به گزارش قطعات خودرو به نقل از صمت، بازار خودرو داخل از نیمه دوم دهه 90 به بعد روی آرامش به خود ندیده است. البته فعالان صنعت خودرو معتقدند این امر از سالهای 91 و 92 با واگذاری قیمت محصولات به شورای رقابت رقم خورده است. چندین وزیر تغییر و هر وزیر برنامهای را پیاده کرده اما در نهایت همچنان برای تعدادی معدود خودرو میلیونها نفر صف میایستند. اقتصاددانان و کارشناسان صنعت، تنها راه حل را تعادل بازار عرضه و تقاضا دانسته و میگویند تا هنگامی که عرضه متناسب با تقاضا نباشد، هر راهکاری آب در هاون کوفتن است. به هر روی، سیدرضا فاطمیامین، وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت سیزدهم برنامه های چندگانه برای ساماندهی صنعت خودرو تدوین و در اقدامی جدید با عرضه برخی خودروها در بورس کالا موافقت کرده است. البته برخی فعالان بازار این امر را زمینه ساز چندنرخی شدن خودرو میدانند و کارشناسان حوزه بورس نیز عنوان میکنند که ممکن است در ابتدا قیمتها افزایش پیدا کند اما برای شفافسازی تولید و فروش، چارهای جز این امر نیست.
عرضه در بورس با هماهنگی وزارت صمت
امید قالیباف، سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در این‌باره به صمت گفت: دو نکته در این‌باره لازم است نخست اینکه بحث موافقت وزیر صنعت، معدن و تجارت این‌گونه که عنوان میشود، نبوده است.
در واقع شورایعالی بورس، بر نظر وزیر صحه گذاشته که خودروها میتوانند در بورس عرضه شوند که در رسانهها برعکس آن اعلام شد. وی افزود: سیدرضا فاطمیامین موافق عرضه خودرو در بورس بوده (و هیچ‌گاه مخالف نبوده) و اگر در نخستین‌بار نسبت به عرضه دو محصول یکی از خودروسازان بخش خصوصی مخالفت شد، به این دلیل بود که ضرورت داشت ابتدا تمام محصولات در یک قالب سیاستگذاری شوند و در ادامه عرضهها مدیریت شده در یک سامانه تجمیع میشدند.
او گفت: اجرای هر کاری قواعد خاص خود را دارد. سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت با تاکید بر اینکه وزارتخانه مخالف عرضه خودرو در بورس نبوده و نیست، تصریح کرد: در جلسه شورایعالی بورس، عرضه خودرو در بورس کالا در دستور کار نبود اما وزیر صنعت، معدن و تجارت خود این موضوع را مطرح کرد تا برنامه ها مدیریت شده جلو برود. وی عنوان کرد: در این جلسه نیز تاکید شد این عرضه باید با هماهنگی وزارت صنعت، معدن و تجارت باشد، زیرا مسئولیت تنظیمگری بازار برعهده این وزارتخانه است.
جزئیات مهم طرح
قالیباف در ادامه سخنان خود درباره جزئیات این عرضه افزود: برنامه عرضه خودرو در بورس این‌گونه است که خودروهایی که قیمت آنها نزدیک به نرخ بازار است مانند شاسیبلندها در بورس کالا عرضه شوند. این مسئله شامل تمام محصولات شرکتهای خصوصی و شبهدولتی و خودروهایی که شکاف زیادی بین تولید و تقاضای آنها وجود ندارد، میشود.
هدف از بورسی شدن خودرو
سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در پاسخ به این پرسش که هدف وزارتخانه از عرضه این خودروها در بورس چیست و اینکه آیا قیمت آنها کاهش پیدا خواهد کرد یا خیر، گفت: انتظار اتفاق خاصی را نباید داشت.
به هر حال، این خودروها قیمت خودشان را در حاشیه بازار دارند و تقریبا عرضه و تقاضا آنها بهم نزدیک بوده و در حال خارج شدن از قالب قرعهکشی هستند. شفافیت در بستر بورس بیشتر از کف بازار بوده و هدف این است که با عرضه خودرو در بورس کالا، نظارت و شفافیت بیشتر شود.
