صنعت قطعه سازی و خودروسازی ایران هم اکنون هم یک صنعت عقب مانده و از نفس افتاده است. در چنین شرایطی تنها راهی که عقب ماندگی صنعت خودروسازی ایران را جبران می کند، عرضه خودروهای برقیست. اما این موضوع به این سادگی ها نبوده و پیش نیازهای متعددی دارد که اگر آنها فراهم نشود، مانند از چاله در آمدن و در چاه افتادن است. در ادامه قصد بررسی چالش های قطعه سازی و به دنبال آن خودروسازی در ایران را در عصر خودروهای برقی داریم.
در چنین شرایطی طبیعیست که فرار سرمایه داشته باشیم. وی در ادامه اظهار کرد که دلیل محبوبیت خودروهای برقی در دنیا، موضوع اقتصادی بودن است که پیش نیاز آن واقعی بودن قیمت انرژیست. در ایران قیمت انرژی به دلایل متعددی واقعی نیست و یقینا در شرایط فعلی خودروی برقی نسبت به خودروهای بنزینی اقتصادی تر نخواهد بود.
وی اظهار کرد برای ورود به دنیای خودروهای برقی، برای از صفر شروع کردن دیر است. موضوع خودروهای برقی چندین دهه پیش در کشورهای اروپایی و آمریکایی مطرح شد و نزدیک به ۱۰ سال پیش هم چین با الگوبرداری از اروپا و آمریکا به دنیای خودروهای نیو انرژی ورود کرد. در این شرایط ما خواب بودیم یا اگر هم بیدار بودیم به حدی صنعت خودروی ما زیان انباشته داشت که دیگر توانی برای پرداختن به موضوع خودروهای برقی نداشت.
امیرحسن کاکایی کارشناس خودرو در ادامه بیان کرد که اکنون که صنعت خودروسازی ۱۴۰ هزار میلیارد تومان زیان انباشته و ۲۴۰ هزار میلیارد تومان بدهی دارد، یقینا توان اجرای یک کار اقتصادی برای جذب سرمایه جدید را ندارد. وی عدم شکلگیری زیست بوم نوآوری و فناوری را یکی از معضلات همه صنایع در ایران دانست و اظهار کرد که با وجود داشتن نوآوری در ایران، اما به دلیل ایراد در قوانین حقوقی و نبود حقوق مالکیت معنوی محصول، هیچ شرکت و قطعه سازی ریسک سرمایه گذاری در این زمینه را نمی کند.
کاکایی در ادامه بیان کرد که نظام بانکی و مالیاتی ایران هم یکی دیگر از دلایلی بوده که سبب شده نوآوری در صنعت خودرو صرفه اقتصادی نداشته باشد. همچنین به دلیل عدم وجود حقوق مالکیت معنوی، شاید یک شرکت سرمایه گذاری و تلاش در زمینه طراحی و توسعه ادوات خودروهای برقی را در ایران آغاز کند، اما یک شرکت دیگر آن را از چین وارد می کند و آن سازنده می شود.
عضو هیات علمی دانشکده مکانیک دانشگاه علم و صنعت بیان کرد که تورم بالا در ایران سبب شده که دلالی بیشتر از تولید صرف داشته باشد. به عنوان مثال صنعت فولاد هرچند سوددهی دارد، اما دلالی ورقه های فولادی سوددهی بیشتری دارد. در ادامه نیز قطعه سازی و خودروسازی نیز نه تنها سوددهی ندارند، بلکه زیانده هستند. وی اظهار کرد که در ایران پایه های صنعت به ویژه صنعت خودروسازی و قطعه سازی به نوعی شکل گرفته که سود در دلالیست. در واقع سود اصلی را وارد کننده می برد و مونتاژکار سود کمتری به جیب زده و تولید کننده نیز زیان می کند.
یکی از چالش های قطعه سازی برای حرکت به سمت تولید خودروی برقی، عدم کار جمعی بین قطعه سازان است. در دنیا هیچگاه این تعداد قطعه ساز به صورت مستقیم با خودروساز در ارتباط نبوده و تعداد زیادی قطعه ساز در زیر چتر یک یا چند کمپانی بزرگ به خودروساز متصل هستند. اما به دلیل چالش های حرکت جمعی در ایران، چنین ساختاری شکل نگرفته است. البته که مراحل رشد ساختاری را هم طی نکرده ایم.
وی در ادامه افزود که ایران اکنون هیچ قطعه سازی در سطح بین المللی ندارد. نه اینکه قطعه ساز بد کار کرده باشد، بلکه روش تعامل خودروساز با قطعه ساز و سیاست های کلان تعیین شده برای صنعت به حدی اشتباه بوده که قطعه ساز که یک واحد تولیدیست به جای سودده بودن صرفا زیان کرده است. البته که یک مدت کوتاهی صادرات قطعه به برخی از کشورها داشتیم، ولی متاسفانه این فرصت طلایی را به جای اینکه استفاده کنیم، به دلیل سیاست های دستوری و غلط از دست دادیم.
