به گزارش قطعات خودرو به نقل از «اخبار خودرو»،بازار خودرو نیاز به شوک دارد که این مهم با افزایش عرضه از سوی خودروساز و واردات خودروهای صفر و کارکرده حاصل می‌شود. درصورتی که خودرو بیش از نیاز بازار عرضه شود و مشتری این اطمینان را داشته باشد که هر خودرویی اعم از داخلی و وارداتی را می‌تواند به‌راحتی تهیه کند، التهاب در بازار از بین می‌رود و جهش قیمتی خودرو چندین برابر نرخ تورم موجود نخواهد بود. چراکه خودرو به‌صورت منظم در بازار عرضه شده و تقاضا برای خودرو در هر رده قیمتی منطقی می‌شود. این روند فشار را از روی دوش خودروساز داخلی نیز بر می‌دارد. درواقع به‌این شکل افرادی که توانایی خرید محصولات خارجی را داشته باشند، به‌راحتی و با قیمت منطقی به خودرو مورد نظر خود دسترسی پیدا خواهند کرد. بنابراین راه حل خروج بازار از بحران و آشفتگی فعلی افزایش عرضه و دادن اطمینان به‌مشتری است که به‌خودروهای مختلف با قیمت مناسب همواره دسترسی خواهد داشت. در این صورت حباب بازار خودرو از بین خواهد رفت. اما درصورتی که برای واردات و عرضه خودرو شرایط عجیبی در نظر گرفته شود و روند عرضه و تقاضا و نوع فروش عادی نباشد، نمی‌توان به تعدیل قیمت‌ها در بازار امیدوار بود. درخصوص وضعیت بازار خودرو و اینکه چگونه می‌توان این بازار را از شرایط بحرانی خارج کرد با علی خسروانی، کارشناس و فعال بازار خودرو و مدیر مجموعه «اتوشناس» گفت‌وگو کردیم.
بازار خودرو این روزها چه شرایطی را پشت سر می‌گذارد؟
بازار خودرو این روزها چند بخش دارد. در بخش خودروهای وارداتی گران‌قیمت با ارزش بیش از 3 میلیاردتومان طی هفته‌ها و ماه‌های اخیر با ثبات قابل توجهی مواجه بوده‌ایم. اما در بخش خودروهای داخلی کماکان افزایش قیمت را مشاهده می‌کنیم. دربخش خودروهای وارداتی تا 2 میلیاردتومان و بیشتر نیز خرید و فروش تا حدودی وجود دارد و افزایش قیمتی مشاهده نشده است.
دلار روند افزایشی را ادامه داده؛ این چه تاثیری بر بازار گذاشته است؟
دلار روی خودروهای گران‌قیمت خیلی تاثیرگذار نبوده و بیشتر در بخش‌های دیگر تاثیر خود را گذاشته است. از وقتی بحث واردات خودرو به‌ویژه واردات مدل‌های کارکرده مطرح شده، قیمت‌ها تاحدودی تحت‌تاثیر قرار گرفته است. چراکه قیمت بازار خودروهای کارکرده ایران درمقایسه با بازار جهانی دارای حباب بسیار بزرگی است. می‌توان گفت قیمت خودروهای کارکرده در ایران حداقل 7 برابر قیمت نمونه خارجی است! بنابراین اگر واردات خودروهای کارکرده و صفر انجام شود، می‌تواند افزایش قیمت دلار را پوشش دهد.
یعنی کارکرده‌های داخل ایران قیمتی بیش از 7 برابر خارجی‌ها دارند؟
حتی بیشتر از 7 برابر! به‌عنوان مثال در بازارهای خارجی یک خودرو تیگوان 2018 با دلار 50 هزارتومانی هم قیمتی کمتر از 700 میلیون‌تومان دارد. این را با دلار آزاد محاسبه کردیم. درصورتی که این تیگوان در بازار ایران حدود 4 میلیارد و 800 میلیون‌تومان است!
