صنعت خودروسازی دنیا در سال‌های اخیر پیشرفت چشمگیری داشته و به تبع آن قطعه‌سازان حاضر در زنجیره تأمین قطعات مورد نیاز خودروسازان مطرح دنیا نیز پیشرفت‌های خیره‌کننده‌ای داشته‌اند. اما خودروسازان و قطعه‌سازان ما وضعیت کاملاً متفاوتی دارند. زیرا این صنعت قدیمی و پیشرو در ایران در سال‌های اخیر در وضعیت بحرانی به سر برده و نیاز به توجهی جدی دارد. اما با توجه به دولتی بودن دو خودروساز اصلی یعنی ایران‌خودرو و سایپا و خصوصی بودن عمده قطعه‌سازان، این سوال مطرح می‌شود که آیا قطعه‌سازی می‌تواند برای پیشرفت و داشتن آینده‌ای روشن، راه خود را از خودروسازان عقب‌مانده دولتی جدا کند؟
امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو و عضو هیئت علمی دانشکده مکانیک دانشگاه علم و صنعت در خصوص امکان جداشدن راه صنعت قطعه‌سازی از خودروسازی کشور گفت: صنعت خودرو یک صنعت جهانی است و با نگاهی بسته و بدون سرمایه‌گذاری کلان، نمی‌توان گام بزرگ و مفیدی در این زمینه برداشت. صنعت خودروسازی جهان هم اکنون به حدی پیشرفت کرده که ما از آن عقب مانده‌ایم و قابل درک نیست. در سال‌های آتی به لطف هوش مصنوعی یک جهش دیگر نیز خواهد کرد و آن موقع است که دیگر هیچ شانسی برای رسیدن به صنعت خودروسازی جهان نخواهیم داشت.
کاکایی در ادامه گفت: صنعت خودروسازی یک صنعت پیشران و وسیع است و برای پیشرفت، نیاز به جذب سرمایه دارد. چنین صنعتی با ابعاد وسیع با سرمایه‌گذاری‌های جزئی تغییر نخواهد کرد. به عبارت دیگر، برای متحول کردن شرایط فعلی صنعت خودروسازی و قطعه‌سازی ایران و رساندن آن به معیارهای جهانی، به سرمایه‌های کلانی نیاز داریم و سرمایه‌گذاری‌های جزئی کمکی به رشد این صنعت نمی‌کند.
وی افزود: قطعه‌سازان در تمام این سال‌ها به عنوان زنجیره تأمین قطعات مورد نیاز خودروسازان داخلی در کنار آنها فعالیت کرده‌اند که این همراهی به دلیل نحوه تعامل دستوری و غلط خودروساز با قطعه‌ساز، گاهی به قیمت ورشکستگی قطعه‌سازان تمام شده است. اما سوال اصلی اینجاست که در شرایط فعلی که خودروسازی به فکر پیشرفت نیست یا به دلیل ایجاد محدودیت‌ها، شرایط برای پیشرفت خودروسازی میسر نیست، قطعه‌سازان چگونه می‌توانند راه خود را از خودروسازان داخلی جدا کرده و خود به فکر پیشرفت و رشد باشند؟
کاکایی گفت: برخی قطعه‌سازان تصور می‌کنند که اگر قطعات خوب و با کیفیت و با قیمتی ارزان بسازند، قطعات آنها در بازار جهانی به فروش می‌رود. اما باید تأکید کنم که این تفکر اشتباه است. شاید قطعات خوب و با کیفیت در تیراژی محدود در دنیا به فروش برود، اما اگر قطعه‌سازان ما بخواهند که به صورت گسترده در بازارهای جهانی فعالیت داشته باشند، پیش‌نیازهای دیگری لازم دارند که اگر فراهم نشوند، امکان حضور قطعه‌سازان در عرصه بین‌المللی وجود نخواهد داشت.
