عواملی همچون منع واردات خودرو، افت ارزش پول ملی و محدود و بی‌کیفیت بودن خودرو داخلی، بازار خودرو در کشور ما را تبدیل به بازاری برای سفته‌بازی کرده است. از سالیان قبل حتی پیش از انقلاب واردات خودرو به کشور محدودیت‌هایی داشت و حاکمان با این سیاست قصد داشتند تولید خودروی داخلی را رونق بدهند؛ اما در نهایت با ایجاد رانت برای آن‌ها انگیزه تولید بیشتر را گرفتند.
هرچند همان‌طور که گفته شد، اساسا خودرو کالا مصرفی است؛ اما شرایط اقتصادی کشور این اجازه را به ما نمی‌دهد که چنین نگاهی به این دارایی داشته باشیم. در نتیجه باید بر اساس متغیرهایی همچون تورم، نرخ بهره، نرخ ارز و شرایط و قواعد واردات خودرو بهترین قیمت و زمان را برای خرید این دارایی انتخاب کرد.
در سه سال گذشته با رشد قیمت دلار، قیمت خودرو افزایش شدیدی داشته است. خودروسازهای داخلی با فشار دولت نتوانستند قیمت‌های خود را بر اساس تغییر قیمت ارز به‌روز کنند و مجبور شدند مدتی تولیدات خود را پایین‌تر از بهای تمام شده بفروشند. این مساله نیز سبب کاهش قیمت خودرو برای مصرف‌کننده نشد و رانت ناشی از اختلاف قیمت را به جیب دلال‌ها و واسطه‌ها برد.
رکود یا رونق بازار خودرو در سه‌ماهه نخست سال
از اواخر سال ۹۶ تولیدات شرکت‌های خودرویی در بازار ایران به سمت کاهش رفت و خودروسازها با افزایش تحریم‌ها و کاهش قدرت خرید مردم نتوانستند روند تولید خود را همچون گذشته حفظ کنند. از سال ۹۹ تولیدات خودرویی‌ها بهبود داشت و به سمت افزایش رفت، به طوری که تولید ایرانخودرو از ۳۹۳ هزار دستگاه در سال ۹۸، به ۴۸۰ هزار دستگاه در سال ۹۹ رسید. قیمت خودرو در بهار ۱۴۰۰ تغییر چندانی نداشت و نوسانات آن منطبق با نوسان قیمت ارز بود.
از طرفی با داغ‌تر شدن بحث توافق هسته‌ای، انتظار کاهش قیمت ارز و افزایش واردات خودرو در کشور تقویت شد. همین موضوع جنبه سوداگری و سفته‌بازانه در بازار خودرو را کمتر کرد و این بازار بیشتر در دست خریداران و فروشندگان عادی افتاد. در صورتی که واردات خودرو در کشور آزاد شود، احتمالا اثری بر بازار خودروهای داخلی نخواهد گذاشت؛ زیرا قیمت این خودروها و متقاضیان آن‌ها بسیار متفاوت با گروه داخلی است.
در واقع این دو گروه کالایی (خودرو خارجی و خودرو داخلی) هیچ رقابتی با هم ندارند. از طرفی خودروهای چینی تولید داخل رقیب جدی برای خودروهای داخلی تولید ایرانخودرو و سایپا شده‌اند. در واقع با کاهش یا توقف تولید خودروهای جدید در خودروسازهای داخلی، چینی‌ها در حال فتح بازار خودروهای نسبتا گران قیمت و لوکس هستند (خودروهایی با قیمتی بیشتر از ۵۰۰ میلیون تومان).
کارخانه تولید خودرو در ایران
پیش‌بینی قیمت ورق و تاثیر آن بر تولید خودرو
بهای تمام شده تولید هر محصولی تاثیر بسزایی در قیمت‌گذاری آن خودرو دارد. از آنجایی که شرکت بر مبنای سوددهی فعالیت می‌کنند، در اکثر مواقع بهای تمام‌شده محصول تولیدی آن‌ها حداقل قیمتی است که حاضر به فروش محصول تولیدی خود هستند. در بازار خودرو کشور ما خودروسازهای داخلی به دلایل مختلف همواره زیان‌ده هستند. از مهم‌ترین این دلایل غیراقتصادی بودن چرخه تولید بسیاری از خودروهای تولید داخل است.
