صمت – در این راستا، پیش‌فروش‌ها شدت گرفته و انتظار می‌رود با تیراژ انبوه این نوع خودروها، نرخ آنها کاهش پیدا کند. درحال‌حاضر، نرخ بالای این خودروها مسئله اصلی است. البته چالش تامین برق این خودروها برای کشورهایی که با مشکلات تامین برق روبه‌رو هستند، معضل دیگری است. در کنار این مسئله نباید فراموش کنیم شرکت‌های قدرتمند تولید خودران‌ها را نیز در دستور کار دارند.
جایگزین‌شونده‌ها
ساسان قربانی، از کارشناسان صنعت خودرو درباره تغییرات صنعت خودرو جهان در سال ۲۰۲۱ میلادی به صمت گفت: تغییراتی که در جهان شاهد هستیم، چرخش مسیر حرکتی صنعت است. تقریبا هر ۲ تا ۳ دهه یک‌بار چنین تغییراتی در جهان رخ می‌دهد که به جایگزین‌شونده معروف است. این امر برای تمام صنایع صادق بوده و هر فناوری جدیدی، فناوری‌های پیشین را جا گذاشته و یک دگرگونی کامل را شاهد خواهد بود. در هر بخش از فناوری علاوه‌بر ارتقای کیفی، رشد کمی نیز رخ می‌دهد.
وی افزود: در صنعت خودرو، تغییر فناوری در ۵ تا ۶ سال اخیر شدت گرفته و در سال ۲۰۲۱ سرعت حرکت این تغییرات بیشتر شد. این تحولات صنعتی در حوزه الکترونیکی شدن خودرو به سرعت در حال انجام است.
او ادامه داد: هنگامی که خودرو الکترونیکی می‌شود، بسیاری از اجزا و مکانیسم‌های آن باید تغییر کند. به‌عنوان مثال، سیستم ایمنی و تعلیق این خودروها با خودروهای بنزینی متفاوت است، قطعه‌ای به‌نام اگزوز ندارند و سیستم ترمز آنها به‌طور کامل دگرگون می‌شود و فرامین قسمت داشبورد در این خودروها تغییر می‌کند. در نتیجه قطعه‌سازان زیادی از گردونه تامین قطعات خارج می‌شوند، مگر آنهایی که خود را با فناوری روز همراه کرده باشند.
این کارشناس حوزه خودرو با بیان اینکه صنعت خودرو و قطعه جهان به سمت سیستم‌های الکترونیکی و کنترل‌های پیچیده‌تر حرکت کرده، گفت: در روش‌ها و فرآیند تولید، تغییرات اساسی و بنیادی در حال انجام است.
فضای تحمیل‌شده
قربانی در ادامه به تاثیر تحولات جهانی صنعت خودرو بر شرکت‌های خودروساز و قطعه‌ساز داخلی اشاره کرد و گفت: تحولات جهانی تاثیر بسیار کمی بر صنعت خودرو ایران داشتند، زیرا ارتباط فناوریکی ما با جهان تقریبا قطع است. به این معنا که محدودیت‌ها و شرایط اقتصادی و سیاسی این اجبار را به صنعت خودرو تحمیل کرده است و به همین دلیل، صنعتگران نمی‌توانند با همتای خارجی خود ارتباط برقرار کنند، چون طرف‌های خارجی پاسخگو نیستند.
این کارشناس صنعت خودرو ادامه داد: در دنیای فناوری و جهانی که صنعت پیشرفت کرده، دیگر نمی‌توان با درهای بسته توسعه پیدا کرد. به‌عنوان مثال، شرکت تویوتا از فعالیت‌های تحقیقاتی و مهندسی شرکت بنز سود می‌برد و هزینه آن را می‌پردازد. یا شرکت BMW از نتایج تحقیقات شرکت تویوتا بهره‌مند می‌شود؛ یعنی نوعی همبستگی فناوریکی در جهان وجود دارد که لازم توسعه است. وی ادامه داد: به این ترتیب، صنعتگران ایرانی نمی‌توانند با دانش روز فعالیت داشته باشند؛ بنابراین نمی‌توان گفت در چنین فضایی، با وجود قطع بودن ارتباطات، می‌توانیم پیشرفت هم داشته باشیم.
قربانی معتقد است که صنعت خودرو در نیم دهه و به‌ویژه در یک سال اخیر، عقب‌مانده که مقصر آن خود صنعت نیست. او گفت: عوامل محیطی همیشه بر سرنوشت واحدهای صنعتی و در نهایت اقتصاد و صنعت تاثیرگذار است.
