رشد را باید از چند جنبه دنبال کرد. یک رشد مربوط به تعداد کالاها بوده که به‌عنوان مثال، قطعه‌سازی ممکن است سال ۱۳۹۸زیر ۳۰۰هزار محصولی را تولید کرده باشد و این رقم در سال بعد به بیش از ۴۰۰هزارتا رسید؛ در نتیجه تیراژ به‌لحاظ تعداد، افزایش داشته است اما در حوزه ارزبری صنعت خودرو، موضوع رشد تولید قابل پیگیری است. در سال ۱۳۹۹به‌دلیل اینکه سهم تولید داخل افزایش پیدا کرد و سرمایه‌گذاری انجام شد و قطعاتی که پیش‌تر وارد می‌شد در داخل بومی‌سازی شد؛ بنابراین حجم تولید داخل و حجم مصرف مواد اولیه هم افزایش یافت.
شاخص رشد
محمدمهدی شکورزاده، عضو انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور درباره رشد تولید خودرو و قطعه در سال ۱۳۹۹ به صمت گفت: مسئله مهم این است که منظور ما از رشد چیست؟
علاوه‌بر اینکه مبنا و شاخص رشد را چه در نظر گرفته‌ایم؟ رشدی که در صنعت خودرو سال ۱۳۹۹ در مقایسه با سال ۱۳۹۸ رخ داده به‌لحاظ تیراژ تولید بوده است.وی افزود: قطعه‌سازان سال گذشته نسبت‌به سال ۱۳۹۸ رشد تیراژ تولید حدود ۲۰ درصدی داشتند که این عدد باز هم قطعه به قطعه، شرکت به شرکت و استان به استان متفاوت است.
او ادامه داد: اگر بخواهیم این موضوع (رشد) را به‌لحاظ رقم فروش بین این دو سال (۱۳۹۹ و ۱۳۹۸) مورد مقایسه قرار دهیم، رشد ۳ برابری را نشان می‌دهد. اما این مسئله به معنای رشد در تعداد تولید نبوده، بلکه به‌دلیل افزایش نرخ ارز و مواد اولیه و در نتیجه بالا رفتن نرخ تمام‌شده محصولات بوده است.
این فعال صنعت خودرو تصریح کرد: رقم فروش رشد داشت، زیرا سال ۱۳۹۶ صنعتگر مواد اولیه خود را با دلار ۴۲۰۰ تومانی خریداری می‌کرد اما این نرخ با افزایشی که دلار داشت سال ۱۳۹۹ به‌طور میانگین به حدود ۲۴ تا ۲۵ هزار تومان رسید. طبیعی است در این شرایط هم نرخ تمام‌شده افزایش زیادی داشت و هم نرخ فروش با بازنگری که در حوزه نرخ قطعات از سوی شرکت‌های خودروساز انجام شد، بالا رفت.
رشد محصول
شکورزاده در پاسخ به این پرسش که رشد تیراژ تولیدی که در سال ۱۳۹۹ نسبت‌به ۱۳۹۸ رخ داد آیا مربوط به داخلی‌سازی قطعات بوده است یا خیر، گفت: رشد تیراژی که عنوان شد به‌لحاظ تعداد محصول بود، زیرا رشد را باید از چند جنبه دنبال کرد. یک رشد مربوط به تعداد کالاها بوده که به‌عنوان مثال، قطعه‌سازی ممکن است سال ۱۳۹۸ زیر ۳۰۰ هزار محصولی را تولید کرده باشد و این رقم در سال بعد به بیش از ۴۰۰ هزارتا رسید؛ در نتیجه تیراژ به‌لحاظ تعداد، افزایش داشته است (تعداد محصول نه، تعداد قطعات ریزتر برای تکمیل یک قطعه کامل).
با توجه به نوسانات نرخ ارز هم به‌لحاظ فروش شاهد رشد بودیم. اما در حوزه ارزبری صنعت خودرو، موضوع رشد تولید قابل پیگیری است.او تصریح کرد: در سال ۱۳۹۹ به‌دلیل اینکه سهم تولید داخل افزایش پیدا کرد و سرمایه‌گذاری انجام شد و قطعاتی که پیش‌تر وارد می‌شد در داخل بومی‌سازی شد؛ بنابراین حجم تولید داخل و حجم مصرف مواد اولیه هم افزایش یافت. به‌تبع این موضوع، آمار اشتغال هم بالا رفت.
این فعال صنعت خودرو یادآور شد: بخشی از رشد را باید در طرح نهضت تعمیق ساخت داخل و مسئله خودکفایی جست‌وجو کرد. همچنین برخی از قطعات که پیش‌تر وارد می‌شد، چون نرخ ارز پایین بود و وارداتش نسبت‌به تولید صرفه‌اقتصادی داشت و مصرف‌کننده ترجیح به واردات داشت. اما با تغییر شرایط در سال ۱۳۹۹ و با رشد نرخ دلار دیگر واردات اقتصادی نبود و بخشی از قطعات و رشد تولید هم در این بخش رخ داد و محصولات داخلی‌سازی شدند.
