به گزارش قطعات خودرو به نقل از اقتصاد آنلاین؛ در دوران صدارت وثوق الدوله (۱۲۹۸ ه.ش) به درشکه‌ها و گاری‌ها پلاک‌هایی (به فرانسوى: plaque d’immatriculation) چسبانده شد و هر یک از آن‌ها دارای شماره‌ای شدند. در آن زمان متولی این کار اداره بلدیه (شهرداری) بود. تعویض و نصب پلاک خودرو بر روی خودروها در ایران قدمتی طولانی دارد، سابقه اولین خودرو پلاک شده در کشور، به سال ۱۳۰۵ همگام با ورود نخستین خودرو به کشور برمی‌گردد. در آن روزگارها قوانینی که شامل ۳۲بند بود برای شماره‌گذاری خودروها وضع شد که البته این قوانین سه سال بعد از ورود اولین خودروها به کشور یعنی در سال ۱۳۰۸ تنظیم شد
در آن سال، خودروها صاحب پنج پلاک شدند؛ نام کارخانه، آدرس مالک، نمره عقب، نمره جلو و پلاک مالیات. تصویب قوانین به همین‌جا ختم نشد؛ حدود ۱۳۰۸ وقتی تعداد اتومبیل سوارهای شخصی شهر به ۱۵۲۲ نفر رسید، قوانین مربوط نیز تغییر کرد و پلاکها متشکل از نام شهر و حدود چهار عدد که در بالای نام شهر قرار داشت، شدند.
در گذشته در پلاک خودروها پنج رقم و نام شهری که خودرو در آن پلاک شده بود دیده می‌شد یا به همراه شماره پلاک و نام شهر عددی دیگر در آن درج می‌شد. با افزایش خودرو در کشور، تصمیمی اتخاذ شد تا یکی از حروف الفبای فارسی نیز به نام شهرها افزوده شود و سپس نوبت به پلاک‌هایی رسید که نام شهر با عدد دورقمی ترکیب و پلاک‌های جدیدی بر روی خودروها نصب شد.
در دهه هفتاد، خودروها دیگر از آن شکل و شمایل قدیمی خارج شده و پلاکها نیز لیزری شده بود. در سال ۱۳۷۸ با آمدن پلاک‌های لیزری، مسئولین تصمیم گرفتند که باید همه پلاک‌های خودروها یکسان شوند و این نوع پلاک روی همه خودروها نصب شود. طرح تعویض پلاک در سطح کشور آغاز شد. در این طرح مالکان خودرو، موظف به دریافت برچسب تعویض پلاک شدند و بابت آن برچسب‌ها نیز در آن روزگار مبلغی از آن‌ها گرفته شد.
پلاک لیزری
در دهه هشتاد، نوبت به پلاک‌های ملی رسید که هم دارای ابعاد و طرحی جدید بود و هم در نوع شماره‌گذاری و چیدمان اعداد و حروف در کنار یکدیگر بدیع به نظر می‌رسید. مشکلات تعویض پلاک به گونه‌ای بود که در سال ۸۳، میان نیروی انتظامی و دیوان عدالت اداری اختلاف نظرهایی به وجود آمد که این اختلافات موجود موجب سرگردانی و بلاتکلیفی مردم شد.
در همین خصوص، خزانه دار شورای شهر تهران در یکصد و یازدهمین جلسه علنی شورای شهر، با اشاره به ۷۰۰ هزار خودروی پلاک شده طی سال‌های ۸۰ تا۸۳ از دیوان عدالت اداری درخواست کرد که «اگر مصوبه دیوان عدالت اداری (غیرقانونی بودن عدم ثبت تعویض پلاکها در دفاتر اسناد رسمی) وجاهت قانونی دارد سایر مسئولان هم باید آن را برای رهایی مردم از سرگردانی بپذیرند و اجرا کنند.»
