اختصاصی قطعات خودرو
امروزه قیمت‌گذاری دستوری و غیرمنطقی زغال‌سنگ، مانع پیشرفت این صنعت در ایران شده است.دولت با تعیین قیمت پایین برای زغال‌سنگ داخلی، باعث شده است که قیمت آن تقریبا نصف قیمت زغال وارداتی باشد. این موضوع باعث شده است که واردات زغال‌سنگ مقرون‌به‌صرفه‌تر از تولید داخلی باشد.از طرف دیگر، کنترل شدید قیمت‌ها، سرمایه‌گذاری در این صنعت را محدود کرده است. در حالی که ایران بیش از یک میلیارد تن ذخیره زغال‌سنگ دارد، تولید سالانه آن تنها حدود یک و نیم میلیون تن است. اگر قیمت‌ها اقتصادی‌تر و معقول‌تر شوند، سرمایه‌گذاری در این صنعت افزایش خواهد یافت و معادن زغال‌سنگ ایران می‌توانند به شکوفایی برسند.
به گزارش قطعات خودرو، به گفته سعید صمدی، دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران ذخیره قطعی زغال‌سنگ اکتشاف شده کشور حدود یک و نیم میلیارد تن است که با میزان مصرف فعلی، حداقل برای ۵۰۰ سال آینده جوابگوست. ذخایر زمین شناسی زغال‌سنگ ایران حدود ۱۴ میلیارد تن و ذخیره قطعی اکتشاف شده نیز حدود یک و نیم میلیارد تن است که البته به دلیل پایین بودن تولید داخلی زغال‌سنگ، کمتر نیاز به اکتشافات آن احساس شده است.
هم اکنون تولید زغال‌سنگ خام در سال حدود ۴ و نیم میلیون تن است و زغال‌سنگ فراوی شده که اصطلاحا کنسانتره گفته می‌شود نیز حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن در سال است. بر اساس آخرین آمار، ذخایر زمین‌شناسی زغال‌سنگ در ایران حدود 14 میلیارد تن و ذخایر قطعی حدود 1.2 میلیارد تن برآورد شده است. این ذخایر عمدتاً در استان‌های کرمان، یزد، خراسان جنوبی، سمنان و مرکزی قرار دارند.
در حال حاضر حدود 130معدن زغال‌سنگ در ایران وجود دارد که از این تعداد 100معدن فعال هستند. اما از میان 130 معدن، تنها 20معدن اقدام به تولید 95درصد زغال‌سنگ می‌کنند. چهار شرکت بورسی زغال‌سنگ نگین طبس، فرآوری زغال‌سنگ پروده طبس، زغال‌سنگ پروده طبس و صنعتی و معدنی شمال شرق شاهرود هم جزو بزرگترین تولیدکنندگان هستند.
سهم زغال‌سنگ در سبد انرژی ایران بسیار ناچیز است. در سال 1401، سهم زغال‌سنگ در تولید برق ایران تنها 0.5 درصد بوده است. همچنین، تنها 10درصد فولاد ایران به روش کوره بلند تولید می‌شود که در این روش از زغال‌سنگ استفاده می‌شود.
وجود منابع عظیم نفت و گاز در ایران، یکی از دلایل اصلی عدم توسعه بخش زغال‌سنگ است. همچنین، سیاست‌های توسعه صنعت فولاد در ایران نیز به گونه‌ای است که بر استفاده از گاز طبیعی تأکید دارد. توسعه بخش زغال‌سنگ می‌تواند مزایای متعددی برای اقتصاد ایران داشته باشد. از جمله این مزایا می‌توان به مواردی چون: کاهش وابستگی به واردات انرژی، ایجاد اشتغال و توسعه صنایع پایین‌دستی اشاره کرد.
قیمت‌گذاری دستوری، یکی از سیاست‌های اقتصادی است که در آن دولت قیمت کالا یا خدمات را تعیین می‌کند. این سیاست معمولاً با هدف حمایت از مصرف‌کنندگان یا تولیدکنندگان انجام می‌شود. در مورد صنعت زغال‌سنگ در ایران، قیمت‌گذاری دستوری باعث شده است که تولید زغال‌سنگ داخلی کاهش و واردات این محصول افزایش یابد.
یکی از دلایل اصلی قیمت‌گذاری دستوری زغال‌سنگ در ایران، وجود انحصار در بازار خرید زغال‌سنگ است. شرکت ذوب آهن اصفهان، بزرگترین خریدار زغال‌سنگ در ایران است و حدود 90درصد زغال‌سنگ تولید شده در ایران را خریداری می‌کند. این امر باعث شده است که شرکت ذوب آهن اصفهان، قدرت تعیین قیمت زغال‌سنگ را داشته باشد.
انحصار در بازار خرید زغال‌سنگ، یکی از عوامل اصلی شکل‌گیری قیمت‌گذاری دستوری زغال‌سنگ در ایران است. هنگامی که در طرف تقاضا، فقط یک یا چند شرکت محدود قرار می‌گیرند، مطمئناً باعث به هم خوردن تعادل عرضه و تقاضا می‌شود و به دنبال آن قیمت‌ها نمی‌توانند ارزش اصلی خود را نشان دهند.
برای بهبود وضعیت صنعت زغال‌سنگ در ایران، می‌توان از سیاست‌های زیر استفاده کرد:
حذف قیمت‌گذاری دستوری و اجازه دادن به بازار برای تعیین قیمت زغال‌سنگ
حمایت از تولیدکنندگان داخلی زغال‌سنگ از طریق ارائه تسهیلات مالی یا معافیت‌های مالیاتی
توسعه فناوری‌های جدید برای تولید زغال‌سنگ با هزینه کمتر
برای رفع مشکل انحصار در بازار خرید زغال‌سنگ، لازم است که رقابت در این بازار افزایش یابد. این امر می‌تواند از طریق اقداماتی مانند کاهش موانع ورود به بازار، حمایت از تولیدکنندگان کوچک و متوسط و شفافیت بیشتر در معاملات خرید و فروش زغال‌سنگ انجام شود.
