مازوت‌سوزی و آلودگی هوا؛ مقصر اصلی کجاست؟
اگرچه مازوت یک سوخت آلاینده و مضر است، اما نباید آن را مقصر اصلی آلودگی هوای کشور دانست. بررسی آمار ترازنامه انرژی کشور نشان می‌دهد که مازوت تنها ۱.۹ درصد و گازوئیل ۷۶ درصد در انتشار ذرات معلق و آلودگی هوا نقش دارند.
رابطه حمل‌ونقل و آلودگی هوا
طبق آخرین گزارش‌های ترازنامه انرژی و اعلام سازمان حفاظت محیط‌زیست، نیروگاه‌های برق کشور فقط ۷ درصد از کل آلودگی هوا را به خود اختصاص می‌دهند، در حالی که سهم خودروهای سبک و سنگین به ۸۰ درصد می‌رسد. با در نظر گرفتن اینکه گازوئیل سوخت اصلی حمل‌ونقل عمومی، به‌ویژه حمل‌بار است، می‌توان گفت سهم حمل‌ونقل عمومی در آلودگی هوا حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد است. در مقابل، سهم مازوت‌سوزی در آلودگی حتی به ۲ درصد نمی‌رسد. بنابراین، برای حل مشکل آلودگی، باید ابتدا به حمل‌ونقل عمومی و کاهش آلودگی ناشی از آن پرداخته شود.
اثرات مازوت‌سوزی بر کیفیت هوا
بر هیچ‌کس پوشیده نیست که سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها تأثیر زیادی بر کیفیت هوا دارد. سوختن هر لیتر مازوت حدود ۲.۵ کیلوگرم کربن تولید می‌کند که به مراتب بیشتر از گاز طبیعی است. همچنین، میزان دی‌اکسیدکربن تولیدشده در نیروگاه‌های مازوت‌سوز حدود دو برابر نیروگاه‌های گازسوز است. با این حال، اگرچه باید استفاده از مازوت در تولید برق کاهش یابد، نمی‌توان سهم حمل‌ونقل در آلودگی هوا را با آن مقایسه کرد. بنابراین، اولویت باید به کاهش آلایندگی بخش حمل‌ونقل داده شود.
رقابت نابرابر ریل و جاده
حمل‌ونقل عمومی یکی از بخش‌های حیاتی اقتصاد کشور است، اما به دلیل فرسودگی شدید ناوگان و سیاست‌های نادرست، به یکی از منابع اصلی آلودگی تبدیل شده است. در حالی که ۹۲ درصد بارهای کشور از طریق جاده‌ها حمل می‌شود، حمل‌ونقل ریلی تنها ۵ درصد از این سهم را به خود اختصاص داده است. کشورهای توسعه‌یافته مانند آمریکا و چین سال‌هاست که بیشتر بارهای خود را از طریق حمل‌ونقل ریلی جابه‌جا می‌کنند، چرا که این روش به مراتب کم‌هزینه‌تر و سازگارتر با محیط‌زیست است.
مزیت‌های زیست‌محیطی حمل‌ونقل ریلی
حمل‌ونقل ریلی به‌طور قابل‌توجهی مصرف سوخت کمتری نسبت به حمل‌ونقل جاده‌ای دارد. طبق گزارش‌ها، برای حمل یک تن بار به‌وسیله قطار، فقط ۳.۵ سی‌سی گازوئیل مصرف می‌شود، در حالی که همین مقدار بار با کامیون ۹.۵ برابر بیشتر سوخت می‌سوزاند. این تفاوت چشمگیر نشان می‌دهد که توسعه حمل‌ونقل ریلی می‌تواند راه‌حلی مؤثر برای کاهش آلودگی هوا باشد.
ضرورت تغییر سیاست‌ها و توسعه حمل‌ونقل ریلی
برای مقابله با این نابرابری‌ها، نیاز است که سیاست‌های حمایتی از حمل‌ونقل جاده‌ای به سمت حمل‌ونقل ریلی تغییر کند. ساختار حکمرانی راه‌آهن باید اصلاح و تعامل بیشتری میان دولت، بخش خصوصی و راه‌آهن ایجاد شود. همچنین، مشکلات موجود در سرعت پایین حمل‌ونقل ریلی و عدم وجود سامانه‌های بهینه برای ثبت بار باید حل شود. تدوین یک سند جامع حمل‌ونقل که تاکنون نهایی نشده، می‌تواند به رفع این مسائل کمک کند.
برقی‌سازی حمل‌ونقل و کاهش آلودگی
در کنار تغییرات ساختاری، برقی‌سازی حمل‌ونقل کشور نیز باید در دستور کار قرار گیرد. با وجود اینکه این موضوع نیازمند رفع ناترازی ۲۴ هزار مگاواتی برق کشور است، دولت در تلاش است تا با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، مانند انرژی خورشیدی، این مشکل را برطرف کند. برقی‌سازی حمل‌ونقل می‌تواند به کاهش آلودگی هوا کمک کرده و به بهبود وضعیت ترانزیت و حمل‌ونقل کشور منجر شود.