این مشکلات همچنان تا سال ۸۷ ادامه داشت تا اینکه رئیس مرکز شماره‌گذاری راهنمایی و رانندگی اعلام کرد که حدود یک میلیون پلاک قدیمی وجود دارد که هنوز به پلاک کشوری تبدیل نشده‌اند و ۵۰۰هزارزوج پلاک مربوط به سال‌های دهه ۴۰ و اوائل ۵۰ است که در حال حاضر وجود خارجی ندارند و از بین رفته‌اند.
نوار آبی
در دهه هشتاد؛ در پلاک‌های جدید کدهای دورقمی که در سمت راست این پلاکها بود، معرف محل سکونت و آدرس شهر و منطقه‌ای بود که مالک خودرو در زمان خرید خودرو به ادارهٔ شماره‌گذاری اعلام کرده بودند. تفاوت فاحش و اصلی و شاید دلیلی که باعث نصب این نوع پلاک بر خودروها شد، در این بود که این پلاک به خودرو تعلق نداشت و متعلق به مالک خودرو بود و با انتقال خودرو به شخصی دیگر پلاک انتقال نمی‌یافت و پلاک تنها به شخص تعلق داشت و با تغییر وسیلهٔ نقلیه، شخص همواره از پلاک ثابتی استفاده می‌کند.
پلاک با طرح جدید تا حدود بیش از ۶۱ میلیون خودرو شخصی را می‌تواند تحت پوشش قرار دهد و تعداد خودرو در اسفند ۱۳۹۲ توسط مرکز پژوهش‌های مجلس ۱۵٫۱ میلیون عدد اعلام شد.
چند نوع پلاک ملی وجود دارد؟
پلاک های ملی در ایران با رنگ ها و حروف های خاصی از هم متمایز می شوند و هر کدام از آن ها دارای نشانه خاصی است. به طور کلی، ۱۱ نوع پلاک برای خودروها و یک نوع پلاک برای موتور سیکلت ها وجود دارد که در ادامه همه آن ها بررسی می شود.
۱– پلاک خودرو شخصی
پلاک های شخصی همان پلاک هایی هستند که بر روی خودروهای شخصی افراد نصب می شوند و پس زمینه آن ها به رنگ سفید است. در این پلاک ها از یک حرف از الفبا که نشان دهنده شهر خودرو و همچنین از یک کد دو رقمی که نشان دهنده استان خودروست استفاده می شود.
حروف های به کاررفته در پلاک های شخصی عبارتند از ب، ج، د، ژ (معلولان)، س، ص، ط، ق، ل، م، ن، و، هـ و ی.
۲- پلاک خودرو معلولان و جانبازان
در پلاک های مخصوص معلولان و جانبازان به جای حروف الفبا از یک نماد استفاده شده است که نشان دهنده فردی است که بر روی ویلچر سوار است. این پلاک ها به این علت طراحی شده اند که در صورت قرارگیری این خودروها در محل پارک مخصوص این افراد، به راحتی بتوان خودروی مجاز را تشخیص داد و همچنین در دادن سهمیه بنزین و درمان نیز کارایی داشته باشد.
در برخی از سامانه ها که نمی توان از نماد معلولان استفاده کرد به جای نماد مورد نظر از حرف «ژ» استفاده می شود. در این پلاک ها کدهای دو رقمی ۱۱ تا ۴۹ برای جانبازان و کدهای ۵۱ تا ۹۹ برای معلولان در نظر گرفته شده است.
۳- پلاک خودرو گذر موقت
پلاک گذر موقت، که با حرف «گ» مشخص می شود، مخصوص خودروهایی است که به صورت موقت از خارج یا مناطق آزاد وارد ایران شده اند. در این پلاک ها زیر کد دو رقمی یک تاریخ درج می شود که نشان دهنده تاریخ ورود این خودرو به کشور است.