وی تاکید کرد: رشد داخلی‌سازی به‌دلیل تحریم نبود، بلکه نرخ ارز بود که مسئله بومی‌سازی قطعات را به‌دلیل کمبود منابع ارزی و بالا رفتن نرخ آن درواقع واقعی شدن نرخ دلار محقق کرد، زیرا تولیدکننده داخلی قدرت رقابت در مقابل قطعات خارجی را نداشت.
کاهش رشد
عضو انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور در ادامه با بیان اینکه رشد تولید ۱۳۹۹ ممکن است به سال ۱۴۰۰ نرسد، گفت: امسال به‌دلیل مشکلات تامین برق مورد نیاز به صنعتگران تاکید شده باید ۵۰ درصد برق مصرفی آنها نسبت‌به ابتدای خرداد کاهش پیدا کند، در غیر این صورت مشمول خاموش‌های ساعتی می‌شوند و برق کارخانه برای ۴۸ ساعت قطع خواهد شد.
در نتیجه این رویکرد صنعتگر ناگزیر است با نیمی از ظرفیت تولیدش حتی نه به اندازه ظرفیت بالقوه‌اش فعالیت داشته باشد. در نتیجه پیش‌بینی می‌شود رشد تیراژ تولید در سال جاری پایین‌تر از سال ۱۳۹۹ باشد.
وی ادامه داد: صنعتگران ناچارند از ساعت ۹ تا ۲۱ با ۵۰ درصد برق مصرفی ابتدای خرداد، فعالیت کنند. البته این دستور برای تمام شهرک‌های صنعتی استان خراسان است.او اظهار کرد: به‌طور قطع در ادامه نرخ تمام‌شده صنعتگران به‌شدت افزایش یافت. باید دید در این شرایط قدرت رقابت تولیدکننده ایرانی در مقابل همتای خارجی چقدر کاهش می‌یابد.
رشد واقعی
رئیس انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خراسان رضوی در پاسخ به این پرسش که در سطح کلان رشد محقق شده در سال ۱۳۹۹ نسبت‌به سال‌های قبل تحریم چه وضعیتی دارد، گفت: سال ۱۳۹۶ تیراژ تولید در صنعت خودرو وضعیت خوبی داشت. تولید خودرو کشور حدود یک میلیون و ۲۰۰ خودرو بوده که بیشتر متکی به قطعات وارداتی بود.
با آغاز تحریم تیراژ تولید تحت‌شعاع قرار گرفت و تولید روند بسیار کاهشی داشت. اما با این وجود، مولفه‌ای که منجربه افزایش داخلی‌سازی شد تحریم نبود، بلکه افزایش نرخ ارز بود؛ از این‌رو در حوزه تعداد تولید به‌دلیل بومی‌سازی قطعات رشد اتفاق افتاد اما تولید خودرو خوش‌بینانه سال گذشته به حدود ۸۰۰ هزار خودرو رسید؛ در نتیجه به همان نسبت تولید قطعات پایین بوده است.
شکورزاده در پایان گفت: در سطح کلان صنعت خودرو نسبت به میانه دهه ۹۰ رشد تولید نداشت اما در حوزه داخلی‌سازی قطعات، خودکفایی به‌دست آمده حاکی از رشد در این صنعت بوده است.
یک عدد
وحید روان‌پرور، عضو هیات‌مدیره اتحادیه کفاشان دست‌دوز تهران در واکنش به رشد حدود ۲ درصدی صنعت کفش در سال ۱۳۹۹ به صمت گفت: براساس آمار منتشرشده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت رشد ۲.۳ درصدی در صنعت کفش و پای‌پوش داشتیم. مشخص نیست این آمار رشد بر چه پایه و اساسی بوده و اعداد چگونه استخراج شده‌اند.
پرسش این است که آیا براساس تعداد مراجعه‌کنندگان برای دریافت جواز تولید کفش بوده یا براساس آمار واردات مواد اولیه؟ یا براساس و پایه مصرف مواد اولیه مصرفی در کشور این عدد به‌دست آمده است. وی افزود: مشخص نیست این آمار بر چه مبنایی بوده اما آنچه واقعیت است و به‌طور ملموس در طول سال ۱۳۹۹ دیدیم تولید کفش و پای‌پوش رشد نداشت، زیرا تولید زمانی می‌تواند رشد داشته باشد که خروجی آن در بازار و فروشگاه‌ها دیده شود.
