کرونا و نحوه واکنش شهرها به آن، معادله «انتخاب شهرهای زیست‌پذیر» در جهان را تغییر داد. نتایج رتبه‌بندی جدید شهرهای دارای بیشترین قابلیت زندگی، که هرسال توسط واحد اطلاعات اکونومیست انجام می‌شود، حاکی است یک ریزش و رویش بزرگ در رتبه شهرهای زیست‌پذیر اتفاق افتاده که عامل اصلی آن، «تاب‌آوری» در برابر کرونا یا آسیب‌پذیری مقابل پاندمی است.
در این رتبه‌بندی، یک شهر از اقیانوسیه که پیش‌تر در رتبه ۱۲ قرار داشت، به‌دلیل بهترین عملکرد در برابر کرونا، بهترین شهر جهان برای زندگی معرفی شده و بهترین شهر در سنجش قبلی، سقوط کرده است.
نتایج تازه‌ترین رتبه‌بندی شهرهای جهان به لحاظ «زیست‌پذیری» منعکس‌کننده «ریزش» و «رویش» در فهرست به روز شده شهرهای زیست‌پذیر است. برابر گزارش نشریه اکونومیست که به تازگی فهرست سال 2021 شهرهای زیست‌پذیر را منتشر کرده، برخی از شهرها که در سال‌های گذشته در رده‌های بالاتر نسبت به دیگر شهرهای جهان قرار گرفته بودند، به دنبال شیوع کرونا در بیش از یک سال اخیر و آمار قابل‌توجه مرگ و میر ناشی از این ویروس، فاصله معناداری با رتبه قبلی خود پیدا کرده‌اند.
این شهرها را می‌توان در زمره «ریزش»های فهرست شهرهای زیست‌پذیر دسته‌بندی کرد و از شاخص‌ترین آنها «وین» است که بر اساس آخرین رتبه‌بندی انجام شده در سال 2019، مقام نخست را در میان شهرهای جهان به خود اختصاص داده بود، اما در ردهبندی سال جاری میلادی به رتبه 12 سقوط کرده است.
در عین حال کرونا صرفا مسبب سقوط رتبه برخی از شهرها در این ردهبندی نبوده است. در ردهبندی سال 2021 شهرهای زیست‌پذیر، عیار شهرهای جهانی صرفا بر اساس شاخص‌های همیشگی بررسی نشده است، بلکه نحوه مواجهه شهرها با کرونا نیز در این ردهبندی لحاظ شده است.
بر این اساس شهرهایی که به واسطه کنترل مطلوب شیوع کرونا، شاید بتوان از آنها به عنوان شهرهای «کرونا صفر» یاد کرد، در حالی که پیش‌تر در رده‌های بالای این جدول جایی نداشته‌اند، اکنون به واسطه مواجهه مطلوب با کرونا و کنترل آمار شیوع این بیماری و مرگ و میر ناشی از آن، توانسته‌اند برای نخستین بار به عنوان شهرهای زیست‌پذیر معرفی شوند.
به عنوان مثال شهر «اوکلند» نیوزیلند که در سال 2019 در جایگاه دوازدهم جهان قرار داشت، توانسته به واسطه مهار همه‌گیری ناشی از شیوع کووید – 19 و نیز توانایی در مراقبت از شهر در ادامه این بحران، صدرنشین فهرست 2021 شهرهای زیست‌پذیر شود.
با گذشت بیش از یک سال از آغاز همه‌گیری کرونا، همچنان بحران‌های بهداشتی و محدودیت‌ها بر زندگی میلیون‌ها تن در سراسر جهان اثر می‌گذارد. همچون بخش‌های اقتصادی و اجتماعی، اثر کووید – 19 بر «زیست‌پذیری» شهرهای جهان نیز ویرانگر بوده است. با وجود این برخی از شهرها عملکرد بهتری در مدیریت بحران همه‌گیری نسبت به دیگر شهرها داشتند و زندگی در آنجا سهل‌تر است.