عقبگرد از دانش روز
این فعال صنعت خودرو در ادامه سخنان خود گفت: هنگامی که صنعتگر نمی‌تواند با مراکز علمی و تحقیقاتی جهان ارتباط برقرار کند نتیجه آن عقبگرد از دانش روز جهان است. مصرف‌کنندگان هم ناگزیر هستند محصولات را چه خوب و چه بد، با همان ظاهر و وضعیت و سطح کیفی خریداری کنند.
او یادآور شد: در چند سال اخیر به‌ویژه در سال ۲۰۲۱، صنعت خودرو کشور بسیار متاثر از اتفاقات صنعتی جهان نبود، زیرا ارتباطات بین‌المللی یا همکاری مشترک وجود نداشته تا این تحولات در صنعت خودرو کشور جذب شود؛ در نتیجه سطح کیفی و فناوری محصولات تولیدی کشور ارتقا پیدا نکرده است.
او اضافه کرد: محصولاتی که در کشور در حال تولید است، به لحاظ شاخص‌های جهانی با محصولاتی که در کشورهای صاحب صنعت خودرو تولید می‌شوند، بسیار فاصله دارد.
قربانی گفت: این موضوع به این مفهوم نیست که صنعتگران ایرانی قادر به تولید محصولات کیفی نیستند، بلکه منظور این است که در شبکه‌های به‌هم‌پیوسته تحقیقاتی جهان حضور نداریم و نمی‌توانیم از دانش روز بهره‌مند شویم.
او تصریح کرد: اگر در بسیاری از این موارد بستر همکاری فراهم شود حتی می‌توانیم با امکانات و ظرفیت‌های داخلی به توسعه محصولات کمک کنیم، اختراعاتی داشته باشیم و تولیدات را روزآمد کنیم.
این کارشناس حوزه خودرو ادامه داد: صنعت خودرو جهان تحولات بنیادین را آغاز کرده که این تحولات به‌زودی در محصولات هم دیده خواهد شد. بسیاری از قطعه‌سازان جهانی با سطح دانش و فناوری که امروز دارند در آینده اگر از همین سطح دانش فعالیت داشته باشند دیگر نمی‌توانند بازاری داشته باشند، زیرا جایگزین‌شونده‌های جدیدی با فناوری و روش‌های نوین در حال ورود به بازار هستند.
او گفت: صنعتگر ایرانی چون در یک محیط بسته در حال فعالیت است در نتیجه ویژگی و مختصات کار کردن در فضای بسته بر صنعت خودرو حاکم شده است.
باید از صفر شروع کنیم
قربانی تاکید کرد: اگر به دانش روز خود را مجهز نکنیم، زمان پیوستن به شبکه‌های جهانی از صنعتگران بین‌المللی بسیار عقب‌تر خواهیم بود و به‌نوعی باید از صفر شروع کنیم.
برخی قطعه‌سازان داخلی عنوان می‌کنند قطعات خودروهای الکترونیکی خیلی زیاد نبوده و به لحاظ تولید متفاوت با قطعات فعلی نیستند. این فعال صنعت خودرو در این‌باره توضیح داد: تغییرات بنیادین بوده و البته به این معنا نیست که تولیدکنندگان داخلی نمی‌توانند در این حوزه تولید داشته باشند اما در مدت کوتاه شدنی نیست. نیاز به دانش فنی و فناوری دارد که یا باید خود صاحب دانش و فناوری باشیم یا آن را اخذ کنیم. در حال‌حاضر مرکزی که این فناوریکی را تولید کند در کشور وجود ندارد یا حداقل من نمی‌شناسم. او ادامه داد: در نتیجه اگر خودمان چنین امر مهمی (تولید دانش فنی) را بخواهیم به‌سرانجام برسانیم، زمانبر است.
او گفت: فناوری روز عمر دارند. به‌عنوان مثال در مقایسه نخستین تلفن همراه با موبایل‌های امروزی سرعت تغییرات ملموس‌تر خواهد شد؛ علاوه‌بر اینکه هر فردی هنگام خرید محصول به‌طور قطع به‌دنبال محصولی مانند آنچه قبل داشته و با همان کارکرد نبوده و مشتریان به‌دنبال امکانات جدیدتر و بیشتر هستند.