از طرفی مدیریت این شرکت‌ها نیز انگار به رانت دولت عادت کرده‌اند و علاقه‌ای به افزایش سود ندارند. از آنجایی همیشه در بزنگاه ورشکستگی و گرفتاری، دولت و حاکمیت به کمک آن‌ها آمده است. هیچ اراده‌ای برای سوددهی این شرکت‌ها وجود ندارد. صنعت خودروسازی نیز باید مقیاس تولید بزرگی داشته باشد تا وارد ناحیه اقتصادی شود اما خودروسازهای ما کیفیت لازم برای رقابت در بازار کشورهای دیگر را ندارند.
خوشبختانه بخش قابل توجهی از مواد و قطعات لازم در خودروسازی، توسط شرکت‌های داخلی تولید می‌شود. برای مثال ورق مورد نیاز برای تولید خودرو به طور کامل در داخل کشور تولید می‌شود و هزینه تمام شده خرید ورق یا در واقع قیمت ورق گالوانیزه در بازار داخلی تاثیر زیادی در افزایش هزینه تولید خودروسازهای داخلی و به طبع آن افزایش قیمت محصولات آن‌ها دارد. در نمودار زیر می‌توانید قیمت فروش ورق گالوانیزه در بورس کالا طی یک سال گذشته را ببینید. قیمت به محدوده ۲۷۰۰۰ تومان رسیده است که با احتساب مالیات بر ارزش افزوده قیمت ورق گالوانیزه برای خریداران در حدود کیلویی ۳۰۰۰۰ تومان تمام می‌شود.
با توجه به افزایش شدید قیمت روی و ورق فولادی در بازارهای جهانی احتمال کاهش قیمت این دو محصول در بازارهای جهانی وجود دارد. از طرفی احتمال کاهش قیمت دلار در پی توافق با کشورهای غربی وجود دارد. این دو عامل در کنار هم قیمت این محصول در داخل را تعیین می‌کند. با نزولی بودن این دو عامل قیمت ورق گالوانیزه در داخل کاهش خواهد یافت و به سمت نزول خواهد رفت. با این همه احتمالا این کاهش هزینه در تولید خودرو تاثیر در قیمت خودرو در بازار نخواهد داشت.
تاثیر افزایش یا کاهش تولید بر بازار
افزایش یا کاهش تولید یکی از عوامل موثر بر قیمت است در واقع با کاهش تولید، قدرت قیمت‌گذاری به دست عرضه‌کنندگان و صاحبان خودرو می‌افتد. با افزایش تسلط عرضه‌کننده‌ها بر بازار امکان کاهش قیمت‌ها از بین می‌رود و قیمت‌ها تا جایی که کشش تقاضا اجازه بدهد، افزایش پیدا می‌کنند. در نمودار زیر حجم تولیدات ایرانخودرو در دهه نود مشخص است.
از سال 97 در پی کاهش شدید تولید خودرو با افزایش شدید قیمت‌ها روبرو هستیم. البته باید به این نکته اشاره کرد که همان عاملی که باعث افزایش ناگهانی قیمت دلار شد، حجم تولید خودرو در کشور را کاهش داد و سبب افزایش قیمت این محصول شد. به عبارت دیگر علت کاهش تولید، عرضه خودرو و افزایش قیمت خودرو در بازار ایران تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی است..
دیگر عوامل موثر بر قیمت خودرو
برداشته شدن تحریم‌ها، کاهش قیمت ارز و آزادشدن واردات خودرو عواملی است که می‌تواند بازار خودرو را رونق بدهد، در عین حال سبب کاهش قیمت یا جلوگیری از افزایش بیشتر قیمت‌های شود. در صورتی که خودروسازهای خارجی بتوانند دوباره به ایران بازگردند و به فعالیت خود ادامه دهند، امکان عرضه خودرو با کیفیت‌تر و ارزان قیمت‌تر فراهم می‌شود.
