بررسی هزینه‌های سفر خانوارها در ایران و سهم سفر از سبد هزینه‌ها
گزارش جدید بانک مرکزی نشان می‌دهد که هزینه خانوارهای ایرانی در سال ۱۴۰۲ برای تفریح و سرگرمی به طور میانگین ۱۲.۵ میلیون تومان بوده است. در مقایسه با هزینه‌های معمول سفر که به‌طور میانگین ۱۶ میلیون تومان برای یک سفر متعارف به استان‌های جنوبی یا شمالی، مانند شیراز و اصفهان با سه شب اقامت می‌باشد، مشاهده می‌شود که این دو هزینه تقریباً برابر هستند. با توجه به این آمار، خط فقر سفر در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۵ تا ۱۶ میلیون تومان برآورد می‌شود. این گزارش همچنین نشان می‌دهد که فقط یک‌چهارم خانوارها قادرند هزینه سفر را پرداخت کنند.
هزینه‌های سفر و تفریح در سال جاری
در نظرسنجی اخیر «دنیای‌اقتصاد» از ۱۳۹۹ نفر، ۳۲ درصد پاسخ‌دهندگان (۴۴۷ نفر) اعلام کرده‌اند که هزینه سفرشان زیر ۵ میلیون تومان بوده است. ۳۰ درصد دیگر (۴۱۹ نفر) نیز به نوعی به سفر نرفته‌اند. از طرف دیگر، در نظرسنجی مشابه سال گذشته، ۱۵ درصد از افراد بیش از دو بار در سال سفر کرده بودند، در حالی که ۴۴ درصد اعلام کردند که در طول سال، حتی یک بار هم سفر نکرده‌اند. همچنین، حدود ۱۵ درصد از کسانی که سفر کرده‌اند، اقامت خود را در چادر و ۲۲ درصد در خانه‌های اجاره‌ای و به‌صورت اشتراکی انجام داده‌اند.
سهم سفر از سبد هزینه خانوار
در پاسخ به سوال «چقدر برای سفر و تفریح هزینه کرده‌اید؟»، ۶۲ درصد از پاسخ‌دهندگان (۸۶۷ نفر) پاسخ داده‌اند که یا زیر ۵ میلیون تومان خرج کرده‌اند یا نظری نداشتند. این مسأله نشان‌دهنده کاهش سهم سفر از سبد هزینه خانوار و گاهی حذف آن از بودجه خانوارها به دلیل تورم است.
گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران نشان می‌دهد که از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱، سهم هزینه‌های مربوط به تفریح، بهداشت، آموزش و پوشاک کاهش یافته است. سهم سفر و تفریحات در سبد خانوار تهران تنها ۰.۷۲ درصد بوده است که معادل یک میلیون و ۶۵۰ هزار تومان برای یک خانوار با درآمد ۲۰ میلیون تومان است.
سفر با تور و توان مالی خانوارها
در نظرسنجی اخیر «دنیای‌اقتصاد»، ۹ درصد از شرکت‌کنندگان اعلام کردند که برای سفر بین ۵ تا ۹ میلیون تومان هزینه کرده‌اند. اما هزینه سفر با تور به مقاصدی مانند هرمزگان، برای یک خانواده سه‌نفره، حداقل ۱۶ میلیون تومان خواهد بود. این هزینه با استفاده از حمل‌ونقل عمومی به حدود ۱۹ میلیون تومان و سفر با تور به حدود ۴۱ میلیون تومان می‌رسد. این آمار نشان می‌دهد که برای بسیاری از خانوارها، سفر با تور تبدیل به یک گزینه لوکس و گران‌قیمت شده است که تنها برای درصد کمی از افراد قابل دسترس است.
نقش زنان در تورهای گردشگری
گزارش‌های مختلف نشان می‌دهند که ۷۰ درصد از مسافران تورهای گردشگری زنان هستند و این آمار به دلیل تمایل بیشتر زنان به سفرهای ایمن و راحت است. بسیاری از این زنان افرادی هستند که به دلایل شغلی و اجتماعی به سفرهای گروهی و تورهای رسمی علاقه دارند. این موضوع نشان می‌دهد که سفر برای بسیاری از ایرانیان، به خصوص زنان، به عنوان یک نیاز اجتماعی و فرهنگی مهم تلقی می‌شود.
نتیجه‌گیری: سفر به کالای لوکس تبدیل شده است
با توجه به تورم و شرایط اقتصادی، سفر در ایران به یک کالای لوکس تبدیل شده است که خانواده‌ها یا از آن صرف‌نظر می‌کنند، یا تنها بخشی از اعضای خانوار می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. این تغییرات نه تنها به کیفیت سفر آسیب می‌زند بلکه می‌تواند بر رضایت گردشگران و جامعه میزبان نیز تأثیر منفی بگذارد.
