تکمیل پروژه ریلی شلمچه-بصره؛ گامی مهم در تقویت روابط اقتصادی ایران و عراق
تکمیل پروژه راه‌آهن شلمچه – بصره یکی از مهم‌ترین وعده‌های مشترک مسعود پزشکیان و مهمان عراقی جمهوری اسلامی ایران در نشست خبری آخر هفته گذشته بود. نخست‌وزیر عراق از عزم این کشور برای تکمیل پروژه‌ای سخن گفت که در طول نیم‌قرن گذشته همواره مورد اختلاف نظر دو کشور همسایه بوده است. این پروژه که به اتصال ریلی ایران و عراق می‌پردازد، قرار است تا سال ۱۴۰۶ تکمیل و آماده بهره‌برداری شود. هرچند تمرکز اصلی این پروژه بر جابه‌جایی مسافر است، کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که حجم تجارت دو کشور با احداث این خط ریلی ۳۸ کیلومتری، تا سه برابر افزایش یابد و ترانزیت کالا از مسیر ایران نیز رشد سه‌برابری داشته باشد.
شروع پروژه ریلی شلمچه-بصره
به گزارش «دنیای اقتصاد»، در تاریخ ۱۱ شهریور ۱۴۰۲، پس از سال‌ها رایزنی، پروژه احداث خط‌آهن شلمچه – بصره در یک مراسم رسمی با حضور محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق و محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور دولت سیزدهم، در نقطه صفر مرزی شلمچه آغاز شد. این خط ریلی که ۳۲ کیلومتر طول خواهد داشت، اهمیت زیادی در تبادل بار و مسافر میان دو کشور همسایه دارد و در مقایسه با سایر پروژه‌های بزرگ ریلی در ایران از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. از نظر فنی نیز، پروژه شلمچه-بصره پیچیدگی‌هایی دارد، از جمله نیاز به ساخت پل متحرک (بازشونده) یک‌کیلومتری برای عبور از میانه اروند که تاکنون مشابه آن در خطوط ریلی ایران ساخته نشده است.
تعهدات مشترک و اهمیت اقتصادی
محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، که پیش‌تر در مراسم کلنگ‌زنی پروژه شلمچه-بصره در مرز ایران و عراق حضور داشت، به دعوت مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، روز چهارشنبه ۱۹ دی‌ماه به تهران سفر کرد. در نشست خبری مشترک السودانی و پزشکیان، پروژه راه‌آهن شلمچه – بصره یکی از موضوعات مهم مورد بحث بود. پزشکیان در این نشست به همکاری‌های اقتصادی میان دو کشور اشاره کرد و تکمیل پروژه شلمچه-بصره را مورد تأکید قرار داد. نخست‌وزیر عراق نیز از پیگیری‌های جدی برای پیشبرد این پروژه خبر داد و افزود که احداث راه‌های زمینی و ریلی به منظور تسهیل روابط تجاری بین دو کشور و سایر کشورهای منطقه در دستور کار قرار دارد.
تجارت و مبادلات پس از اتصال ریلی ایران و عراق
حجم مبادلات تجاری ایران و عراق طبق اعلام محمدکاظم آل‌صادق، سفیر ایران در بغداد، حدود ۱۰ تا ۱۱ میلیارد دلار است. این رقم به رغم ظرفیت‌های بالا، هنوز نتواسته است به پتانسیل‌های واقعی دو کشور نزدیک شود. با اتصال خطوط ریلی و راه‌آهن شلمچه-بصره، پیش‌بینی می‌شود که حجم تجارت دو کشور تا سه برابر افزایش یابد و به این ترتیب، این پروژه می‌تواند نقش بسیار مهمی در گسترش روابط اقتصادی ایفا کند.
انتقال زائرین و تسهیل سفرهای مذهبی
علاوه بر ابعاد اقتصادی، این راه‌آهن می‌تواند به طور مستقیم زائرین ایرانی را از مشهد، تهران و قم به کربلای معلی منتقل کند. مقامات عراقی اعلام کرده‌اند که این خط‌آهن قادر خواهد بود سالانه بیش از سه میلیون زائر را به عتبات عالیات جابه‌جا کند. این پروژه نه تنها به تسهیل سفرهای زیارتی کمک می‌کند، بلکه از جنبه اقتصادی نیز می‌تواند بر درآمدهای صنعت گردشگری ایران تاثیر بسزایی بگذارد.
تأخیر ۵۰ ساله در احداث پروژه
احداث راه‌آهن شلمچه-بصره بیش از ۵۰ سال پیش مطرح شد، اما به دلایل مختلف از جمله جنگ تحمیلی و تردیدها در مورد منافع مشترک، تکمیل آن به درازا کشید. برخی بر این باورند که نفع اصلی این پروژه به عراق خواهد رسید، اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که ایران نیز از مزایای ژئوپلیتیکی و اقتصادی این پروژه بهره‌مند خواهد شد. اتصال راه‌آهن شلمچه-بصره به شبکه ملی ریلی ایران می‌تواند ایران را به یک هاب ترانزیتی در اوراسیا تبدیل کند و دسترسی به بازارهای مهمی در مدیترانه و شمال آفریقا را فراهم آورد.
مزایای استراتژیک پروژه شلمچه-بصره
پروژه شلمچه-بصره نه تنها موجب صرفه‌جویی در سوخت و کاهش تصادفات جاده‌ای می‌شود، بلکه برای ایران مزایای استراتژیکی نیز به همراه دارد. از جمله این مزایا می‌توان به ظرفیت جدید برای جابه‌جایی بیش از ۲۰ میلیون تن کالا در سال اشاره کرد. علاوه بر این، این پروژه می‌تواند کریدورهای بین‌المللی را از طریق ایران به دریای مدیترانه متصل کند، که به نفع بنادر ایران و عراق خواهد بود.
تقویم بهره‌برداری و تأمین منابع مالی
آخرین وعده مقامات مسئول درباره زمان تکمیل این پروژه، اظهارات مهرداد بذرپاش، وزیر پیشین راه و شهرسازی بود که اعلام کرد این پروژه در مدت سه سال آماده بهره‌برداری خواهد شد. همچنین طبق گزارش‌ها، سرمایه‌گذاری کل پروژه ۱۷۰ میلیون دلار برآورد شده است و پیش‌بینی شده است که ایران و عراق مسئولیت‌های مالی مشترک برای تکمیل پروژه داشته باشند. بر اساس لایحه بودجه ۱۴۰۳، ۴۰ میلیارد تومان برای کمک به احداث این پروژه در نظر گرفته شده است.