بنا بر گزارش اکونومیست، موفقیت نیوزیلند و ژاپن در کنترل کووید – 19 سبب صعود شهرهای این دو کشور به بالای لیست «زیست‌پذیرترین شهرهای جهان» شده است. نیوزیلند در مهار کرونا کار برجسته‌ای انجام داده و تنها مرگ 26 تن از این ویروس گزارش شده که به عبارتی معادل مرگ یک تن در میان 200هزار نفر است. این در‌حالی است که در بسیاری از روزهای سال جدید میلادی نیز هیچ نیوزیلندی به کرونا مبتلا نشده است.
یکی از این روزها نوزدهم مارس بود، زمانی که بسیاری از کشورها درگیر محدودیت‌های شدید کرونا بوند اما شهر اوکلند نیوزیلند اجازه برگزاری کنسرت را صادر کرده بود. اینکه در این ایام در اجتماعی 12هزار نفری در کنسرت گروه راک استرالیایی «کروددهوس» باشید، نشان آن است که در بهترین شهر جهان زندگی می‌کنید.
کشورهای جزیره‌ای
«واحد اطلاعات اکونومیست» موسوم به EIU که یک شرکت خواهر »اکونومیست» است در تازه‌ترین رتبه‌بندی خود 140شهر جهان را بر اساس شاخص «زیست‌پذیری» ردهبندی کرده است. شهر «اوکلند» نیوزیلند که در سال 2019 در جایگاه دوازدهم جهان قرار داشت به لطف مهار همه‌گیری ناشی از شیوع کووید – 19در ابتدا و توانایی در مراقبت از شهر در ادامه این بحران، صدرنشین لیست شده است.
اوکلند اما تنها شهر نیوزیلند نیست که در لیست زیست‌پذیرترین شهرها قرار دارد؛ «ویلینگتون» پایتخت این کشور نیز رتبه 25 خود در سال 2019 را به رتبه 4 در میان شهرهای زیست‌پذیر جهان رسانده است. سایر کشورهای جزیره‌ای که کنترل مناسبی بر شهرهای خود داشتند، رتبه خود را در این سکوی رقابت ارتقا داده‌اند.
دو شهر ژاپنی و چهار شهر استرالیایی در میان 10 شهر برتر قرار دارند. با این حال اکثر قریب به اتفاق شهرهای جهان، شرایط زندگی نامساعدتری را نسبت به دوران پیش از همه‌گیری تجربه می‌کنند.
شاخص EIU بر اساس بیش از 30 عامل تعیین‌کننده و در 5 گروه شامل مراقبت‌های بهداشتی، ثبات، فرهنگ و محیط، آموزش و زیرساخت‌ها طبقه‌بندی می‌شود. با این حال در ردهبندی کنونی زیست‌پذیری شهرها شاخص‌های جدیدی در ارتباط با مهار کووید – 19 لحاظ شده است و مسائلی چون نحوه کنار آمدن شهرها با افزایش تقاضا برای تجهیزات بهداشتی و درمانی، محدودیت‌ها و تعطیلی مدارس، رستوران‌ها و مراکز فرهنگی در این ارزیابی بررسی شده است.
با ورود این شاخص‌های جدید، بسیاری از شهرهای اروپا جایگاه پیشین خود را از دست دادند که در این میان پراگ رتبه‌دار بیشترین امتیاز در سقوط در جدول است و از 100 امتیاز، 5/ 13 امتیاز از دست داده است.
پس از آن شهرهای لندن و فرانکفورت قرار دارند که 2/ 13 امتیاز از دست داده‌اند. شهر وین که در آخرین رتبه‌بندی انجام شده در سال 2019 مقام نخست را در میان شهرهای جهان به خود اختصاص داده بود، در این ردهبندی به رتبه 12 سقوط کرده است.
در مقابل، برخی از شهرهای آمریکا به دلیل آنکه بهتر از شهرهای دیگر با همه‌گیری کنار آمدند، جایگاه خود را ارتقا دادند به طور مثال هیوستون در تگزاس در این ردهبندی نسبت به سال 2019 صعودی 24پله‌ای داشته و در جایگاه سی و یکمین شهر زیست‌پذیر جهان ایستاده است. با وجود این هیچ یک از شهرهای بریتانیا در لیست 10 شهر زیست‌پذیر برتر جهان قرار ندارد.