این قطعه‌ساز عنوان کرد: فرآیند توسعه به این سادگی محقق نمی‌شود اما شدنی است، به شرط اینکه در شبکه فناوریکی جهانی قرار بگیریم و با مراکز تحقیقاتی جهان همکاری داشته باشیم. شرط این است شرکای صاحب علم و دانش فنی داشته باشیم. این همکاری هم زمانی محقق می‌شود که محیط اقتصادی با ثبات در کشور برقرار باشد.
بازار تشنه محصول باکیفیت
قربانی با اشاره به بازار به‌عنوان مولفه مهم تولیدات صنعتی خاطرنشان کرد: در حال‌حاضر برای تمام صنایع خودرویی و غیرخودرویی بازار مهم‌ترین شاخص است. این بازار در ایران وجود دارد. تشنگی بازار برای محصولات باکیفیت و به روز بوده که هر تولیدکننده‌ای بتواند این خواسته تحول‌گرایانه مشتریان را تامین کند، سود خود را تضمین کرده است.
این کارشناس حوزه خودرو با اشاره به تغییرات در مسیر تولید خودرو در کشور ادامه داد: در سال‌های اخیر محدودیت‌های زیادی وجود داشته و این امر شاید فرصتی بوده تا یک سلسله مهارت‌های خود را ارزیابی کنیم. هر چند به لحاظ فناوریکی نتوانستیم تحولاتی را در محصولات ایجاد کنیم اما اینکه در محدودیت جامعه خودروسازی و قطعه‌سازی توانسته‌اند ادامه فعالیت داشته باشند با ارزش است.
قربانی در پایان افزود: تجربه خوبی کسب شد اما این تجربه‌ها نمی‌تواند بیانگر این باشدکه ما با دانش و فناوریکی روز جهان در حال حرکت هستیم.
چالش نیمه‌هادی‌ها
در ادامه مازیار بیگلو، دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرویی درباره تغییرات جهانی صنعت خودرو و تاثیر آن بر صنعت خودرو کشور به صمت گفت: در سال ۲۰۲۱ بزرگ‌ترین اتفاقی که در صنعت خودرو جهان رخ داد و آن را با چالش جدی مواجه کرد، کمبود چیپ‌ست‌ها و نیمه‌هادی‌ها بودند. این کمبود به‌دلیل افزایش بازار تقاضا و تغییرات فناوریکی بود.
او افزود: ظرفیت ۴ کارخانه اصلی جهان که تولیدکننده نیمه‌هادی‌ها هستند، پاسخگوی بازار نبود و کمبود آنها، نرخ این قطعات نیمه‌هادی را افزایش داد.
این فعال صنعت خودرو ادامه داد: بسیاری از موبایل‌های که امروز تولید می‌شوند، مجهزتر و هوشمندتر شده‌اند؛ بنابراین هرچه صنعت به سمت هوشمندسازی و تجهیزات کامپیوتری حرکت می‌کند، مصرف چیپ‌ست‌ها بیشتر می‌شود و در نتیجه نیاز افزایش پیدا می‌کند و از منابع دیگر کم می‌شود.
افت تیراژ خودرو
دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرویی ادامه داد: البته تولید خودروهای برقی روی این موضوع تاثیر داشته و با افزایش تولید خودروهای برقی، بازار مصرفی چیپ‌ست زیاد شده است.
بیگلو با اشاره به افت تیراژ جهانی خودرو گفت: کمبود نیمه‌هادی‌ها سبب شد در سال ۲۰۲۱ تیراژ تولید خودروسازان دچار افت شود. به‌عنوان مثال، تولید هیوندایی یا فورد کاهش چشمگیری داشت و همین امر سبب التهاب بازار خودرو شد و در نتیجه نرخ خودرو رشد داشت.
این مسئول صنفی در ادامه به تولید خودروهای برقی اشاره کرد و گفت: از سوی دیگر، اتفاق بزرگ ۲۰۲۱ رشد چشمگیر تولید و فناوری خودروهای الکترونیکی و برقی بود. این نوع خودروها، رقیب جدی برای بازار بوده و آینده خودروسازان محصولات احتراق درونی را با چالش اساسی مواجه خواهد کرد.
افزایش نرخ تمام‌شده
بیگلو در ادامه به تاثیر این اتفاق‌ها در صنعت خودرو ایران اشاره کرد و گفت: با کمبود چیپ‌ست، نرخ آن افزایش یافت و این امر در نهایت نرخ تمام‌شده را افزایش داد.