او ادامه داد: زمانی‌که فروشگاه‌های کفش در مقایسه با سال ۱۳۹۸ افت فروش داشته‌اند، چراکه ۲ ماه نخست سال به‌دلیل کرونا تعطیل بودند و آذر هم ۲ هفته تعطیلات داشته‌اند علاوه‌بر اینکه اواخر اسفند هم شوک موج سوم کرونا را داشتیم پس نمی‌توان گفت تولید کفش یا حتی صنعت کفش، رشد داشته است.
این فعال صنعت کفش تاکید کرد: خروجی کفش از فروشگاه‌ها ضعیف بود و بعید است این آمار درست باشد. شاید یک کارگاه تولیدی با تغییر روند سبک تولیدش افزایش تولید را برای خودش رقم زده باشد و به نسبت سال ۱۳۹۸ تیراژ تولید محصولاتش را افزایش داده باشد اما این به معنی رشد و افزایش تولید در شکل کلان نیست.
حتی نمی‌تواند به‌دلیل افزایش تقاضا در بازار باشد. روان‌پرور در پایان اظهارکرد: اگر بخواهیم مصرف را در سال ۱۳۹۹ رصد کنیم بعید است رشد مصرف داشته باشیم، زیرا افزایش نرخ در مواد اولیه منجربه افزایش نرخ تمام شده محصولات شده و از سوی دیگر، افت قدرت خرید مردم هم سبب شده بازار تقاضا همچون سال‌های گذشته نباشد؛ از این‌رو براساس آمار فروش نمی‌توان گفت تولید رشد داشته زیرا بازار دچار افت فروش بود.
تولید ۱۴۰۰
محمد اسکندری از دیگر تولیدکنندگان کفش درباره وضعیت رشد و افزایش تولید در کفش و پای‌پوش به صمت گفت: سال ۱۳۹۹ سالی مناسب برای تولید نبود. این امر به‌طور مستقیم به قدرت خرید مردم برمی‌گردد؛ اینکه سهم‌شان از بازار چقدر است و سالانه می‌توانند چند جفت کفش خریداری کنند. وی افزود: قدرت خرید پایین سبب شد سال ۱۳۹۹ تولید نیز افت داشته باشد.
او تصریح کرد: در ادامه موضوع باید گفت تولیدکننده سال گذشته هیچ‌گاه نتوانست به بهای تمام شده محصولش برسد. تولیدکننده هر زمان که به‌دنبال واقعی کردن نرخ کالاهایش با توجه به نرخ ارز و مواد اولیه بود با مشکل فروش روبه‌رو بود. تولیدکننده هم برای حفظ بقای خود تمام تلاش خود را به‌کار بست تا بماند.این فعال صنعت کفش با بیان اینکه بعید است با این شرایط تولیدکننده‌ای افزایش تیراژ داشته باشد، یادآور شد: رشد ۲.۳ درصدی کفش و پای‌پوش کمی دور از ذهن است. حتی صنعتگر به اهداف موردنظر بنگاه تولیدی خود هم دست نیافت پس چگونه می‌تواند رشد داشته باشد؟
او اظهارکرد: اگر در صنعت کفش تعدادی رویش رخ داد در مقابل ریزشی که وجود داشت بسیار عدد ناچیزی بوده است. منظور از ریزش، به‌لحاظ تیراژ و سود است.
اسکندری با بیان اینکه ابتدای سال ۱۳۹۹ با چک‌های برگشتی برای تولیدکنندگان آغاز شد، زیرا کرونا سبب شده بود فروش شب عید در بازار محقق نشود، گفت: چک‌های برگشتی سرمایه در گردش واحدهای تولیدی را کاهش داد و سبب شد قدرت خرید دچار افت زیادی شود؛ از این‌رو تولیدکنندگان برای خرید مواد اولیه تولید با معضلات بسیاری روبه‌رو بودند.
او گفت: سال ۱۴۰۰ هم چون با کاهش قدرت خرید مردم مواجه هستیم و تولیدکنندگان نمی‌توانند به بهای تمام‌شده خود برسند در نتیجه نمی‌توان انتظار رشد در تیراژ تولید و در نتیجه صنعت را داشت. بنابر این گزارش رشد در کلان صنعت رخ نداده و برخی از افزایش تیراژها مربوط به شرایط موجود بوده و ممکن است با تغییر وضعیت مسئله دوباره دچار خدشه شود. موضوع رشد مسئله‌ای چندجانبه بوده که باید از ابعاد گوناگون به آن پرداخت.
زمانی تیراژ رشد داشته اما خودکفایی مسئله نبوده زمانی دیگر خودکفایی مهم‌ترین دغدغه شده و تیراژ تولید در رتبه بعدی قرار گرفته است. حال با این وضعیت رشد دارای معناهای متفاوتی می‌شود که آمارهای منتشرشده نیاز به بررسی بیشتر دارد.
