آیا همکاری خودرویی ایران و روسیه به نتیجه می‌رسد؟
توافق تجاری اخیر ایران و روسیه این سوال را مطرح کرده است که آیا تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهای خودرویی که دو سال پیش بین دو کشور امضا شدند و تاکنون نتایج قابل توجهی نداشته‌اند، بالاخره به ثمر خواهند نشست؟
چالش‌های همکاری خودرویی ایران و روسیه
در پی جنگ روسیه و اوکراین در سال ۲۰۲۲ و آغاز تحریم‌های بین‌المللی علیه روسیه، بسیاری از خودروسازان بین‌المللی که در این کشور فعالیت داشتند، مجبور به ترک روسیه شدند. خودروسازان روسی نیز به دلیل کمبود قطعه و مواد اولیه، تولیدات خود را به حداقل رساندند. برای نمونه، تولید خودروی «اوتوواز»، سازنده لادا، تقریباً متوقف شد چون پیش‌تر قطعات این شرکت توسط رنو تأمین می‌شد. بازار خودروی روسیه نیز به شدت با کمبود عرضه مواجه شد. در سال ۲۰۲۱، نزدیک به نیم میلیون خودرو از سوی خودروسازان اروپایی به روسیه صادر می‌شد و این کشور هشتمین بازار بزرگ واردات خودرو در جهان بود. اما پس از تحریم‌ها، فروش خودرو در روسیه ۸۴ درصد کاهش یافت.
در این شرایط، حضور خودروسازان و قطعه‌سازان ایرانی در بازار روسیه مطرح شد. فعالان صنعتی امید داشتند که خلأ موجود در بازار روسیه که به دلیل خروج شرکت‌های خارجی ایجاد شده، توسط ایران پر شود. خودروسازان ایرانی نیز به دلیل تجربه سال‌ها فعالیت در شرایط تحریمی، می‌توانستند برای تامین نیازهای روسیه راه‌حل‌هایی ارائه دهند. به همین دلیل، دو سال پیش ۱۲ تفاهم‌نامه به ارزش ۷۰۰ میلیون دلار در زمینه صادرات قطعات به روسیه و ۳۰۰ میلیون دلار قرارداد همکاری با خودروسازان ایرانی امضا شد. اما طبق آمار گمرک، در شش ماه نخست سال جاری تنها ۵.۶ میلیون دلار صادرات قطعات خودرویی به روسیه انجام شده است. در این میان، چینی‌ها به سرعت جای خود را در بازار روسیه تثبیت کرده‌اند.
چرا همکاری خودرویی ایران و روسیه به نتیجه نرسید؟
اگرچه سفر رئیس‌جمهور ایران به روسیه به ایجاد خوش‌بینی‌هایی در زمینه اجرایی شدن تفاهم‌نامه‌ها کمک کرد، اما برخی کارشناسان بر این باورند که سند جامع همکاری ایران و روسیه نمی‌تواند همانند سند همکاری ایران و چین اجرایی شود. در واقع، همان‌طور که همکاری‌های خودرویی ایران و چین به جز مونتاژ و واردات خودرو و قطعه پیشرفت چندانی نداشته است، همکاری خودرویی ایران و روسیه نیز با چالش‌هایی مواجه است.
چندین عامل اصلی مانع از موفقیت همکاری خودروسازان ایرانی با روسیه شده است. تحریم‌ها علیه روسیه، به‌ویژه در زمینه دسترسی این کشور به تکنولوژی‌های پیشرفته و قطعات خودرو، تأثیر زیادی داشته‌اند. خودروسازان ایرانی که خود با محدودیت‌هایی در تأمین تکنولوژی و مواد اولیه مواجه هستند، نمی‌توانند به‌طور مؤثر نیازهای بازار روسیه را تامین کنند. در حالی که چینی‌ها به سرعت این خلأ را پر کردند و بازار روسیه را در اختیار گرفتند.
رقابت با برندهای جهانی و محدودیت‌ها
همچنین، خودروهای ایرانی معمولاً از لحاظ کیفیت و فناوری به پای برندهای جهانی نمی‌رسند. بسیاری از خودروهای ایرانی در زمینه ایمنی، مصرف سوخت و دوام با برندهای چینی، کره‌ای و اروپایی رقابت نمی‌کنند و این مسأله باعث کاهش تمایل مصرف‌کنندگان روسی به خرید خودروهای ایرانی می‌شود. علاوه بر این، برندهای معتبر جهانی مانند تویوتا، هیوندای و جیلین در بازار روسیه حضور دارند و این رقابت برای خودروسازان ایرانی بسیار دشوار است.
استانداردهای سخت‌گیرانه روسیه
روسیه همچنین استانداردهای ایمنی و آلایندگی سختی برای خودروهای وارداتی تعیین کرده است. خودروسازان ایرانی قادر به رعایت این استانداردها نیستند، که این خود مانع دیگری در مسیر همکاری‌های خودرویی به حساب می‌آید. علاوه بر این، دولت روسیه به حمایت از تولیدات داخلی و کشورهایی که می‌توانند مزایای اقتصادی مشخصی به این کشور ارائه دهند، اولویت می‌دهد.
در نتیجه، به رغم توافقات اولیه و علاقه‌مندی‌های متقابل، به نظر می‌رسد که همکاری خودرویی ایران و روسیه با مشکلات زیادی مواجه است که عبور از آنها نیاز به زمان و استراتژی‌های خاص دارد.
