ربع رشیدی: اولین دانشگاه بین‌المللی جهان در تبریز
ربع رشیدی یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی شهر تبریز است که نه تنها شاهدی بر قدمت بیش از ۷۰۰ ساله این شهر، بلکه نمادی از شکوه فرهنگ و تمدن ایرانی در دوران حکومت مغول‌ها محسوب می‌شود. این بنا که در محله باغمیشه تبریز واقع شده، بزرگ‌ترین دانشگاه بین‌المللی ثبت شده در تاریخ جهان است. ربع رشیدی، همچون شهری کوچک با تمام امکانات فرهنگی و رفاهی شامل مدرسه، مسجد، کتابخانه، بیمارستان، مهمانسرا و دیگر تاسیسات، برای تامین هزینه‌های خود از طریق املاک وقف شده در ایران، افغانستان و گرجستان اداره می‌شد.
تاریخچه ربع رشیدی
ربع رشیدی به دستور خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی در دوران حکومت غازان‌خان مغول در قرن 14 میلادی (قرن 7 هجری) ساخته شد. رشیدالدین که وزیر اعظم غازان‌خان بود، این دانشگاه را به عنوان مرکزی برای تعلیم و تربیت دانشمندان و پزشکان احداث کرد. پس از کشته شدن رشیدالدین در سال 718 هجری قمری، ربع رشیدی تحت تاثیر غارت‌ها و ویرانی‌ها قرار گرفت.
معماری و بخش‌های مختلف
ربع رشیدی از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
- ربع رشیدی: این بخش شامل مسجد، کتابخانه، دفاتر مدیریتی، حمام و تاسیسات رفاهی دیگر بود. از جمله ویژگی‌های آن، مجموعه روضه با دو مسجد تابستانی و زمستانی برای تدریس و اقامه نماز است.
- خانقاه: محل سکونت شیخ و صوفی‌ها با امکانات رفاهی شامل آشپزخانه و محل سماع.
- دارالضیافه: مهمانسرا که برای پذیرایی از مسافران و ساکنان ربع رشیدی ساخته شده بود.
وقفی‌نامه ربع رشیدی
برای حمایت مالی از این دانشگاه و تاسیسات وابسته به آن، رشیدالدین وقف‌نامه‌ای تنظیم کرد که شامل اراضی و املاک متعدد در ایران و مناطق اطراف آن بود. این وقف‌نامه، در سال‌های اخیر به عنوان یکی از آثار مهم مستند ایران در یونسکو ثبت شد.
بازدید از ربع رشیدی
برای علاقه‌مندان به تاریخ و معماری، ربع رشیدی یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری تبریز است. اگرچه بازدید از این مکان به دلیل حساسیت‌های باستان‌شناسی معمولاً محدود است، اما در ایام تعطیلات نوروزی (دو هفته اول فروردین)، امکان بازدید عمومی فراهم می‌شود. در سایر ایام، بازدید از این مجموعه تنها از فاصله دور ممکن است.
ربع رشیدی با میراث فرهنگی و تاریخی خود، نه تنها گواهی بر شکوه تمدن ایرانی است بلکه به عنوان نمادی از اولین دانشگاه جهان، بر اهمیت و ارزش‌های علمی و فرهنگی در تاریخ بشریت تأکید دارد.
