بازگشت برجام اثر‌های ژرف و مهمی بر صنعت زیان‌دیده خودرو که در انبوه مشکلات غرق است، خواهد داشت، اما برجام هنوز احیا نشده و تحریم‌ها نیز پابرجا هستند، به‌همین دلیل شرکت‌های واردکننده در شرایط کنونی نیم‌نگاهی به خودروسازان چینی دارند تا اگر شرایط برای همکاری با بزرگان اروپایی و آسیایی فراهم نشد، حداقل چینی‌ها را در کنار خود داشته باشند. از آن سو، خودروسازانی نیز هستند که در گذشته با شرکت‌های ایرانی همکاری داشته‌اند و مشترکا محصول تولید می‌کردند و حالا قرار است به صورت مستقل در کشور فعالیت کنند. برخی خودروسازان خارجی دیگر نیز سراغ بخش خصوصی رفته‌اند و قصد دارند با همکاری با آن‌ها، محصولاتشان را در ایران تولید کنند.
برنامه واردات خودرو در ایران متزلزل و درگیر قوانین خلق‌الساعه است
در پی ممنوعیت واردات خودرو به کشور، کسب‌وکار بسیاری از نمایندگی‌های واردکننده خودرو تعطیل شد و آن‌هایی که دوام آوردند، تمرکز خود را روی خدمات پس از فروش و محصولات دست دوم گذاشتند. این موضوع نمایندگی‌های واردکننده خودرو را سرخورده کرد، زیرا به نوعی در یک شب کسب‌وکارشان هوا شد، بی‌آنکه کسی پاسخگوی این اتفاق باشد. منهای مسئله ممنوعیت واردات که نمایندگی‌های رسمی را زمین زد، در گذشته اتفاقات دیگری نیز رخ داد تا ثابت شود برنامه واردات خودرو در ایران تا چه حد می‌تواند متزلزل و درگیر قوانین ناگهانی باشد، مثلاً یک روز اعلام می‌شد واردات خودرو توسط شرکت‌های متفرقه ممنوع است و روز دیگر این ممنوعیت به نوعی برداشته می‌شد. نوسان‌های وقت و بی‌وقت قیمت ارز نیز به نوبه خود واردات خودرو را چالش‌برانگیز کرد. با توجه به این چالش‌ها، برخی شرکت‌های مادر خارجی، در اوج دوران پسابرجام (سال ۹۶) به فکر تولید در ایران افتادند تا از دردسر‌های خاص واردات عبور کنند. یکی از این شرکت‌ها، میتسوبیشی موتورز ژاپن بود که سال ۹۶ سهام سایپای خمین را خرید و حتی گفته می‌شود بخشی از تجهیزات مورد نیاز برای تولید محصولاتش را در آن نصب کرد. میتسوبیشی پیش از آن مقطع توسط نماینده رسمی خود (آرین موتور) اقدام به صادرات خودرو به ایران می‌کرد، اما تصمیم گرفت روش خود را تغییر دهد و به سمت تولید برود. با این حال مجموعه حواشی و سنگ‌اندازی‌های داخلی از یک‌سو و تحریم از سوی دیگر، اجازه تولید خودرو در ایران را به این شرکت ژاپنی نداد.