اغلب خودروهایی که دارای پلاک گذر موقت اند به صورت معمول در کشور وجود ندارند و به خاطر مدل و لوکس بودنشان نسبت به خودروهای موجود، خاص محسوب می شوند، البته برخی دیگر از خودروهایی که برای تست فنی وارد خیابان ها می شوند نیز دارای پلاک گذر موقت اند تا شرکتی که قرار است آن را تولید کند بتواند تست های مورد نظر خودش را انجام دهد.
۴- پلاک خودرو مناطق آزاد
پلاک خودروهایی که در مناطق آزاد تردد می کنند نیز دارای پس زمینه سفید اند، اما در آن ها از حروف الفبا استفاده نشده است و فقط عدد را در پلاک می بینیم. در سمت چپ این پلاک ها نام شهر و همچنین نماد آن شهر نیز قرار دارد. از طرفی دیگر، در زیر اعداد فارسی همان شماره به صورت لاتین نیز نوشته می شود. البته از سال ۱۳۹۶ به بعد کد دو رقمی نیز به این پلاک ها اضافه شد که کد ۱۱ و … مخصوص پلاک های شخصی و کد ۱۲ مخصوص تاکسی هاست.
۵- پلاک تاکسی
پلاک تاکسی ها دارای پس زمینه زرد رنگ است و حرف «ت» که در بالای آن TAXI نوشته شده است نشانه آن است. کد دو رقمی پلاک تاکسی ها مربوط مرکز استانی است که تاکسی در آن جا کار می کند.
۶- پلاک خودروهای عمومی
پلاک عمومی مربوط به خودروهای حمل و نقل عمومی مانند تریلی ها، اتوبوس ها، مینی بوس ها و… است. حرف مشخص کننده این پلاک ها «ع» است و کد دو رقمی آن مربوط به مرکز استان خدمت خودروی عمومی مورد نظر است.
۷- پلاک خودرو و ماشین آلات کشاورزی
پلاک مخصوص ماشین آلات کشاورزی مانند تراکتور، کمباین و تیلرها دارای پس زمینه زرد و حرف «ک» است که خلاصه شده واژه کشاوری است. کد دو رقمی این پلاک ها مربوط به مرکز استانی است که در آن ثبت شده است.
۸- پلاک خودرو دولتی
خودروهایی که توسط دولت خریداری می شوند و جزو اموال دولت محسوب می شوند دارای پلاکی با پس زمینه قرمز رنگ و حرف «الف» هستند.
۹- پلاک خودرو نظامی
خودروهای نظامی نیز دارای پلاک های مخصوص به خود هستند و رنگ های پس زمینه آن ها می تواند سبز یشمی، کرم و آبی باشد. پلاک نیروی انتظامی با «پ»، سپاه با «ث»، وزارت دفاع با «ز» ، ارتش با «ش» و ستاد کل فرماندهی نیروهای مسلح نیز با «ف» شناخته می شوند.
۱۰- پلاک خودرو تاریخی
برخی از خودروهایی که دارای قدمت بالا و همچنین خودروهای ویژه دارای پلاک خاصی هستند که نشان دهنده این خودروهاست. شکل این پلاک ها با دیگر پلاک های ملی متفاوت است، زیرا اکثر خودرو ای تاریخی دارای مکان کوچکی برای نصب پلاک هستند و برای این که محل نصب پلاک این خودروها دستخوش تغییر نشود، پلاک هایی با سایز کوچک تر نسبت به پلاک ملی برای این خودروها در نظر گرفته شد. رنگ پس زمینه این پلاک ها قهوه ای است و در سمت چپ آن عکس یک بنای تاریخی دیده می شود و در بالای شماره پلاک واژه تاریخی درج شده است. باید گفته شود در این پلاک ها از حروف الفبا استفاده نمی شود.