قالیباف در پاسخ به این پرسش که چقدر ممکن است خودروهای جدیدی مانند تارا و شاهین هم در بورس کالا معامله شوند، گفت: شکاف عرضه و تقاضا این خودروها زیاد بوده و همین امر صفهای طولانی قرعهکشی را ایجاد کرده است؛ بنابراین عرضه آنها در بازار سرمایه افزایش قیمت زیادی برای آنها رقم خواهد زد و خود منجربه آشفتگی بازار میشود. در نتیجه عرضه چنین خودروهایی در بورس کالا در دستور کار قرار ندارند.
خودرو سهنرخی میشود
در ادامه سعید موتمنی، رئیس اتحادیه نمایشگاهداران و فروشندگان خودرو درباره عرضه خودروها در بورس کالا به صمت گفت: این امر در ساماندهی بازار خودرو تاثیری نخواهد داشت و تنها منجربه سهنرخی شدن خودروها میشود.
وی افزود: همان‌طور که بارها عنوان شده، مشکل فعلی بازار خودرو عرضه بوده و با چوب حراج به خودرو، محصولی 300 میلیون تومانی با 500 میلیون تومان معامله میشود. برآورد بازار خودرو نشان میدهد سالانه به 1.6 میلیون خودرو نیاز است. حال پرسش این است که اگر عرضه افزایش پیدا کند، آیا تقاضای کاذب معنی خواهد داشت؟ یا شاهد فاصله قیمتی 100 درصدی خواهیم بود؟
او ادامه داد: حدود 4 ماه از سال گذشته و برای شکسته شدن قیمت و پاسخ به نیاز بازار باید ماهانه 135 هزار خودرو عرضه میشد، آمار تولید چه میگوید؟
موتمنی با بیان اینکه 2 ماه است بازار خودرو راکد شده، گفت: وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تنظیم بازار باید نیازسنجی کند تا بتواند مدیریت درستی بر این بازار داشته باشد. هنگامی که عرضه قطرهچکانی است، فاصله قیمتی 100 درصدی بهوجود میآید که بستر رقابت سوداگری را فراهم میکند.
60 درصد بازار تشنه عرضه
رئیس اتحادیه نمایشگاهداران و فروشندگان خودرو اعلام کرد: در حال حاضر تولید داخل فقط 40 درصد نیاز بازار را پوشش میدهند و 60 درصد نیاز بدون پاسخ مانده است. موتمنی در پایان درباره تغییرات قیمتی بازار خودرو عنوان کرد: در دو ماه گذشته با وجود نوسانات ارزی، شاهد تغییرات قیمتی زیادی در بازار خودرو نبودیم و برخی مدلها تقریبا زیر 5 میلیون تومان کاهش قیمت را تجربه کردند.
بازارسازی دلالان
صمت در ادامه به سراغ کارشناسان بازار سرمایه رفت و سیدمصطفی صفاری درباره عرضه برخی خودروها به بورس کالا به صمت گفت: در حال حاضر بازار خودرو به شکل دلالی در حال مدیریت است. اگر بین عرضه و تقاضا شفافیت وجود داشته باشد، تفاوت قیمتها واقعی شده و آرامآرام قیمت خودرو در بازار روند کاهشی خواهد داشت.
او اضافه کرد: در حال حاضر برخی سوداگران در برخی سایتها مبادرت به قیمتگذاری کاذب کرده و بازارگرمی میکنند و در ادامه این بازارسازی، بدون هیچ منطقی، قیمتها روند صعودی میگیرند.
وی تاکید کرد: هدف از عرضه در بورس کالا بیشتر ایجاد شفافیت در تولید و فروش است.
این کارشناس حوزه بورس در ادامه با اشاره به بازار دلالی ارز و سکه، گفت: در بیشتر کشورها سکه و ارز هم در بورس کالا عرضه میشود که مانع هر نوع سوداگری در این بازارها شده است.
صفاری در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: ظهور دلال در بازار خودرو به‌دلیل محدودیت عرضه بوده و شاهد هستیم که برای تعدادی محدود خودرو چند میلیون نفر آماده ثبتنام هستند. حال با عرضه خودرو در بورس کالا، تنها خریداران واقعی و کسانی که پول خرید دارند، سفارش کالا میدهند.
