افزایش سهم چینیها در صنعت خودرو و قطعه، خودروسازان و فعالان صنعت قطعه را نگران کرده است. آمارهای موجود از رشد ۲۲درصدی سهم بازار چینیها طی یک دهه گذشته حکایت دارد. این در شرایطی است که به گفته فعالان صنعت قطعه، نزدیک به ۵۵۰میلیون دلار ثبت سفارش قطعه از چین توسط دو خودروساز بزرگ کشور انجام شده است. سال۹۳ سهم چینیها از بازار ایران ۱۰درصد بود اما اکنون افزایش یافته است.
اینکه چرا چنین نگرانیای در بین خودروسازان و بهخصوص قطعهسازان شکل گرفته، دلایل مختلفی دارد و رشد سهم چینیها، بهخصوص طی دو سال گذشته، تنها یکی از آنها به شمار میرود. در واقع اتفاقات مهم دیگری نیز رخ داده که نگرانی فعالان خودروسازی و قطعهسازی را نسبت به تسلط چین بر این دو صنعت کشور بهشدت بالا برده است. البته در این ماجرا باید نگرانی قطعهسازان و خودروسازان را از یکدیگر تفکیک کرد، چه آنکه به نظر میرسد اهالی قطعهسازی دغدغه بسیار بزرگتری نسبت به تشدید واردات از چین دارند. از آن سو خودروسازان نیز بابت رشد سهم چینیها در بازار خودرو کشور نگران هستند، بااینحال خود واردات قطعه از چین را تشدید کردهاند. بنابراین نگرانی قطعهسازان در این ماجرا، بابت از دست دادن خودروسازان داخلی به عنوان مشتریان اصلی و به عبارتی تنها مشتریانشان است، اما خودروسازان دغدغه رشد شرکتهای مونتاژکار و کم شدن سهم بازار خود را دارند.
بههرحال آنچه سبب تشدید نگرانی در هر دو گروه شده، جدا از موضوع افزایش سهم بازار، شامل سفر اخیر وزیر صمت به چین، رشد شدید ثبت سفارش قطعات بهخصوص از چین و همچنین تهاتر پول نفت با کالای چینی میشود. در این بین، اتفاقی که بهت قطعهسازان را به دنبال داشته و گویا خودروسازان از آن استقبال کردهاند، سفر اخیر وزیر صمت به چین و مذاکرات وی با خودروسازان و قطعهسازان این کشور برای همکاری مشترک است. عباس علیآبادی اخیرا در سفر به چین، ضمن بازدید از برخی کارخانههای خودروسازی این کشور، بهنوعی دست همکاری به سمت آنها دراز کرد. در جریان این سفر حتی تفاهمنامههایی بین خودروسازان ایرانی و چینی در هر دو حوزه خودرو و قطعه، به امضا رسید. از نظر قطعهسازان، اینکه متولی صنعت خودرو به چین میرود و شخصا در جریان تفاهمنامههای مشترک با خودروسازان و قطعهسازان چینی قرار میگیرد، پیامی منفی برای آنها به دنبال دارد، پیامی با این مضمون که وزارت صمت از قطعهسازی داخلی عبور کرده است.
اما دلیل دیگر این است که حدود 80درصد از نفت تولیدی ایران به چینیها فروخته میشود و چین به دلیل تحریم از پرداخت پول امتناع میورزد و در عوض، کالا به ایران میدهد. به عبارت بهتر، شنیده میشود پول نفت ایران با برخی کالاهای چینی تهاتر میشود و در این بین، قطعات خودرو نیز از این تهاتر سهم قابلتوجهی دارند. حال شاید این پرسش ایجاد شود که ربط این ماجرا به نگرانی قطعهسازان چیست؟ ربط آن اینجاست که قطعهسازان نگران تشدید واردات قطعه از چین از محل سرریز مطالبات نفتی ایران از این کشور هستند. در واقع ازآنجاکه گفته میشود چین مشتری 80درصد از نفت تولیدی کشور نیز هست، امکان دارد سرریز تهاتر کالا به سمت قطعات رفته و واردات قطعه از چین را بالا و بالاتر ببرد. قطعهسازان میگویند اگر این اتفاق رخ بدهد، با توجه به استقبال خودروسازان از قطعات وارداتی چینی، دیگر جایی برای فعالیت آنها باقی نخواهد ماند. آنها حتی هشدار تعطیلی قطعهسازی را ظرف شش ماه آینده و در صورت تداوم شرایط فعلی، به گوش سیاستگذاران رساندهاند.
در نهایت دلیل دیگر نگرانی قطعهسازان بابت آینده خود، رشد بالای ثبت سفارش قطعات از چین است. در آخرین آمار گفته شده که نزدیک به 550میلیون دلار ثبت سفارش قطعه از چین فقط توسط دو خودروساز بزرگ کشور انجام شده است. طبعا اگر آمار خودروسازان خصوصی را اضافه کنیم، رقم مربوط به ثبت سفارش قطعات چینی بالاتر از اینها خواهد بود. در باب رشد ثبت سفارش قطعات چینی البته خودروسازان استدلالهای خاص خود را دارند؛ از جمله اینکه میگویند واردات، تضمین نخوابیدن خطوط تولید آنهاست. در واقع آنها معتقدند واردات قطعه بهویژه از چین، در مقایسه با تامین قطعات از داخل، تضمین بیشتری را بابت تداوم تولید میدهد. استدلال دیگر خودروسازان قیمت کمتر قطعات چینی نسبت به تولیدات داخل است. هرچند قطعهسازان نیز پایینتر بودن قیمت قطعات چینی را رد نمیکنند، با این حال تاکید دارند که اولا این قطعات از کیفیت لازم برخوردار نیستند و ثانیا فضای کار چینیها با فضای کار در قطعهسازی ایران بسیار متفاوت است؛ از جمله اینکه چینیها با قیمتگذاری دستوری مواجه نیستند. اما موج چینی، هرچند خودروسازان ایرانی را نیز دستخوش خود میبیند، با این حال آنها هم نگرانیهایی از اوجگیری این موج در بخشی دیگر دارند. نگرانی خودروسازان بیشتر از جانب رشد تولید مونتاژکاران است، همانها که در قالب بخش خصوصی به مونتاژ محصولات چینی مشغول هستند.
با توجه به تشدید واردات قطعات از چین، مونتاژکاران نیز رشد تولید قابلتوجهی بهخصوص طی سال گذشته و امسال تجربه کردهاند و این موضوع سبب بیشتر شدن سهم بازار آنها شده است. ازآنجاکه خودروسازان نمیخواهند بازار خود را از دست بدهند، رشد سهم مونتاژکاران همواره آنها را نگران میکند، بهخصوص در مقطع فعلی که بالای 20درصد از سهم بازار را به دست گرفتهاند.