به گزارش قطعات خودرو به نقل از بازار خودرو را پس از 4 سال پایانی نیست و اگرچه برخی گمان می کردند و انتظار می رفت، در دوره آیت الله رئیسی اتفاق مثبتی بیافتد لکن متاسفانه تاکنون تغییری در سیاست ها اتفاق نیفتاده است و رالی قیمت ها در بازار خودرو ادامه دارد. وضعیت اسفناکی حاکم شده است که می توان گفت زبان کارشناسان را بند آورده و سرخوردگی عمومی نیز ایجاد کرده است. در این آشفته بازار، از نهادهایی مانند هیات عالی نظارت بر حسن اجرای سیاست های کلی نظام هم رونمایی شد که یک سال داستان واردات خودرو را به تعویق انداخت و در نهایت وارد فضایی کرد که کارکرد خاصی ندارد، زیرا محدود به صادرات در برابر واردات شده است. برای ارزیابی موضوع مهم بازار خودرو با مسعود زریبافان معاون رئیس جمهور در دولت دهم و دبیرکل حزب یاران انقلاب اسلامی به گفتگو نشستیم، که بحث به جوانب مهم اقتصاد و سیاست کشیده شد و ابعادی کلان به خود گرفت و محورهای غیر خودرویی زیادی را هم شامل شد، که در بخش نخست مساله خودرو و در بخشی مجزا، مسائل کلان تقدیم مخاطبان تحریریه می شود.
متن کامل مصاحبه با مهندس مسعود زریبافان:
انتظار می رود که با استفاده از تجربه تحریم نخست، شاهد مدیریت بهتر تحریم ثانی باشیم. چرا این اتفاق نیفتاد و وارد دالان بی انتهای بحران در بازارها و به خصوص بازار خودرو شده ایم؟
زریبافان: بنده هم عرض سلام و خسته نباشید دارم و ممنون از دعوت شما و تلاشی که برای اتخاذ رویکرد کارشناسی و مستقلانه دارید. واقعیت این است که در تحریم های سال 1390، با بکار گیری تجربیات گذشته و کسب و بکارگیری نظر افراد باتجربه ظرف یک سال بر مشکل تسلط پیدا شد و مهار گردید. اما در تحریم های اخیر شاهد خودتحریمی و اتخاذ سیاست هایی هستیم که باعث هم افزایی با اهداف تحریم کننده می شود. از طرفی همه گناه ها را نباید به گردن تحریم انداخت، تحریم اگر با سومدیریت در داخل همراه نباشد خیلی کارساز نیست. به نظر من در دنیای پیچیده امروز نمی توان کشوری را به شکل موثر تحریم کرد. این مساله درباره بازار و صنعت خودرو هم مصداق دارد. سیاست های اعمال شده از یک طرف و اظهارنظرها و مصاحبه های ناپخته بخصوص توسط مسئولین در داخل از طرف دیگر باعث ایجاد بحران سنگین در صنعت خودرو شده است. به عبارتی می توان گفت: خودتحریمی و همه اجزا بازار از یک منطق مبتنی بر سومدیریت رنج می برند که در مجموع وضعیت 4 سال اخیر را رقم زده اند که متاسفانه به مردم آسیب زیادی وارد کرده است.
لطفا بیشتر توضیح دهید.
زریبافان: ببینید؛ بازار خودرو کشور از 3 بخش تشکیل شده است که شاهد سیاستگذاری غلط در هر 3 بازار هستیم. این 3 بخش شامل خودروهای تولید داخل، خودروهای مونتاژی از چین و یک برند کره ای و خودروهای وارداتی می شود که دولت مردمی آیت الله رئیسی می تواند به سرعت بر هر 3 بازار مسلط شود.