بازار خودرو ایران مدت‌هاست با آشفتگی و بحران مواجه است. به‌طور مشخص راهکار خروج از این بحران چیست و آیا درکل امکان خروج از آن وجود دارد؟
بله؛ امکان خروج از بحران موجود در بازار خودرو وجود دارد. ما دربحث خودرو با میزان عرضه و تقاضا مواجهیم. این دو سر معادله قیمت است و خارج از این چیزی وجود ندارد. ما باید روی دو سر این معادله کار کنیم. باید کاری کنیم تقاضا کاهش و عرضه افزایش یابد. از دلایلی که سبب شده است مازاد تقاضا در بازار خودرو داشته باشیم، بحث تبدیل شدن خودرو به‌کالای سرمایه‌ای است. یعنی مردم معمولا خودرو را با هدف حفظ سرمایه خریداری می‌کنند. بنابراین باید کاری کنیم که ارزش سرمایه‌ای خودرو کاهش یابد. وقتی ما بحث واردات را مطرح می‌کنیم و خریدار درمی‌یابد خودرو با کاهش قیمت مواجه خواهد شد، طبیعتا برای سرمایه‌گذاری به‌سمت آن نمی‌رود. وقتی واردات باز شود، بخشی از تقاضای مازاد را پوشش می‌دهد. ما به 5 تا 10 درصد واردات نیاز داریم تا تقاضای واقعی پوشش داده شود.
تقاضای واقعی در بازار خودرو ایران چقدر است؟
تقاضای واقعی در بازار خودرو بین یک تا یک‌میلیون و 200 هزار دستگاه خودرو در سال است. بنابراین ما اگر واردات را باز کنیم، دیگر تقاضای مازاد نخواهیم داشت. چراکه وقتی واردات انجام می‌شود، بسیاری متوجه می‌شوند که قیمت خودرو کاهش یافته و درنتیجه حباب قیمتی موجود شروع به‌تخلیه شدن می‌کند. از طرفی تعداد زیادی احتکار خانگی داریم. ما حدود 750 هزار دستگاه خودرو احتکار خانگی داریم. یعنی مردم خودروهایی را که نیاز ندارند نمی‌فروشند و نگه داشته‌اند تا در اوج قیمت به‌فروش برسانند.
این 750 هزار دستگاه خودرو احتکارشده بر مبنای اطلاعاتی است که شرکت‌های خودروسازی منتشر کرده‌اند. یعنی کسانی که خودرو را در قرعه‌کشی برنده شده‌اند، حتی برای سرویس اولیه هم به‌خودروساز مراجعه نکرده‌اند. مشخص است که این خودرو استفاده نمی‌شود و در جایی انبار شده است. بنابراین هم‌زمان با ورود خودرو، این 750 هزار دستگاه نیز به‌بازار عرضه می‌شود. از سوی دیگر وقتی امکان واردات خودرو برای همه فراهم باشد، هرکسی که توانایی خرید دارد، می‌تواند به‌تنهایی سفارش‌گذاری کرده یا از طریق شرکت‌های بازرگانی خودرو وارد کشور کند. بنابراین عرضه نیز افزایش می‌یابد. به‌هر حال خودرو باید از بازار سرمایه‌ای خارج و به‌کالای مصرفی تبدیل شود.
به‌عنوان مثال آخرین مدل گوشی سامسونگ s23 است؛ اما کسی 5 میلیاردتومان برای آن هزینه نمی‌کند تا دو سال در انبار از آن نگهداری کند. درحالی که قیمت این کالا هم با افزایش نرخ ارز گران می‌شود؛ اما متقاضیان این موضوع را در نظر می‌گیرند که در مدت‌زمان کوتاه مدل‌های جدیدتر وارد بازار می‌شود. بنابراین هرچند این مدل گران می‌شود، اما تورمی که به آن می‌خورد، به‌اندازه تورم جاری نیست.
بنابراین اگر واردات مرتب انجام شود و عرضه افزایش یابد، تاثیر تورم از بین می‌رود؟
به‌هرحال تورم در کشور وجود دارد و نمی‌توان آن را به‌کلی از بین برد. اما باید کاری کنیم که تورم خودرو از تورم جاری کمتر شود. موضوع این است که تورم خودرو از تورم جاری بسیار بیشتر است. اگر در سال 60 درصد تورم کشور است، 180 درصد تورم خودرو است و قیمت خودرو دو تا سه برابر می‌شود. اگر تورم خودرو از تورم جاری پایین‌تر بیاید یا حداقل تراز شود، خودرو برای سرمایه‌گذاری جذاب نخواهد بود.