میتسوبیشی تنها شرکتی نیست که قصد دارد به جای صادرات محصول به ایران، تولید (مونتاژ) را در دستور کار خود قرار دهد
حالا اما با توجه به مذاکرات برجامی و احتمال لغو تحریم‌ها در آینده‌ای شاید نه‌چندان دور، گویا میتسوبیشی پرونده تولید در ایران را از بایگانی بیرون کشیده تا دوباره روی آن کار کند. اگر میتسوبیشی این بار موفق به پیاده‌سازی پروژه‌اش شود، تبدیل به اولین شرکت ژاپنی خواهد شد که خود رأسا اقدام به تولید یا مونتاژ خودرو در ایران کرده است. پیش‌تر محصولات ژاپنی در ایران مونتاژ شده‌اند (مانند نیسان) اما آن‌ها همه تحت لیسانس و میهمان شرکت‌های خصوصی و دولتی داخلی بوده‌اند. این در حالی است که میتسوبیشی می‌خواهد خود به تنهایی یا نهایتا با مشارکت بخش خصوصی غیرخودروساز، اقدام به تولید محصول در ایران کند تا عملاً یک خودروساز خصوصی دیگر در کشور متولد شود. میتسوبیشی اما تنها شرکتی نیست که قصد دارد به جای صادرات محصول به ایران، تولید (مونتاژ) را در دستور کار خود قرار دهد. در کنار این شرکت، از رامک خودرو (نماینده رسمی سانگ‌یانگ کره جنوبی) نیز خبر می‌رسد که این شرکت هم قصد دارد به سمت مونتاژ محصولات سانگ‌یانگ در ایران برود. پیش‌تر مسئولان رامک خودرو خبر از تجهیز کارخانه موردنظر خود برای تولید محصولات سانگ‌یانگ دادند؛ پروژه‌ای که البته به تحریم خورد و متوقف شد و اگر برجام احیا شود، آن نیز از سر گرفته خواهد شد.
در دوران پسابرجام خبر‌های مختلفی درباره حضور فولکس واگن در ایران به گوش رسید، تا جایی که حتی گفته شد این شرکت می‌خواهد با ایران‌خودرو وارد همکاری مشترک شود. بحث حضور فولکس در ایران به حدی جدی بود که محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر وقت صمت نیز به آلمان رفت و با فولکسی‌ها مذاکره کرد. با این حال اما فولکس قسمت ایران‌خودرو نشد و یک شرکت بخش خصوصی به نام ماموت را به عنوان همکار ایرانی خود برگزید. کار‌های فولکس و ماموت ابتدا خوب پیش رفت، تا جایی که طرف ایرانی اقدام به احداث کارخانه‌ای جدید برای تولید محصولات فولکس کرد. در همان زمان تحریم از راه رسید و ارتباط دو طرف را به مو رساند، اما ظاهرا پاره نکرد. گفته می‌شود کارخانه موردنظر مراحل نهایی تجهیز خود را می‌گذراند و اگر چینی‌ها مهمان آن نشوند، میزبان محصولاتی از فولکس واگن خواهد شد. در این صورت، فولکس پس از ۱۲ سال به ایران باز خواهد گشت تا مانند اواسط دهه ۸۰، اقدام به تولید محصول در بخش خصوصی کشور کند.
قصد رنو برای حضور مستقل در ایران و سنگ‌اندازی‌های داخلی
مدل دیگری که خودروسازان خارجی قصد دارند در ایران پساتحریم پیاده کنند، حضور مستقل است. پرچمدار این تغییر بزرگ در خودروسازی ایران، رنو فرانسه است؛ شرکتی که با پلت‌فرم مشترک ایکس ۹۰ تجربه حضور در کشور را دارد، اما این بار می‌خواهد خودش باشد و خودش. رنو هم قصد داشت در پسابرجام حضور مستقلی را در ایران تجربه کند، اما سنگ‌اندازی‌های داخلی مانع شد، با این حال خودروساز فرانسوی ظاهرا بی‌خیال نشده و قصد دارد در صورت لغو تحریم‌ها به ایران برگردد و کار نیمه‌تمامش را تمام کند.
در قراردادی که رنو در پسابرجام با سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران امضا کرد، قرار شد سایت بن رو (متعلق به سایپا و واقع در شهرستان ساوه) به این شرکت واگذار شود و رنویی‌ها محصولات خود را در آن تولید کنند. با این حال مسئولان وقت سایپا بن رو را به رنو ندادند و با اعمال تحریم، این شرکت مجبور به ترک ایران شد. گفته می‌شود در صورت بازگشت رنو، این بار بن رو به این خودروساز واگذار خواهد شد و اولین شرکت مستقل خارجی در خودروسازی ایران فعالیتش را آغاز می‌کند. همین چندی پیش مسئولان استان مرکزی اعلام کردند در صورت لغو تحریم‌ها، پروژه تولید محصولات رنو در ایران احیا و از سرگرفته خواهد شد.