خروج دولت از خودروسازان را سخت نکنید، دولت به قانون تجارت عمل کند/ باید قیمت کارخانه افزایش یابد
یعنی مطمئن هستید که راهکار فوری و موثر وجود دارد؟
زریبافان: دقیقا، در بخش خودروهای داخلی باید قانون تجارت اجرا شده و دولت از مدیریت این شرکت ها خارج شود تا بخش خصوصی واقعی به طور شفاف مدیریت این شرکت ها را در اختیار بگیرد. نه آنطور که یکی از وزرای محترم دولت گفت که باید همه سهام مستقیم و غیرمستقیم و … تجمیع شود، آنهم در صنعتی که خریدار پرقدرتی برای خرید کامل سهام شرکت های خودروسازی وجود ندارد، و عملا به یک سنگ بزرگ برای نزدن تبدیل شده است. واقعیت این است که دولت در ایران خودرو و سایپا دارای 5.7 درصد و 17.3 درصد سهام است که فقط می تواند درباره آنها تصمیم گیری کند و نیازی به پیچیده کردن موضوع نیست. دولت باید اجازه دهد که سهامداران اصلی شرکت های خودرو سازی به صلاحدید خود عمل کنند. در صورتی که این کار نهایی شود می توان قیمتگذاری را کنار گذاشت و به طرف رقابتی سازی بازار حرکت کرد.
قیمت گذاری کنونی باعث شده است تا شرکت های خودروسازی نتوانند عرضه کافی داشته باشند زیرا باید زیر قیمت تمام شده عرضه کنند. متاسفانه برخی فراموش کرده اند که دلار 8 برابر شده است و انتظار دارند تا خودرو که تمام قطعات آن با دلار افزایش می یابد گران نشود. برای اکثر مدل های پر تولید ایران خودرو؛ قیمت گذاری پایین تر از 7500 دلار انجام شده است که باعث می شود خودروساز عرضه نکند، زیرا هزینه ساخت خودرو از این مبلغ بیشتر است. نتیجه عدم عرضه؛ افزایش مضاعف قیمت در بازار ناشی از گران شدن ارز از یک سو و حباب ناشی از کمبود در بازار است. خودروسازان برای پوشش هزینه های سربار خود رو به فروش قطره چکانی آورده اند، زیرا تقاضا برای خرید به دلیل تفاوت قیمت کارخانه با بازار آزاد بسیار زیاد است، و خودروساز به ناچار مجبور به قرعه کشی می شود زیرا مردم می دانند که با برنده شدن 150 میلیون تومان سود می کنند. برخلاف ظاهر، اگر قیمت کارخانه افزایش یابد و عرضه شدت بگیرد، قیمت بازار کاهش یافته و به قیمت کارخانه نزدیک می شود.
خودروسازان برای فرار از زیان به سمت تولید خودروهای اصطلاحا لوکس داخلی مانند تارا حرکت کرده و خودروهای پر تولید را از دور تولید خارج کرده اند، جالب اینکه می خواهند زیان قیمت پایین مدل های پر تولید را با قیمت بالا در مدل های لوکس جبران کنند که این نتیجه بدی به بار آورده است. نتیجه این شده است که مدل های 13 تا 14 هزار دلاری مانند تارا با قیمت 17 هزار دلاری عرضه می شود. یعنی اینکه با یک قیمت گذاری غلط کل بازار داخل را به هم ریخته اند و هنوز این رویه در دولت جدید متوقف نشده است که لازم است موردتجدیدنظر فوری قرار گیرد.
محدود شدن عرضه در خودروهای مونتاژی به قیمت های مضاعف انجامیده است
در دو بازار دیگر چطور؟
زریبافان: در بخش خودروهای مونتاژی شاهد برخورد با اکراه در دو بخش عمومی و دولتی هستیم درحالیکه مونتاژ هم فواید خاص خودش را دارد و شر مطلق نیست و مدل های مونتاژی در داخل نیز نمونه بومی ندارند. اگر در این بخش شاهد افزایش عرضه باشیم، قیمت های نجومی کنونی تعدیل می شود و تولیدکننده ها مجبور به رفتار رقابتی می شوند. در صورتیکه درحال حاضر شاهد عرضه قطره چکانی از طرف تولیدکننده ها در بازار خودروهای مونتاژی هستیم زیرا در سال گذشته وزارت صمت بر واردات قطعات مدل های مونتاژی با بهانه داخلی سازی محدودیت وضع کرده بود که خوشبختانه در سال 1401 ادامه پیدا نکرده است. این نوع محدودیت ها باید با زمانبندی باشد و مثلا به شرکت های داخلی گفته شود که تا 2 سال آینده باید به میزان X درصد داخلی سازی انجام دهید و سیاستی یک شبه نیست.