عضو هیئت علمی دانشکده مکانیک دانشگاه علم و صنعت بیان کرد: برای حضور قطعه‌سازان در بازارهای بین‌المللی، بحث‌های سیاسی و ارتباطات بین کشورها امر بسیار مهمی است. زیرا در چارچوب روابط بین‌المللی و توافقات بین کشورهاست که اجازه ورود فعالین صنعتی به بازار کشورهای دیگر داده می‌شود. بر همین اساس، قطعه‌سازان کشورمان به دلیل تحریم‌ها و عدم ارتباط تجاری با بسیاری از کشورهای جهان، نمی‌توانند دروازه‌های ورود به بازار جهانی را فتح کنند.
از همه مهم‌تر این است که قطعه‌سازان ایرانی برای حضور در بازار جهانی، توان خود را باید به سطحی برسانند که قطعات تولیدی آنها در دنیا خریدار داشته باشند. اما به دلیل قیمت‌گذاری دستوری، شرایط سختی برای قطعه‌سازان در سال‌های اخیر ایجاد شده و عملاً آنها ظرفیت‌های موجود در خطوط تولید خود را استفاده نکرده‌اند. به همین جهت برای کسب دانش و تکنولوژی روز نیاز به سرمایه‌ای کلان یا ایجاد تکنولوژی با علم و دانش موجود در کشور دارند. متأسفانه دانش و تکنولوژی موجود در ایران به مراتب از دنیا پایین‌تر بوده و بدین ترتیب تنها راه برای داشتن تکنولوژی جدید، سرمایه‌گذاری برای خرید تکنولوژی از دنیاست.
کاکایی گفت: با توجه به محدودیت منابع مالی داخلی، وجود ارز چندنرخی در اقتصاد کشور، تورم غیرقابل پیش‌بینی و وجود مشکل در نظام سرمایه‌ای، عملاً جذب سرمایه‌گذار خارجی ممکن نیست. برای مثال، قطعه‌سازان ترکیه‌ای تحت لیسانس قطعه‌سازان اروپایی و آسیایی فعالیت می‌کنند و فضای باز سیاسی این کشور سبب حضور قطعه‌سازان ترکیه‌ای در زنجیره تأمین قطعات مورد نیاز خودروسازانی مانند رنو و پژو شده است. اگر ترکیه هم مانند ایران دچار تحریم شود، یقیناً قطعه‌سازان ترکیه‌ای هم خود به خود از این زنجیره حذف می‌شوند. بر همین اساس، حضور قطعه‌سازان ایرانی در بازارهای جهانی با سیاست‌های کلان نظام و داشتن ارتباط با کشورهای دنیا و رفع تحریم‌ها ارتباط مستقیم دارد.
وی افزود: در سال‌های گذشته یکی از مزایای قطعه‌سازان ایرانی در برابر رقبای جهانی، موضوع فراوانی انرژی و قیمت پایین آن در کشورمان بود. اما اکنون صنعت در ایران با بحران انرژی مواجه شده است. در واقع، قطعه‌سازان در زمستان گاز و در تابستان برق ندارند و به طور کلی یک ماه در سال فعالیت آنها مختل می‌شود. در دهه ۷۰ به دلیل سرمایه‌گذاری مستقیم نظام در بخش صنعت و انرژی، شاهد اتفاقات خوبی در صنعت کشورمان بودیم، اما طی این سال‌ها، صنعت ما تنها مصرف‌کننده بوده و عملاً زیرساخت‌ها مستهلک شده‌اند.
امیرحسن کاکایی در پایان اظهار کرد: به طور کلی، قطعه‌سازان ما می‌توانند بدون خودروسازان داخلی هم به حیات خود ادامه دهند. اما این امر مستلزم داشتن ارتباط با کشورهای دنیا است که زمینه تحقق آن باید توسط دولت و نظام برنامه‌ریزی شده و فراهم شود. در واقع، جهانی‌شدن قطعه‌سازی کشورمان مستلزم برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری کلان و برقراری ارتباط سیاسی و تجاری گسترده با دیگر کشورهای دنیاست.
