بازار قطعات یدکی خودرو در کشور ما، همچون بسیاری از صنایع و اصناف دیگر، دست‌خوش نابسامانی‌های بسیاری در زمینه فروش و ارائه‌ی خدمات است. نگاهی گذرا به وضعیت فروش قطعات یدکی در بازار خودرو نشان می‌دهد که تولیدکنندگان، بنکداران و بازرگانان و همچنین خرده فروشان به شکل موازی اقدام به فروش مستقیم قطعات به مالکان و تعمیرکاران خودرو می‌کنند که این موضوع باعث سردرگمی بسیاری از مصرف‌کنندگان می‌شود. جدی ترین دغدغه‌‌ی مالکان خودرو و فعالان حوزه‌ی خدماتی خودرو، خرید قطعات اصل و حصول اطمینان از کارکرد درست قطعه است؛ اهمیت این موضوع در خصوص قطعاتی که با ایمنی خودرو در ارتباط است دوچندان نیز می‌شود. باید خاطرنشان کرد که احساس بی اعتمادی به مراجع خرید در بازار قطعات یدکی با توجه به تجربیات تلخ مشتریان، حتی در خصوص خرید از نمایندگی های رسمی تولیدکنندگان، این موضوع را پیچیده‌تر می‌کند.
طمع سود لحظه‌ای و زیان‌دهی در بلندمدت
اگر از منظر درون صنفی و روابط تجاری به موضوع فروش مستقیم قطعات یدکی توجه کنیم، به نظر می‌رسد تولیدکنندگان، بازرگانان و خرده‌فروشان هر یک به نحوی در تلاش برای کسب سود و افزایش منافع خود هستند و در این میان برقراری روابط مبتنی بر پایداری همه‌ی این بخش ها در اولویت قرار نگرفته است. به عنوان مثال تولیدکنندگان سعی می‌کنند با حذف واسطه‌ها و فروش مستقیم سود بیشتر و اطلاعات دقیق‌تری از بازار کسب کنند، اما این در حالی است که به واسطه‌ی گستردگی جغرافیایی و ویژگی ذاتی صنعت حمل‌و‌نقل، امکان حضور تولیدکنندگان در همه‌ی شهرها و نقاطی که خودرو نیاز به قطعه دارد عملا منتفی است. مثال دیگری که متوجه بازرگانان و بنکداران است، توجه کمتر برخی از ایشان به حفظ ثبات و سرویس دهی به بازار است، به گونه‌ای که سال‌هاست بازرگانان در همه‌ی اصناف بیش از هر چیز پیگیر تنظیم قیمت‌ها و کسب سودهای کلان از نوسانات اقتصادی هستند، و این موضوع در بلندمدت به اعتماد مردم و همچنین پایداری بازار صدمات جدی وارد می‌کند. بایستی خاطرنشان کنیم برخی از خرده‌فروشان نیز، با عدم توجه به تعهدات حرفه‌ای خود و استفاده از ناآگاهی مشتریان اقدام به فروش قطعات غیراصل و یا ارائه توصیه‌های غلط به مشتریان می‌کنند و به بدنه‌ی اعتماد خریداران ضربه‌های جبران‌ناپذیری وارد می‌کنند.
این موارد تنها مثال‌هایی از مشکلات موجود در بازار قطعات خودرو بود که در فضای عدم شفافیت رخ می‌دهند. نباید فراموش کنیم که فروش قطعات خودرو توسط تولیدکنندگان، بازرگانان و خرده فروشان بدون ایجاد هماهنگی و یکپارچگی در بازار، باعث افزایش بی اعتمادی مشتریان، فرصت سازی برای چند نرخی شدن کالاها و همچنین گسترش حضور کالاهای غیراصل خواهد بود.
سودی برای همه‌ی طرف‌ها
پرسش اصلی اینجاست که آیا موقعیتی وجود دارد که تمام طرف‌ها در عین توجه به منافع یکدیگر، سودآور و پایدار باشند؟ پاسخ قطعا آری است. این پرسش در حکم آشکارسازیِ جایگاه انجمن صنفی تولیدکنندگان و فروشندگان قطعات یدکی خودرو است. مرجعی که می‌تواند در عین توجه به همه‌ی طرف‌ها، به سازوکاری بیاندیشد که متضمن حضور پرسود و مبتنی بر منافع مشترک باشد. این موضوع از طریق تشکیل کارگروه‌هایی که نمایندگان همه‌ی طرف‌ها در آن حضور دارند عملی به نظر می‌رسد. تولیدکنندگان نیاز به حفظ ظرفیت تولید و کیفیت خود دارند که با حضور کالاهای تقلبی با قیمت پایین تهدید می‌شود؛ بازرگانان نیاز به جریان دائم فروش و گردش کالا دارند تا سرمایه‌های سنگینی که برای حضور در بازار اختصاص داده‌اند در امنیت باشد و در نهایت خرده فروشان نیاز به امنیت بیشتر و اطلاع از تصمیمات کلان بازار دارند تا بتوانند از رشد و بقای خود اطمینان خاطر داشته باشند. ساز وکاری که بتواند منافع تمام این گروه‌ها را تامین کند و ثبات و امنیتی نسبی فراهم کند به شکلی خیال خریداران را نیز راحت کند، اگرچه در نگاه اول قدری پیچیده به نظر می‌رسد اما با نظارت هرچه دقیق‌تر انجمن صنفی با رویکرد منافع جمعی، دور از دسترس نمی‌نماید.
پرهیز از سوداگری، التیام‌بخش التهابات بازار
با توجه به همه‌ی این موارد، نقش کارگروه‌های متشکل از نمایندگان هر سه بخش را می‌توان در قالب تنظیم نحوه‌ی توزیع و قیمت‌گذاری و همچنین نظارت بر حسن انجام تعهدات هریک از بخش ها تعریف کرد. قطعا این مهم تنها با همدلی، درک عمیق از منافع مشترک و پرهیز از رفتارهای هیجانی و سوداگرانه امکان پذیر خواهد بود.
در آستانه‌ی انتخابات اصناف، این مورد نیز تاییدی است بر اهمیت انتخاب افراد کارامد در مدیریت و نظارت که بتوانند راهکارهای عملی برای برون‌رفت از بازار پرتنش امروز ارائه دهند و التیام‌بخش التهابات و مشکلات موجود باشند.