در بحث واردات خودروهای صفر و کارکرده برخی پیش‌نیازها رعایت نمی‌شود و عرضه متناسب با تقاضا نیست. چه‌راهکاری برای ایجاد تناسب عرضه وجود دارد؟
این شکست را در واردات خودروهای سنگین هم تجربه کردیم. اگر قیمت خودروهای سنگین را در سه، چهار ماهه گذشته رصد کنیم، حدود 15 درصد افزایش داشته است. درصورتی که سایر کالاها بالای 40 درصد با رشد قیمت مواجه شده‌اند. اتفاقا قیمت خودروهای سنگین در سه، چهار ماهه اخیر تورم کمتری نسبت به‌تورم جاری داشته است که با بررسی قیمت‌ها مشاهده می‌شود. خودروهای تجاری گران شده؛ اما نه به‌اندازه سایر کالاها. خودروهای معدنی و راه‌سازی به‌دلیل واردات کاهش قیمت داشتند. بنابراین اگر درست انجام شود، قطعا به‌کاهش قیمت منجر خواهد شد.
درست انجام شدن این طرح شامل چه‌مواردی می‌شود؟
درست انجام شدن واردات دو حالت دارد. نخست‌اینکه باید منشأ ارز از واردکننده بازخواست نشود. چراکه واردکننده از منشأ خارجی ارز مورد نیاز خود را تامین می کند؛ یعنی در اینجا به‌صرافی‌ها ریال می‌دهد و بیرون مرزها، دلار دریافت می‌کنند. منشأ ارز از دلایلی است که سبب می‌شود واردات تعطیل نشود. بنابراین باید آن را بردارند و ارز دولتی ندهند و اگر کسی کالایی وارد کرد، دنبال منشأ ارز نباشند. درواقع از محل اختلاف صادراتی کالا باشد.
همچنین باید مجوز عام در اختیار آنها قرار بگیرد. هیچ فردی نمی‌تواند به‌دلیل تحریم‌ها نمایندگی مستقیم دریافت کند. زمانی که تحریمی نیست و هیچ نماینده رسمی وجود ندارد، فرق 20 خودرو با یک خودرو چیست؟ چرا بین افراد ممیزی وجود دارد؟ تا سال 96 هر شرکت بازرگانی می‌توانست خودرو وارد کند. زمانی که دست زیاد شود، رقابت افزایش می‌یابد و قیمت‌ها رقابتی می‌شود. اگر انحصاری باشد، مانند شرایط فعلی می‌شود که 200 دستگاه خودرویی که وارد کرده‌اند امکان فروش در بورس هم ندارد. به‌عنوان مثال اگر قرار باشد فردی برای خود، خودرو وارد کند، یا خودش این کار را انجام می‌دهد یا به یکی از شرکت‌های بازرگانی فعال در کشور واگذار می‌کند. شاید این فرد حتی قصد فروش خودرو و عرضه آن در بورس را نیز نداشته باشد.
براساس قانونی که تدوین شده خودروهای کارکرده باید در بورس عرضه شود و بورس هم چانه‌زنی است و سبب افزایش قیمت می‌شود. آیا عرضه در بورس با کاهش قیمت‌ها منافات ندارد؟
مشکل بازار خودرو باید به‌صورت ریشه‌ای حل شود. مشکل اصلی این صنعت عرضه در بورس نیست. اگر مشکل به‌صورت ریشه‌ای حل شود و همه بتوانند خودرو وارد کنند، هر فردی خواست می‌تواند خودرو خود را در بورس به‌فروش برساند. زمانی که مجوز عام شود، بحث عرضه در بورس ضربه‌ای به صنعت نمی‌زند و حق انتخاب برای افرادی که خودرو وارداتی می‌خواهند، وجود خواهد داشت. عرضه در بورس برای زمانی است که تعداد محدود است و نمی‌خواهیم مجوز عام بدهیم. بنابراین این خودروها را به‌بورس می‌بریم و فضای رقابتی ایجاد می‌شود. آنچه در بورس کالا انجام می‌شود، مکانیسم واقعی بورس کالا نیست؛ بلکه نوعی حراج و چانه‌زنی است و خودرو گران‌تر از قیمت واقعی در بورس فروخته می‌شود. اگر مجوز برای همه صادر شود، هر کسی می‌تواند حتی خودرو شخصی وارد کرده و در بورس عرضه نکند.