کارکرد بورس چیست؟
در ادامه موضوع ایجاد شفافیت در تولید و فروش، هاشم باروتی از دیگر کارشناسان بازار سرمایه به صمت گفت: ابتدا ممکن است قیمت خودرو افزایش پیدا کند اما با رفع محدودیت واردات خودرو و افزایش عرضه، قیمت محصولات ریزش پیدا میکند. او تصریح کرد: نخستین مکانیسم و کارکرد بورس ایجاد شفافیت است. وی ادامه داد: زمانی ذوبآهن اصفهان با زیان انباشته روبهرو بود اما با عرضه آن در بورس، این شرکت به سوددهی رسید. او گفت: مکانیسم اجرایی بورس رانتزدا بوده و با ایجاد شفافیت، فساد موجود بین تولید و عرضه از بین میرود.
سود تولید در جیب تولیدکننده
باروتی با اشاره به کشف قیمت خودرو در بازار سرمایه یادآور شد: سود تولید باید در جیب تولیدکننده باشد تا نهادهای متولی از آنها افزایش تیراژ و کیفیت را درخواست کنند. افزایش درآمد سبب میشود شرکتهای خودروساز دیگر بهانهای برای عدم‌توسعه محصول نداشته باشند و ملزم به طراحی پلتفرمهای جدیدتر شوند. او ادامه داد: با رفع ممنوعیت واردات خودرو، نیاز بازار تامین شده و مشکلات کمی، کیفی و البته قیمتی خودرو حلوفصل میشود.
نفع مردم کجاست؟
باروتی همچنین یادآور شد: سود مردم در بلندمدت به‌دست میآید، زیرا واردات خودرو با تعرفه پایین منجر به ایجاد بازار رقابتی شده و خودروسازان ناچار خواهند بود روی قیمت و کیفیت محصولاتشان بیشتر کار کنند.
در این صورت، دیگر ایربگ و زه کنار خودرو، جزو آپشن‌ها نخواهد بود. او گفت: بخشی از مشکلات فعلی به بازار بسته و انحصار موجود در صنعت خودرو برمیگردد. اگر همزمان با عرضه خودرو در بورس کالا، واردات خودرو انجام شود، میتوان امیدوار بود بازار به ساماندهی نسبی دست پیدا کند.
بارها تجربه‌شده که با کمبود عرضه و حضور دلالها، در مدت چند ثانیه، چندین خودرو به سبد کالایی افراد سوداگر اضافه شده است. افزایش حاشیه سود بازار نسبت به کارخانه، فسادزاست. او اظهار کرد: وضعیت فعلی بهگونهای است که داشتن یک خودرو برای جوان ایرانی آرزو شده، در حالی که هنوز از دورهای که خودروسازان لیزینگی و با دادن امتیاز محصولاتشان را بهفروش میرساندند، زمان زیادی نگذشته است.
باروتی در پایان عنوان کرد: امروز جدا از منافع اقتصادی، تحول در مدیریت اخلاقی بازار خودرو ضروری است و نیاز داریم بازتعریف صنعتی در این بازار داشته باشیم و همانند سایر کشورها، بازار رقابتی ایجاد کنیم تا تولیدکننده و مصرفکننده هر دو منتفع شوند.
سخن پایانی
سعی و تلاش برای ساماندهی وضعیت تولید خودرو و فروش آن، پس از نیم دهه هنوز راه بهجایی نبرده است. در نیمه دوم دهه 90، چند وزیر سکاندار وزارت صنعت، معدن و تجارت شدند اما نتوانستند بهبودی در شرایط بهوجود آورند. رئیس کمیته خودرو کمیسیون صنایع و معادن مجلس یازدهم در ابتدای روی کار آمدن اعلام کرده بود که واردات خودرو، آخرین راهکار این کمیسیون برای ساماندهی بازار خودرو کشور بوده و عرضه خودرو در بورس کالا یکی از راه‌هایی است که تولید و فروش را شفاف کرده و مانع ایجاد رانت خواهد شد.
به این ترتیب در بحث عرضه خودرو در بورس کالا، موضوع ایجاد شفافیت در فروش محصولات خودروسازان بهویژه شرکتهای خصوصی مطرح بوده و این امر در بحث کاهش قیمتها تاثیر زیادی نخواهد داشت؛ بهویژه اینکه در گام نخست قرار است خودروهایی به بورس کالا عرضه شوند که قیمت بالایی داشته و بازار تقاضای آنها نزدیک به تیراژ تولید است.
