اولین ممتحن شوفری ایرانی که بود؟
آمدن اتومبیل به کشور و یادگرفتن شوفری و مکانیکی یک روی سکه بود؛ مگر می‌شود همان چند خودرویی که در ایران وجود داشت بدون پیروی از قوانین مشخص در معابر تردد کنند؟ اتومبیلچی‌هایی را در نظر بگیرید که بدون اینکه هیچ علمی درباره سرعت و حق تقدم داشته باشد جلوی یکدیگر بپیچند و هرج و مرج ایجاد کنند.طبیعی است که رانندگی در چنین شهری دشوار به نظر می‌رسد.
در چنین شرایطی ضروری بود قوانینی برای رانندگی در سطح شهر وضع شود. در این راستا «علاءالدوله» صدر اعظم «احمد شاه قاجار» از رئیس نظمیه وقت «وستداهل» سوئدی خواست تا برای جلوگیری از این امر چاره‌ای بیاندیشد.
ژنرال «وستداهل» سوئدی کسی بود که روز اول تیر 1292 دراعلامیه‌ای رسماً موجودیت «نظمیه» را اعلام و وظایف آن سازمان را تشریح كرد.
وستداهل از دولت سوئد خواست چند نفر از افسران با تجربه را برای سروسامان دادن به نظمیه و صد البته هرج و مرج‌های ناشی از انقلاب مشروطه در کشور به تهران بفرستند و از آنها خواست قوانینی را برای رانندگی وضع کنند. در این راستا اولین نظامنامه مخصوص اتومبیل‌ها با عنوان «تعلیمات و دستورات نظمیه راجع‌به اتومبیل‌ها» تدوین شد.
جزئیات نظامنامه تعلیمات و دستورات نظمیه راجع‌به اتومبیل‌ها
در این نظامنامه بر مواردی مانند رانندگی در سمت راست، به صدا درآوردن و کاهش سرعت«ابزار خبر» پیش از رسیدن به حیوان یا وسیله نقلیه دیگر، روشن کردن چراغ‌ها از اول غروب آفتاب، درست و محکم بودن ترمز، توقف در سمت راست جاده هنگام خرابی خودرو، رها نکردن اتومبیل در جاده یا شهر بی‌صاحب، پیروی از اوامر آژان‌های نظمیه و به همراه داشتن تصدیقنامه اشاره شده است.
در این نظامنامه تاکید شده بود سرعت مجاز در روز در اماکن پرجمعیت ساعتی 10 کیلومتر و در خارج از شهر ساعتی 25 کیلومترباشد. شب‌ها یا مواقع مه و ابر رانندگان باید در جاده‌های شهر و اماکن پرجمعیت ساعتی 10 کیلومتر رانندگی کنند.
درصورتی که شوفرها از مواردی که پیش‌تر به آن اشاره شد تبعیت نمی‌کردند مواردی مانند تنبیهات اداری یا تعقیب قضائی برای آنها در نظر گرفته می‌شد. در نهایت هر راننده باید این نظامنامه را امضا می‌کرد.
تعداد خودروها در شهر روز به روز افزایش پیدا می‌کرد و به تبع آن، بر تعداد افرادی که می‌خواستند گواهینامه دریافت کنند نیز افزوده شد. در چنین شرایطی وستداهل دستور داد افرادی برای امور مربوط به چاپ تصدیقنامه و گرفتن آزمون رانندگی به کار گرفته شوند. اولین فردی که این روزها او را افسر راهنمایی و رانندگی می‌خوانیم شخصی فرانسوی با نام «کلین» بود که تا سال 1303 از مردم امتحان رانندگی می‌گرفت.
دومین آئین نامه راهنمایی و رانندگی
دومین آئین‌نامه راهنمایی و رانندگی در سال 1926 به صورت دفترچه چهاربرگی در 8 صفحه منتشر شد. این دفترچه به افرادی تعلق می‌گرفت که با موفقیت توانسته بودند آزمون رانندگی را پشت سر بگذرانند. در جلد این دفترچه عکس راننده و شماره گواهینامه و در پشت صفحه آرم شیر خورشید و نام نظمیه تهران درج شده بود. در انتهای این موارد نام فرد و نمره او از امتحان درج می‌شد. متاسفانه این نظامنامه با قانون شکنی از سوی درشکه‌چی‌ها و رانندگان مواجه شد و تاسیس «اداره پلیس اونیفرمه نظمیه و شعبه‌ای» تحت عنوان «شعبه‌آلات ناقله» مهر بطلانی بر تمامی این قانون‌شکنی‌ها زد.
“فتح‌اله خان بهنام” به عنوان رئیس راهنمایی 10 نفر پاسبان را از آژان‌های پلیس برگزید تا با کمک آنها بتواند آرامش را به معابر شهر برگردانند.
با افزایش تعداد خودرو و ایجاد خطوط اتوبوسرانی، در سال 1304 نظامنامه جدیدی توسط “سرهنگ محمدخان درگاهی “تحت عنوان «نظامنامه اتومبیل پیشنهادی سرهنگ درگاهی رئیس کل تشکیلات نظمیه مصوبه هیئت محترم وزراء عظام» منتشر شد.
این نظامنامه 36 صفحه‌ای دارای 57 ماده بود. در این نامه بر مواردی مانند هویت صاحبان اتومبیل، اجازه‌نامه، نظافت، نمره تعمیر، ظرفیت، استحکام چراغ، تصدیق، محافظت افزار و آلات، حق تقدم در حرکت، سرعت سیر، منع توقف در معابر، تعرفه، طریقه حرکت و… اشاره شده بود.
استخدام و اخراج اتومبیل‌چی، موارد مسئولیت اتومبیل، دفتر صاحبان اتومبیل، رفتارو شرایط اتومبیلچیان، مسافر طلبیدن، اشیای فراموش شده مسافران، وظیفه اتومبیلچیان در ایستگاه و غیره نیز از جمله مواردی بودند که دراین آیین‌نامه به آن پرداخته شده بود.
اولین ممتحن شوفری که ایرانی بود
البته که قرار نبود تا ابد از فرنگی‌ها برای گرفتن آزمون رانندگی استفاده می‌کردیم. “ناصرالدین خان انشاء” اولین ایرانی کارشناس اتومبیل‌های سواری و کامیون‌های بارکش بود که در سال 1304 شمسی از متقاضیان آزمون رانندگی می‌گرفت. وی پیش از آزمایشات فنی و رانندگی، از متقاضیان میخواست به بهداری شهربانی (اداره صحیه نظمیه) مراجعه کرده و سوءپیشینه خود را نیز از نظمیه دریافت کنند. در صورتی که متقاضی در معاینات قبول شده و سوءپیشینه نداشت، می‌توانست در امتحان رانندگی انشاء شرکت کند.