ردیف قیمتی خودروهای دست‌دومی که وارد کشور خواهد شد، چقدر است؟ یعنی چگونه می‌توان خودروهایی برای تمام اقشار وارد کرد؟
موضوع این است که باید خودروهایی وارد کشور شود که الزاما برای همه اقشار باشد؛ اما در واردات همه اقشار از آن نفع می‌برند. فردی که پول بیشتری دارد تا سانتافه صفر به‌قیمت 5 میلیاردتومان خریداری کند، دست نگه می‌دارد و فعلا یک خودرو ارزان‌قیمت‌تر مثل هایما و تارا می‌خرد. این درصورتی است که فرد پول خرید یک سانتافه را دارد و با این کار تقاضا را به‌سمت خودروهای داخلی هدایت می‌کنیم. اما اگر این فرد بتواند با 2 میلیاردتومان یک سانتافه کم‌کارکرد خریداری کند، به‌سمت خرید خودروهای داخلی نمی‌رود. بنابراین تقاضا سر جای خود می‌نشیند و هر کس اندازه بودجه خود خریداری می‌کند و فضا برای افرادی که از نظر مالی توان کمتری دارند مهیا می شود.
آیا این واردات سبب تعدیل قیمت خودروهای مونتاژی می‌شود؟
حداقل سبب می‌شود بهای هر خودرو به‌قیمت مصوب خود نزدیک شود. به‌عنوان مثال خودرویی که در کارخانه یک‌میلیارد و 100 میلیون‌تومان است و در بازار با قیمت 2 میلیارد و 100 میلیون‌تومان به‌فروش می‌رسد، اگر کسی بداند که با این پول می‌تواند مدل‌های بهتری خریداری کند، حاضر نمی‌شود 2 میلیاردتومان برای آن پرداخت کند. به‌عنوان مثال ب‌ام‌و 530 مدل 2018 که در بازار ایران حدود 7 میلیاردتومان قیمت دارد، در خارج از کشور کمتر از 30 هزار دلار است که با دلار 50 هزار تومان هم 5/1 میلیاردتومان قیمت دارد؛ حتی اگر 50 درصد هم تعرفه بگیرند درنهایت به 2.5 میلیاردتومان می‌رسد. مساله این است که نباید این پول را در بورس به 4 میلیاردتومان برسانیم. بزرگترین چالش واردات خودرو بحث تامین ارز است که از کجا می‌آید. اگر دولت ارز ندهد و اجازه دهد مردم از ارز منشأ خارجی استفاده کنند، این مشکل حل می‌شود. یعنی تورم موجود در بازار هم از بین می‌رود.
بازار با واردات خودروهای کارکرده از بحران خارج می‌شود؟
به‌شرطی که صرفا مانند واردات قبلی روی کاغذ نباشد و با یک آیین‌نامه نامناسب این طرح خوب را به بی‌راهه نبریم.
تعرفه این خودروها باید روی چه نرخی باشد؟
به‌نظر من تعرفه واردات خودروهای صفر و کارکرده تا 40 درصد هم باشد منطقی است. می‌توانند برای خودروهای ارزان‌تر تعرفه کمتری در نظر بگیرند تا افراد ضعیف‌تر بتوانند از این طرح استفاده کنند. درعین حال با بالا رفتن قیمت خودرو تعرفه نیز به‌صورت پلکانی افزایش یابد.
برای خودروهای 2019 به‌بعد مدل کارکرده ارزان‌تر از 10 هزار دلار وجود دارد؟
بله؛ خودروهای بسیاری می‌توان وارد کرد. تویوتا کرولا زیر 10 هزار دلار است و مدل کارکرده خودروهای کیا سراتو، هیوندا کونا و بسیاری از مدل‌های کره‌ای و ژاپنی کمتر از 10 هزار دلار قیمت دارند.
آیا می‌توان گفت با واردات خودروهای کارکرده ارزان‌قیمت، باری هم از روی دوش تولیدکنندگان داخلی برداشته می‌شود؟
یکی از مشکلاتی که خودروسازان دارند، قیمت‌گذاری دستوری است. زمانی که امکان واردات با تعرفه منطقی وجود داشته باشد، خودروسازان نیز می‌توانند در فضای رقابتی قیمت محصولات خود را تعیین کنند. بنابراین با این کار باری هم از روی دوش آنها برداشته می‌شود.
