها به پیکان تبدیل شدند و پس از آن وانت پیکان نیز به آن افزوده شد.
بین سال‌های 1350 تا 1352 ، 6 مدل پیکان در کشور تولید می‌شد که از جمله آن می‌توان به پیکان دولوکس، پیکان کار، پیکان وانت، پیکان جوانان، پیکان تاکسی و بالاخره پیکان اتوماتیک اشاره کرد.
کارخانه پیکان در طول ۳۸ سال به کارخانه ایران ناسیونال تبدیل شد؛ حتی در کنار آن شهرکی مسکونی برای کارگران این کارخانه تاسیس شد که به” پیکان شهر”معروف شد.
در سال 1384 این کارخانه آخرین خودروی‌سواری خود را روانه موزه کرد و دست از تولید پیکان کشید. تنها فعالیت خود را در حوزه وانت پیکان محدود کرد.
تاسیس شرکت ایران ناسیونال
” حاج علی اکبر خیامی” به همراه دو پسرش احمد و محمود در گاراژ فلکه برق اتومبیل‌های بنز ۱۸۰ و ۱۹۰ را از تهران می‌خریدند. دستی روی آن می‌کشیدند و آن‌‌ها را به صورت قسطی در اختیار رانندگان تاکسی مشهد می‌گذاشتند.
پس از چندین سال احمد خیامی به تهران آمد. یک مغازه در خیابان چراغ برق اجاره کرد. لوازم یدکی مورد نیازشان را خریداری و‌به مشهد می‌فرستاد.
پسران خیامی پس از مدتی مغازه خود را گسترش دادند. با حفظ گاراژ در مشهد به تهران آمدند. محمود پس از مدتی زمینی را در جاده کرج برای کارخانه اتاق‌سازی خریداری کرد. در مهرماه سال 1342 شرکت ایران ناسیونال با هدف مونتاژ اتوبوس و مینی‌بوس با ایجاد دفتری در خیابان اکباتان افتتاح شد.
هر ایرانی، یک پیکان
اما گویا تولید محدود اتوبوس برای خیامی‌ها کفایت نکرد و فکر تولید اتومبیل سواری را در سر پروراندند که همه مردم با هر درآمدی بتوانند از آن استفاده کنند.
خیامی‌ها با کارخانه‌های خودروسازی در سراسر دنیا ارتباط برقرار کردند. در نهایت با “شرکت تالبوت انگلستان” که از جمله زیرمجموعه‌های “شرکت کرایسلر آمریکا” بود به توافق رسیدند.
اول اردیبهشت ماه 1346 تولید خودروی پیکان با تیراژ ۶۰ هزار دستگاه با این شعارکه “هر ایرانی باید یک پیکان داشته باشد” آغاز شد. اواخر سال 1346 خودرو پیکان با قیمت ۱۲ هزار تومان در بازار معامله شد.
ایران ناسیونال در دهه 50 به جایی رسید که در روزهای نخست انقلاب اسلامی ۱۵ هزار نفر در داخل کارخانه و چندین هزار نفر درسلیر بخش های مرتبط از جمله فروش لوازم یدکی کارمی‌کردند.
پس از پیروزی انقلاب به علت شروع جنگ تحمیلی و محاصره اقتصادی، تولید ۷۰ هزار دستگاه درسال 1367 به ۳ هزار دستگاه در سال 1368 کاهش یافت.
با سعی وکوشش مدیران وقت، ابتدا با بازسازی قطعات فرسوده و دست دوم و سپس با کمک کارگران و متخصصان قطعه‌ساز در سراسر کشور شرکت از “ایران ناسیونال” به “ایران خودرو” تغییر نام داد و تولیداتش سیر صعودی در پیش گرفت به طوری که درحال حاضرایران خودرو می تواند حداکثر 700 هزار دستگاه خودرو تولید کند.