کاکایی اظهار کرد که برای تولید خودروی برقی، قطعه ساز و خودروساز نیازمند توسعه تکنولوژی هستند. اما توسعه تکنولوژی به مقیاس کاری بزرگ نیاز دارد. به عنوان مثال چین سالانه ۳۰ میلیون خودرو نیاز دارد و تولید خودرو در این کشور نیز بالای ۲۵ میلیون دستگاه است. طبیعیست که توسعه تکنولوژی برای پوشش دادن نیاز چنین بازار بزرگی از نظر اقتصادی ارزش دارد. اما در ایران که سالانه ۱.۶ تا ۲ میلیون خودرو نیاز است، ما ۳۰ خودروساز داریم که هیچیک حاضر به ادغام با دیگری با هدف رشد و توسعه تکنولوژی و اجرای پروژه مشترک نیست.
امیرحسن کاکایی در ادامه گفت که توسعه تکنولوژی هزینه بر بوده و این روند توسعه ای در دنیا با مشوق هایی که دولت ها برای واحدهای تولیدی و مصرف کننده ها وضع کردند، به سرانجام رسید. موضوعی که در ایران گوش شنوا ندارد. در واقع هزینه توسعه تکنولوژی در دنیا از جیب مردم پرداخت نمی شود و ساختار حاکم این هزینه ها را پرداخت می کند.
کاکایی اظهار کرد که تولید خودروهای برقی یک گام بزرگ بوده و یقینا گام بزرگ برداشتن در صنعت سرمایه بزرگ نیاز دارد. اما قطعه سازان اکنون سرمایه کافی برای تطبیق خود با ملزومات خودروهای برقی را ندارند و خودروساز نیز چنین سرمایه ای را اکنون ندارد. حتی اگر یک درصد چنین سرمایه ای هم وجود داشته باشد، با توجه به عدم حمایت نهادهای دولتی و چالش هایی که برای تولید کننده ایجاد می کنند، این تصمیم اقتصادی نخواهد بود.
امیرحسن کاکایی در ادامه بیان کرد که در کشورهای توسعه یافته دنیا محرک تغییر در صنعت خودرو قطعه ساز نیست. بلکه محرک خودروساز و شرکت های غول تکنولوژی هستند. کاکایی در ادامه گفت که شرایط فعلی ایران مانند دهه ۱۳۷۰ است که سرمایه نداشتیم، اما مدیران بزرگ با هماهنگی و برنامه ریزی دقیق کارهای بزرگی برای شکوفایی اقتصادی و تحقق پروژه های بزرگ کردند. اما این روند در دهه ۱۳۸۰ کندتر شد و در دهه ۱۳۹۰ دولت به جای کمک به این روند با قیمت گذاری دستوری جلوی رشد صنعت را گرفت و بزرگترین ضربه را به صنعت خودرو و قطعه سازان و خودروساز زد.
امیرحسن کاکایی اظهار کرد که برای توسعه و ورود به عصر خودروهای برقی و به این منظور که در این عصر دیگر از دنیا عقب نمانیم، نیاز به تغییر تفکر داریم. وی تاکید کرد که با پارادایم های ۳۰ سال پیش دیگر نمی توان توسعه ایجاد کرد و با رویا پردازی هم توسعه ایجاد نمی شود.
کاکایی کارشناس صنعت خودرو در ادامه بیان کرد که برای ایجاد یک اکوسیستم لازم برای توسعه تکنولوژی باید کار جمعی انجام داد و از نوآوری نیز حمایت کرد. وی در ادامه گفت اگر در کار جمعی ضعف داریم، ملزم به خرید تکنولوژی از خارج هستیم. کاکایی افزود در شرایطی که خطوط تولید تمام قطعه سازان قدیمی بوده و عملا در ۱۰ سال گذشته هیچ نوسازی و اورهالی در صنعت قطعه سازی صورت نگرفته و با توجه به ماهیت متفاوت خودروهای برقی در بخش فنی نسبت به خودروهای درونسوز، این نیاز وجود دارد که تکنولوژی تولید اینگونه خودروها را از خارج کشور خریداری کنیم.
به عبارت دیگر هزینه توسعه تکنولوژی تولید و طراحی خودروهای برقی با توجه به شرایط فعلی صنعت خودرو که خودروساز زیانده بوده و قطعه سازان نیز دارایی خود را به دلیل تعامل غلط با خودروساز از دست داده اند به مراتب بیشتر از خرید تکنولوژی از خارج کشور است.
کاکایی در پایان بیان کرد که برای پیشرفت و عقب نماندن صنعت خودرو از دنیا، باید سیاست گذاری ملی داشت. برنامه ریزی بر مبنای واقعیت داشت نه شایعات. وی اظهار کرد که همواره در صنعت خودرو و دیگر صنایع ما به دنبال برنامه ریزی برای مقابله با فساد بوده ایم، نه برنامه ریزی برای پیشرفت. وی در پایان گفت که برنامه ریزی برای پیشرفت به خودی خود فساد را از بین می برد و در چنین فضایی نوآوری خلق می شود. این لازمه سوییچ صنعت خودروسازی و قطعه سازی ما برای ورود به دنیای خودروهای برقیست.