۱۱ – پلاک خودرو سیاسی
خودروهای تشریفاتی و سفارتی در ایران دارای پلاک های متفاوتی هستند تا شناسایی آن ها راحت تر باشد و برای عبور از مسیرهای خاص مشکلی برای‌شان پیش نیاید. خودروهایی که پلاک سیاسی دارند بدون عوارض وارد کشور می شوند و اغلب نمونه مشابه آن ها را نمی توان در کشور پیدا کرد. رنگ پس زمینه پلاک های دیپلمات و سفارت خانه ای آبی است و حرف به‌کاررفته برای دیپلمات ها “D” و برای خدمات سفارت خانه ها “S” است. در بالای کد دو رقمی پلاک های دیپلمات کلمه «سیاسی» و برای پلاک های خدمات سفارت خانه ای کلمه «سرویس» نوشته شده است.
اما پلاک های تشریفات دارای پس زمینه قرمزند و بر روی آن ها واژه های تشریفات و PROTOCOL نوشته شده است. این پلاک ها مخصوص خودروهایی است که از طرف حکومت ایران برای مسافران سیاسی در نظر گرفته می شود و جزو اموال سفارت خانه ها محسوب نمی شود.
کل کل کردن، تصادف کردن و ایجاد مزاحمت برای این خودروها اصلاً توصیه نمی شود چون این خودروها بسیار خاص محسوب می شوند و خلاص شدن از شر قانون پس از بروز مشکل با این خودروها کار بسیار سختی است.
۱۲- پلاک موتورسیکلت
پلاک های موتورسیکلت فقط در پشت موتور نصب می شوند و در آن ها از حروف الفبا نیز استفاده نمی شود. یک عدد ۳ رقمی در بالای پلاک است که نشان دهنده محل صدور پلاک است و در زیر آن یک عدد ۵ رقمی وجود دارد که مربوط به خود موتور است.
شماره پلاک خودرو براساس کد شهر و استان
شماره پلاک ها در ایران براساس منطقه جغرافیایی کدگذاری می‌شود، به طوری که، هر استان و هر شهر کد اختصاصی خود را دارد.
شماره پلاک ماشین‌ها، استان و شهرهای مربوط به هر کدام :
برا اینکه بدونید مسافرا مال کجان :
ایران ۱۰ – تهران
ایران ۱۱ – تهران
ایران ۱۲ – مشهد
ایران ۱۳ – اصفهان
ایران ۱۴ – اهواز
ایران ۱۵ – تبریز
ایران ۱۶ – شهر قم
ایران ۱۷ – ارومیه
ایران ۱۸ – همدان
ایران ۱۹ – کرمانشاه
ایران ۲۱ – کرج (حرف و برای کرج و بقیه حروف حومه کرج)
ایران ۲۱ – ورامین (حرف س)
ایران ۲۲ – تهران
ایران ۲۳ – حومه اصفهان
ایران ۲۴ – حومه خوزستان
ایران ۲۵ _ استان آذربایجان شرقی – حومه
ایران ۲۶ _ استان خراسان شمالی – حومه (بجنورد(ب ج د س)شیروان(ص)اسفراین(ط)آشخانه(ل)جاجرم و گرمه(ق) فاروج(م) (این پلاک قدیم برای قم بود)
ایران ۲۷ _استان آدربایجان غربی – حومه
ایران ۲۸ استان همدان – حومه
ایران ۲۹ استان کرمانشاه – حومه
ایران ۳۰ استان البرز – کرج
ایران ۳۱ _استان لرستان – خرم آباد
ایران ۳۲ _استان خراسان – حومه
ایران ۳۳ _استان تهران – تهران
ایران ۳۴ _استان خوزستان – حومه
ایران ۳۵ _استان آذربایجان شرقی – تبریز