جلوگیری از واردات خودرو مثال بارز خودتحریمی است/ قیمت های فضایی در خودرو باعث ضربه به اعتبار نظام شده است
و مساله داغ واردات خودرو.
زریبافان: اینکه با بهانه کمبود ارز جلوی واردات خودرو که 1 میلیارد دلار در سال نیاز دارد گرفته شده، اما 4 میلیارد دلار موبایل وارد کشور می شود! به تحریم چه ربطی دارد. حفظ 4 ساله دلار 4200 تومانی علیرغم تبعات سنگینی که دارد و 100 میلیارد دلاری که هزینه شده تمام مزیت های اقتصادی کشور را از بین برده است. در کجای دنیا در بحران ارزی به واردات؛ ارز ارزان با قیمت یک ششم قیمت بازار می دهند، اما همزمان برای 1 میلیارد دلار واردات خودرو این همه وامصیبتا سر داده می شود؟ عدم واردات خودرو در 4 سال اخیر باعث شده است بازار سقف قیمتی نداشته باشد که صعود بی انتهای قیمتها را رقم زده و اعتبار دولت و نظام را زیر سوال برده است. مگر در همه سال هایی که واردات خودرو آزاد بود مشکلی وجود داشت. اگر وزارت صمت بخشنامه واردات خودرو را ابلاغ کند، بازار با ریزش فوری قیمتی به میزان حداقل 30 درصد روبرو می شود.
کسانی که می گویند با واردات خودرو ارز از کشور خارج می شود سازوکار تجارت بین الملل را نمی دانند/ خودرو کالای غیرضروری نیست
گفته می شود که ارز کافی برای واردات خودرو وجود ندارد. این ادعا درست است؟
زریبافان: از تجارت 101 میلیارد دلاری کشور تنها به 1 میلیارد دلار برای واردات خودرو نیاز است، درحالیکه از قلوه سنگ تا بند کفش و … و 4 میلیارد دلار موبایل وارد کشور می شود. نکته دوم اینکه؛ انتقال ارز با این معنی که پولی از کشور خارج شود که نداریم. منابع ارزی ناشی از صادرات و یا انباشته شده در خارج از کشور در طی سالها و دهه های قبل، صرف ورود کالا به کشور مانند خودرو و یا قطعات خودرویی می شود که بسیار مفید و نوعی دور زدن تحریم است. با منابع حاصل از صادرات یا باید اسکناس وارد کشور کنیم که صرف مسافرت به ترکیه و … شود. یا در حساب های خارج از کشور باقی بماند و یا اینکه کالاهای موردنیاز کشور را تامین کنیم. اقتصاد که فقط مرغ و تخم مرغ و چیزهای مشابه نیست.
اگر دولت آیت الله رئیسی در این 3 حوزه سیاست های خود را تغییر دهد می تواند به سرعت و در یک زمان نسبتا مناسب بر بازار مسلط شود و لازم است تاکید کنم که خودرو یک کالای غیرضروری نیست و در رفاه خانواده پس از منزل مسکونی دومین عنصر اثرگذار است که متاسفانه با سیاست های گذشته باعث رنجش شدید مردم و احساس تحقیر، داغدار شدن سالی 20 هزار خانواده و ایجاد دهها هزار معلول و … به دلیل ایمنی بسیار پایین خودروهای داخلی می شود.
متاسفانه وزارتخانه ها و نهادهای موثر بر بازار خودرو؛ که راهکار مشخص و ساده ای دارد؛ خود را در یک دایره بسته گرفتار کرده و دوران طلایی 6 ماه نخست دولت را به هدر دادند. بازار داخل در مقطع کنونی به افزایش عرضه همراه با ارتقاء کیفیت و بهبود قدرت تقاضای مردم نیاز دارد، نه ایجاد محدودیت در 3 دسته بازاری که عرض کردم. بستن واردات به بهانه کمبود ارز باعث می شود شرایط نابهنجار کنونی ادامه یابد لذا دولت نیازمند یک تغییر در سیاستگذاری و رویکرد است. در بازارها و صنعت هایی که باید کار ایجابی انجام شود نیازمند ماهها و سالها زمان هستیم، اما در بازارهایی که می توان با تغییر سیاستگذاری و رویکرد به سرعت به نتیجه مثبت رسید نباید زمان را از دست داد.