پس از اوکلند، شهر اوزاکا ژاپن و آدلاید استرالیا در جایگاه دوم و سوم قرار دارند و پس از آنها به ترتیب شهرهای ولینگتون، توکیو، پرت در استرالیا، زوریخ، ژنو، ملبورن و بریزبن استرالیا رتبه‌های بعدی شهرهای زیست‌پذیر را به خود اختصاص داده‌اند.
پس از اوکلند، شهر اوزاکا ژاپن و آدلاید استرالیا در جایگاه دوم و سوم قرار دارند و پس از آنها به ترتیب شهرهای ولینگتون، توکیو، پرت در استرالیا، زوریخ، ژنو، ملبورن و بریزبن استرالیا رتبه‌های بعدی شهرهای زیست‌پذیر را به خود اختصاص داده‌اند.
با وجود آنکه شهرهای آسیا و اقیانوسیه جایگاه خود را ارتقا داده‌اند، اما کشوری همچون کانادا که پیش از این سه شهر خود شامل ونکوور، کلگری و تورنتور را در بالای لیست قرار می‌داد، اکنون به طور کامل از لیست 10 شهر محبوب جهان خارج شده است.
اکنون ونکوور با کسب رتبه 16، بالاترین شهر کانادا در این لیست به شمار می‌آید که نشان از افت شدید جایگاه این کشور در این رتبه‌بندی دارد. از سوی دیگر در حالی که اوزاکای ژاپن با دو پله صعود در جایگاه دومین شهر زیست‌پذیر قرار گرفته است اما در اروپا، آلمان بیشترین افت را در این ردهبندی تجربه کرده است و به طور مثال فرانکفورت 34 پله سقوط کرده است.
در عین حال در کشوری چون سوئیس در اروپای مرکزی، جایگاه زوریخ و ژنو از رده یازدهم و چهاردهم به رده هفتم و هشتم ارتقا یافته است. شهرهایی که مراقبت‌های بهداشتی در طول همه‌گیری با جدیت کمتری دنبال شده و جایگاه پیشین خود را از دست داده‌اند نیز از قبیل شهرهایی چون پراگ در جمهوری چک، آتن در یونان و جاکارتا در اندونزی هستند.
در حالی که در برخی از کشورهای پیشرفته، برخی از شهرها عملکرد خوبی از خود نشان داده‌اند، اما به طور کلی میانگین نمره «زیست‌پذیری» شهرهای جهان نسبت به ارقام قبلی، کاهشی هفت امتیازی داشته است.
سوریه همچون سال 2019 در قعر جدول است و بالاتر از آن به ترتیب لاگوس در نیجریه، پورت مورسبی در کشور پاپوآ گینه نو، داکا در بنگلادش، شهر الجزیره در الجزیره، طرابلس در لیبی و کراچی پاکستان قرار دارند.
در حالی جابه‌جایی رتبه شهرها در بالای لیست بسیار زیاده بوده که در رده‌های پایین لیست، نوسان کمتری به چشم می‌خورد. بسیاری از شهرهایی که در انتهای لیست قرار دارند به دلیل همه‌گیری شرایط نابسامانی دارند و سیستم‌های بهداشتی و زیرساختی آنها تحت فشار شدیدی است.
در این میان سوریه همچون سال 2019 در قعر جدول است و بالاتر از آن به ترتیب لاگوس در نیجریه، پورت مورسبی در کشور پاپوآ گینه نو، داکا در بنگلادش، شهر الجزیره در الجزیره، طرابلس در لیبی و کراچی پاکستان قرار دارند.
بنا بر گزارش گاردین، گرچه نیوزیلند در این ردهبندی، جایگاه درخوری کسب کرده است اما شهرهای این کشور با چالش‌های فراوانی نیز روبه‌رو هستند. اوکلند بدترین وضعیت ترافیک را در نیوزیلند دارد و در تامین امکانات رفاهی همچون حمل و نقل عمومی با مشکلات زیادی روبه‌روست.
ولینگون نیز که در لیست 10 شهر زیست‌پذیر جهان جای گرفته با مشکل خانه‌های فرسوده، سرد و مرطوب دست و پنجه نرم می‌‌کند، به گونه‌ای که یک‌سوم از خانه‌ها در زمستان قابل سکونت نیستند.