وی افزود: یکی از عواملی که سبب‌شده قطعه‌سازان نتوانند مواد اولیه موردنیازشان را خریداری کنند، نابسامانی بازار جهانی چیپ‌ست‌ها بود و اینکه برخی از این اقلام تا ۴۰ برابر افزایش نرخ داشتند. به‌عنوان مثال، نرخ یک نوع چیپ‌ست یک دلاری امسال به ۴۰ دلار رسید.
بیگلو در پاسخ به این پرسش که آیا این افزایش نرخ به تحریم صنعت خودرو ایران ارتباطی دارد، گفت: بخشی از افزایش نرخ این قطعه برای قطعه‌ساز ایرانی به دورزدن تحریم برمی‌گردد اما در کلان موضوع، افزایش تقاضا و ظرفیت ثابت تولیدکنندگان نیمه‌هادی‌ها سبب شده نرخ چیپ‌ست‌ها ۳۰ برابر شود.
تجاری نشدن خودروها
دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرویی تصریح کرد: تاثیر دیگر تغییرات بازار جهانی چیپ‌ست‌ها در حوزه تجاری نشدن خودروها بود که بر حجم خودروهای ناقص دو خودروساز بزرگ کشور افزود. این امر سبب انباشت سرمایه و نقدینگی شد. در نهایت هم این موضوع بازار داخل را مشکل‌ساز کرد و خودروها تعهدشده به مشتری تحویل نشد.
این عضو هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان کشور در پاسخ به این پرسش که چند درصد تجاری نشدن خودروها و افت تیراژ قطعه در کشور به چیپ‌ست برمی‌گردد، عنوان کرد: تمام خودروهایی که کسری دارند حداقل یک قطعه الکترونیکی را ندارند؛ بنابراین کمبود نیمه‌هادی‌ها در افت تولید داخل تاثیر بسیاری داشت. یکی از دلایلی که همه نگران آن هستند این است که دو خودروساز به برنامه امسال خود نرسند. او اظهارکرد: البته مشکل نقدینگی هم بی‌تاثیر نبود، چون گاهی این قطعه در بازار جهانی موجود بود اما به‌دلیل نرخ بالا و نبود نقدینگی، قطعه‌ساز توان خرید نداشت.
هزینه لجستیک
بیگلو درباره گرانی هزینه حمل‌ونقل و لجستیک هم گفت: این گرانی از سال ۲۰۲۰ آغاز شد که نخستین عامل آن شیوع ویروس کرونا بود و با محدودیت‌های کرونایی نرخ حمل‌ونقل افزایش یافت.
وی گفت: آنچه امسال در حوزه حمل‌ونقل شاهد بودیم پیامدهای همان پاندومی کرونا سال ۲۰۲۰ بود. شرکت‌های حمل‌ونقل در سطح جهان افزایش نرخ داشتند و متاسفانه چسبندگی نرخ سبب شد نرخ حمل بار کاهش پیدا نکند.
وی تصریح کرد: در ایران هزینه لجستیک بیشتر ناشی از نرخ تورم بود که شامل تمام کالاها و خدمات شده یا افزایش نرخ لوازم یدکی تجاری‌ها و دستمزد رانندگان هزینه را بالا برده است.
بیگلو در پایان گفت: شرایط خرید ناشی از شرایط سیاسی کشور بوده که باعث‌شده صنعتگر در بازار جهانی هزینه بیشتری بپردازد.
سخن پایانی
تیراژ تولید خودروهای برقی هر سال بیشتر شده و این امر زنگ خطری برای خودروسازانی است که همچنان درگیر مشکلات تولید خودروهایی با سوخت فسیلی هستند. امروز یکی از چالش‌های اساسی شرکت‌های خودروساز کشور، تامین قطعات خودروهای بنزینی است و این مسئله نشان می‌دهد نسبت به تحولات جهانی صنعت خودرو عقب هستیم. موضوع دیگر در بازار جهانی صنعت خودرو در سال ۲۰۲۱، کمبود قطعات نیمه‌هادی و چیپ‌ست‌ها به‌دلیل هوشمندسازی محصولات و افزایش بازار تقاضا بود، در حالی که تیراژ تولید شرکت‌های تولیدکننده چیپ‌ست‌ها، ثابت باقیمانده است. این موضوع همه‌گیر، در کنار تحریم داخلی، هزینه تولید را افزایش داده و به‌گفته فعالان این صنعت بخشی از مشکلات تجاری نشدن خودروها به این امر برمی‌گردد.