ایران ۳۶ _استان خراسان رضوی، مشهد – حومه (ب، ج، د ، س، ص، ط، ه) (این پلاک قدیم برای قم بود) – حرف ق کاشمر، حرف ل نیشابور، حرف م سبزوار، حرف ن تربت حیدریه
ایران ۳۷ _استان آذربایجان غربی – حومه
ایران ۳۸ _استان البرز ، کرج
ایران ۳۹ _استان کرمان – حومه
ایران ۴۱ _استان لرستان – حومه
ایران ۴۲ _استان خراسان – حومه
ایران ۴۳ _استان اصفهان – حومه
ایران ۴۴ _استان تهران – تهران
ایران ۴۵ _استان کرمان – کرمان
ایران ۴۶ _استان گیلان – رشت
ایران ۴۷ _استان مرکزی – اراک
ایران ۴۸ _استان بوشهر- بوشهر
ایران ۴۹ _استان کهکلویه و بویر احمد – یاسوج و حومه
ایران ۵۱ _استان کردستان – سنندج
ایران ۵۲ _استان خراسان جنوبی
ایران ۵۳ _استان اصفهان – اصفهان
ایران ۵۴ _استان یزد – یزد
ایران ۵۵ _استان تهران – تهران
ایران ۵۶ _استان گیلان – حومه
ایران ۵۷ _استان مرکزی – حومه
ایران ۵۸ _استان بوشهر – حومه
ایران ۵۹ _استان گلستان – گرگان
ایران ۶۱ _استان کردستان – حومه
ایران ۶۲ _استان مازندران – ساری
ایران ۶۳ _استان فارس – شیراز
ایران ۶۴ _استان یزد – حومه
ایران ۶۵ _استان کرمان – حومه
ایران ۶۶ _استان تهران – تهران
ایران ۶۷ _استان اصفهان
ایران ۶۸ _استان تهران – کرج
ایران ۶۹ _استان گلستان – حومه
ایران ۷۱ _استان چهارمحال و بختیاری – شهر کرد
ایران ۷۲ _استان مازندران – حومه
ایران ۷۳ _استان فارس – حومه
ایران ۷۴ استان خراسان رضوی
ایران ۷۵ _استان کرمان – حومه
ایران ۷۶ استان گیلان – حومه
ایران ۷۷ _استان تهران – تهران
ایران ۷۸ _استان تهران – لواسان، پاکدشت، ورامین و شهرستانهای حومه
ایران ۷۹ _استان قزوین – قزوین
ایران ۸۱ _استان چهارمحال و بختیاری – حومه
ایران ۸۲ _استان مازندران – حومه
ایران ۸۳ _استان فارس – حومه
ایران ۸۴ _استان هرمزگان – بندرعباس
ایران ۸۵ _استان سیستان و بلوچستان – زاهدان
ایران ۸۶ _استان سمنان – سمنان
ایران ۸۷ _استان زنجان – زنجان
ایران ۸۸ _استان تهران – تهران
ایران ۸۹ _استان قزوین – حومه
ایران ۹۱ _استان اردبیل – اردبیل و حومه
ایران ۹۲ _استان مازندران – حومه
ایران ۹۳ _استان فارس، شیراز – حومه
ایران ۹۴ _استان هرمزگان – حومه
ایران ۹۵ استان سیستان و بلوچستان – حومه
ایران ۹۶ _استان سمنان – حومه
ایران ۹۷ _استان زنجان – حومه
ایران ۹۸ _استان ایلام – ایلام و حومه
ایران ۹۹ _استان تهران – تهران
حروف بین اعداد در پلاکها به معنی زیر می باشد
نکته: حروفی که توضیح ندارد برای سایر خودروهاست
الف (ویژه خودروهای دولتی)
پ (ویژه خودروهای نیروی انتظامی)
ت (ویژه تاکسی‌ها)
ث (سپاه پاسداران)
ش (ارتش)
د (خودرو دیپلمات)
ژ خودرو معلولین و جانبازان( اگر عدد دو رقمی پلاک کمتر از ۵۰ باشد جانباز و اگر بیشتر باشد معلول)
ک (ویژه خودروهای کشاورزی)
ع (ویژه خودروهای عمومی)
