سرمایه گذاری ریلی چه مزایایی دارد؟

سرمایه‌گذاری در صنعت ریلی، دارای یکسری مزیت‌های ملی و همچنین بنگاهی است. مزیت‌های بنگاهی برای خریدار و مصرف‌کننده این خدمات شامل صاحبان بار، تولیدکنندگان کالا و تجار است. مزیت‌های حمل و نقل ریلی در این بخش شامل رقابت نرخ آن با بخش جاده‌ای، حمل انبوه، حمل ایمن، ثبات نرخ و پرداخت‌های اعتباری است. نرخ حمل و نقل ریلی در طول یک سال تنها یک بار تغییر می‌کند.
مزیت‌های حمل و نقل ریلی در بخش ملی شامل کاهش مصرف سوخت، کاهش آلودگی‌های زیست محیطی، کاهش حوادث جاده‌ای و کاهش اتلاف وقت افراد در شریان‌های جاده‌ای است. به دلیل این مزیت‌ها، قانون‌گذار قوانینی را به تصویب رسانده که برای حمل و نقل ریلی در برابر حمل و نقل جاده‌ای، مزیت ایجاد کند. در دهه ۸۰ بعد از تصویب قانون مالیات ارزش افزوده توسط مجلس، حمل و نقل ریلی معاف از این مالیات قرار داده شد. اما مصرف‌کننده نهایی حمل و نقل جاده‌ای مشمول پرداخت مالیات بر ارزش بود.
اگر بخش خصوصی یا غیر‌دولتی در صنعت ریلی سرمایه‌گذاری کند (شامل خرید لکوموتیو، واگن باری و مسافری) طبق بند (ب) ماده ۵۲ قانون برنامه ششم توسعه، به میزان دو برابر آورده نقدی وی معاف از مالیات است. متاسفانه این معافیت در پیش‌نویس برنامه هفتم توسعه حذف شده است. بخش خصوصی در صنعت حمل و نقل ریلی سرمایه‌گذاری کرده در نهایت مجبور است، مالیات ارزش افزوده را به فروشنده ناوگان ریلی (اعم از لکوموتیو، واگن باری و مسافری) پرداخت کند. اما در بار خدماتی که به صاحب بار ارائه می‌کند به دلیل معافیتی که در قانون دیده شده، نمی‌تواند مالیات ارزش افزوده را از صاحب بار یا مسافر دریافت کند. مالک لکوموتیو، واگن باری و مسافری برای خرید قطعات و اخذ خدمات فنی (استفاده از شبکه ریلی و نیروی کشش) از راه‌آهن مجبور است، مالیات ارزش افزوده را پرداخت کند. در نتیجه عملکرد شرکت‌های بهره‌بردار ریلی به میزان ۹ درصد منفی می‌شود.
یکی از پیشگامان توسعه اقتصادی در کشور صنعت حمل و نقل ریلی است که برای حمل مواد اولیه، محصول نهایی تولیدی برای مصرف یا صادرات در صنایع کشور، نقش اساسی را ایفا می‌کند. اگر قیمت تمام‌شده خدمات حمل و نقل ریلی فعال برای سرمایه‌گذار و مصرف‌کننده جذابیت داشته باشد می‌تواند فعال باشد و خدمات به موقع ارائه کند. به دلیل گستردگی موجود در کشور در سال نزدیک به ۶۰۰ میلیون تن بار شناسنامه‌دار جابه‌جا می‌شود که این میزان حدود ۳ درصد در سال رشد داشته است. این میزان بار به طور متوسط در مبادی و مقاصد به مسافت ۷۰۰ کیلومتر در کشور جا‌به‌جا شده که ۴۲۰۰ میلیارد تن-کیلومتر است. ضمن اینکه میزان مصرف سوخت در بخش ریلی حدود یک‌هفتم بخش جاده‌ای است. قیمت تمام‌شده سوخت برای دولت برای هر لیتر حدود نیم دلار است. این در صورتی است که تنها ۱۰ درصد این میزان بار توسط بخش ریلی و ۹۰ درصد آن توسط بخش جاده‌ای جا‌به‌جا می‌شود. در نتیجه عدد بزرگی بابت پرداخت یارانه گازوئیل به بخش حمل و نقل جاده‌ای پرداخت می‌شود. اگر دولت به شکلی برنامه‌ریزی کند که گلوگاه‌ها و موانع توسعه حمل و نقل ریلی را برطرف کند به میزان قابل ملاحظه‌ای در مصرف سوخت صرفه‌جویی خواهد شد. با توجه به اینکه بخشی از نقاط حادثه‌خیز در کشور اصلاح شده و ایمنی بخشی از خودروها ارتقا یافته، اما باز هم آمار تصادفات جاده‌ای از مرگ یک نفر در هر ۱۷ دقیقه در تصادفات جاده‌ای و در هر ۲۴ ساعت حدود ۷۰ نفر حکایت دارد.
برای افزایش سهم حمل و نقل ریلی در جا‌به‌جایی بار و مسافر باید شبکه ریلی کشور و همچنین ناوگان ریلی توسعه پیدا کند. شبکه ریلی در اختیار دولت بوده و دولت باید در توسعه آن سرمایه‌گذاری کند. بخش ناوگان ریلی در اختیار بخش خصوصی است و برای سرمایه‌گذاری بیشتر باید برای آن جذابیت ایجاد کرد. در حال حاضر سرمایه‌گذاری در بخش ناوگان ریلی اقتصادی نبوده و دوره بازگشت سرمایه آن با توجه به شرایط موجود بیش از ۱۲ سال است. اگر ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید به صورت کامل و به موقع اجرا شود، می‌تواند دوره بازگشت سرمایه‌گذاری را به کمتر از ۵ سال ارتقا دهد. در حال حاضر سهم بخش ریلی از جا‌به‌جایی بار و مسافر حدود ۱۱ درصد بوده و طبق افق برنامه ۱۴۰۴ باید به ۳۰ درصد برسد.