البته باید به این نکته اشاره کرده که مهم‌ترین عامل رشد قیمت خودرو در کشور قیمت دلار است. به نظر می‌رسد دلار در تابستان با ثبات باشد و در صورت تغییر قیمت آن تا حدود 20000 تومان کاهش داشته باشد (احتمال افزایش قیمت دلار نیز وجود دارد، ولی اندک است).
دولت جدید و قیمت‌گذاری دستوری
با روی کار آمدن دولت جدید در تابستان ۱۴۰۰ احتمالا برخی سیاست‌های اقتصادی در کشور دستخوش تغییر شوند. محتمل است که دولت جدید محدودیت‌های وارداتی را بیشتر کند و حداقل برای یک سال قیمت دلار را در محدوده ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان نگه دارد. همان‌طور که گفتیم کاهش واردات عرضه خودرو در بازار را کم می‌کند و با کاهش عرضه احتمالا قیمت خودروهای وارداتی و خارجی افزایش خواهد یافت.
رشد خیره‌کننده قیمت خودرو در دو سه سال اخیر قدرت خرید بسیاری از مشتریان این بازار را کاهش داده است. وزارت کار و رفاه اجتماعی پیش از تلاطم قیمت در بازار خودرو اعلام کرده بود که فقط حدود نیمی از خانوارهای ایرانی خودرو دارند و با رشد قابل توجه هزینه‌های زندگی به نظر می‌رسد، این نسبت کاهشی شده باشد. در واقع بخش مهمی از رکود بازار به دلیل کاهش قدرت خرید مردم است.
از طرفی اگر دولت جدید دوباره به سمت قیمت‌گذاری دستوری برود، عرضه به مشتریان دشوارتر می‌شود و همین مساله تعادل بازار را برهم می‌زند. فروش به شکل قرعه‌کشی و پیش‌خرید نیز باید کنار گذاشته شود تا از فروش محصولات زیر قیمت بازار آن هم به شکل بخت‌آزمایی و شانسی جلوگیری شود. اگر خودروسازها قصد فروش دارند، باید تولیدات خود را در قیمت بازار و خریداران واقعی بفروشند. در این صورت رانتی در بازار خلق نمی‌شود و همه کسانی که قدرت خرید کافی برای خرید خودرو دارند، امکان خرید آن را پیدا می‌کنند.
جمع‌بندی
به طور کلی مهم‌ترین دلیل خرید خودرو تقاضای مصرفی است. اگر به بازار خودرو نگاه کنیم و نگاهی به قیمت خودرو و سهم آن از سبد خانوار کنیم. خرید خودرو در قیمت مناسب اهمیت زیادی دارد. در این مقاله سعی کردیم عوامل مهم در قیمت خودرو را بررسی کنیم و به سه‌ماهه پیش روی بازار خودرو نگاهی بیندازیم.
روی هم رفته این بازار همواره رو به صعود بوده؛ زیرا رشد شدید نقدینگی در کشور تورم را افزایش می‌دهد. در نتیجه این مساله که افزایش قیمت خودرو آن را گزینه مناسبی می‌کند، اساسا غلط است؛ زیرا بخشی از این افزایش قیمت، ناشی از تورمی است که در همه کالاها وجود دارد.
بخش دیگر نیز ناشی از محدودیت‌ها و مشکلاتی است که شاید در بسیاری از مواقع قابل پیش‌بینی نباشد. در این شرایط تنها گزینه مهم برای خرید خودرو، خرید آن در مواقعی است که قیمت خودرو حباب ندارد. برای مثال با افزایش تب سوداگری در بازار خودرو در سال 99 قیمت برخی خودروها با دلار 50 هزار تومانی ارزش‌گذاری می‌شد که اساسا منطقی نبود و خریداران در صورتی که در آن بازه زمانی اقدام به خرید این دسته از خودروها می‌کردند، در حال حاضر زیان کرده بودند. بهترین نگاه به بازار خودرو، خرید آن در مواقع سکون و ثبات ارز است. خودروهای داخلی هرچند کیفیت کمتری دارند، ولی هزینه تعمیر و نگهداری آن‌ها بالا نیست و در مواقع ریزش قیمت خودرو، کاهش قیمت کمتری را تجربه می‌کنند.
منبع: دنيای اقتصاد
