به گزارش قطعات خودرو به نقل از صمت، وزارت صنعت، معدن و تجارت از ابتدای سال، شناسنامه‌دار کردن تمام قطعات وارداتی و تولید داخل را به‌طور جدی در دست کار قرار داده است. در این راستا، این طرح، نخست با ۲ قلم لوازم یدکی قطعه شامل باتری و کمک فنر خودرو آغاز شد، زیرا این دو قطعه کمترین میزان قاچاق‌پذیری را دارند و پیگیری آنها برای دریافت کدشناسا راحت‌تر انجام می‌شود؛ بنابراین تمامی واردکنندگان و تولیدکنندگان قطعات یدکی خودرو موظف هستند برای ورود کالا به زنجیره تامین کشور، متناسب با مجوز فعالیت خود در سامانه جامع تجارت، نسبت‌به اخذ و نصب شناسه کد رهگیری اقدام کنند.
دریافت کدشناسا برای ۵۵ قطعه الزامی شد
مرحله نخست طرح کدشناسا، ۱۵ فروردین امسال آغاز شد و قرار بود تا خرداد تمام لوازم یدکی کمک‌فنرها و باتری خودروهای موجود در بازار هم وارداتی‌ها و هم تولید داخل، دارای کدشناسا شوند. در ادامه، ۵۳ قلم اضافه شد و در حال‌حاضر این کد برای ۵۵ قطعه در بازار لوازم یدکی الزامی شده است. دومین مهلت برای دریافت کد شناسا، ۱۵ مرداد تعیین و در نهایت به‌دلیل آماده نبودن زیرساخت‌ها، تا ۱۵ مهر تمدید شد. اگر تا این تاریخ، این ۵۵ قلم موفق به دریافت کد رهگیری نشوند، وفق مقررات با توزیع‌کنندگان و فروشندگان برخورد می‌شود.
اجرای طرحی نیمه‌کاره
نظام شناسه‌گذاری یکتای کالا در قالب طرح «شبنم» در وزارت صنایع سابق در سال ۸۹ (دولت دهم) و طرح «اصالت و سلامت» در وزارت بهداشت در سال ۸۸ شکل گرفت. اجرای این امر، همچون کد ملی برای افراد، شناسه ملی برای شرکت‌ها و کدپستی برای آدرس‌ها بوده تا اطلاعات دقیق و بهنگامی را برای پایش تولید، واردات توزیع و مصرف در اختیار متولیان اقتصادی قرار دهد. این طرح در بخش لوازم یدکی بی‌نتیجه باقی ماند و حال دوباره برای ساماندهی به بازار قطعات امیرحسین صیرفی از کارشناسان بازار قطعات یدکی خودرو، درباره آخرین زمان تعیین‌شده (۱۵مهر) برای دریافت کدشناسا به صمت گفت: زمان تعیین شد، به شرطی است که شناسه اظهاری یا عمومی کالا قابل دریافت باشد. این شناسه، کالاهای سطح عرضه را رسمیت داده و آنها را از گروه قطعات قاچاق خارج می‌کند، زیرا عنوان شده هر کالایی که کد رهگیری نداشته باشد، قاچاق به‌شمار آمده و ضبط می‌شود.
وی افزود: براساس تصمیمی که گرفته شده، باید تولیدکننده و واردکننده تمام لوازم یدکی در بازار، مشخص باشد. تا پیش از این قانون، قطعات یدکی زیادی وارد بازار شده‌اند که دارای کد رهگیری نیستند؛ در نتیجه توزیع‌کننده‌‌‌ها و فروشندگان این قطعات تا ۱۵ مهر سال جاری زمان دارند، آنها را در سامانه جامع تجارت بارگذاری و شناسه اظهاری دریافت کنند.
او ادامه داد: البته هنوز این پنجره در سامانه جامع تجارت باز نشده، با وجود اینکه در ۱۵ مرداد اعلام شده بود، توزیع‌کنندگان و فروشندگان باید قطعات موجودی خود را در این سیستم بارگذاری کنند تا شناسه اظهاری به آنها داده شود. در این میان، افراد زیادی موجودی قطعات خود را بارگذاری کردند، اما گویا اختلافات درون‌سازمانی سبب شده پنجره یادشده فعال نباشد.
این کارشناس حوزه بازار لوازم یدکی عنوان کرد: تا ۱۵ مهر زمان زیادی باقی نمانده است. بیش از یک ماه از مهلت دو ماهه بدون هیچ نتیجه‌ای گذشته و در ۳ هفته باقیمانده نیز نمی‌توان انتظار اتفاق خاصی را داشت؛ بنابراین یا باید این تاریخ به تاخیر بیفتد که ظاهرا قابل تمدید نیست یا پنجره فعال و شناسه اظهاری موردنیاز دریافت شود.
سردرگمی بازار لوازم‌یدکی
کدشناسه اظهاری برای کالاهایی است که در بازار و انبار توزیع‌کنندگان قطعات یدکی موجود است که آمار آنها کم هم نیست. صیرفی در ادامه سخنان خود یادآور شد: قطعات زیادی در واحدهای صنفی موجود است که خرید قبل هستند. بسیاری از قطعات یدکی خودرو تاریخ‌انقضا ندارند؛ بنابراین موجودی بازار آنها زیاد است. به‌عنوان مثال، قطعات یدکی مربوط به خودروهای سال‌های ۱۹۶۰ میلادی یا پیکان همچنان در حال خریدوفروش است. این قطعات به سرعت فروش نمی‌روند. برای این قطعات با عنوان اینکه منشأ آنها مشخص نیست، دولت دستورالعملی داده که با شناسه اظهاری (توزیع‌کنندگان و فروشندگان این قطعات را به سامانه جامع تجارت اظهار کنند.) مسئولیت کیفیت آنها را برعهده گرفته و کد را دریافت کنند.
او افزود: در این‌باره صاحبان فروشگاه‌ها باید تعهدنامه‌ای که در این زمینه تهیه شده را پر کنند. تعداد زیادی از کاسبان فعال صنف قطعات یدکی قطعات موجودی خود را اظهار و این تعهدنامه را نیز پر کرده، اما شناسه اظهاری را دریافت نکرده‌اند.
این فعال بازار یدکی اظهار کرد: برخی واحدهای صنفی، قطعات یدکی موجود خود را طبق تاریخ ۱۵ مرداد که تاریخ قبلی بود و در ادامه تمدید شد، اظهار کرده، اما کدشناسا دریافت نکرده‌اند؛ از این‌رو بعضی از آنها قطعات اظهارشده در سامانه جامع تجارت را به‌فروش نرسانده و منتظر شناسه اظهاری هستند. البته برخی هم بخشی از قطعات اظهارشده را به‌فروش رسانده‌اند؛ بنابراین، این موجودی که تا ۱۵ مرداد بارگذاری شده با موجود فعلی فروشگاه‌ها و انبارها متفاوت بوده و خود این موضوع منجر به چالشی دیگر می‌شود.
خلأها و شتاب در اجرا
صیرفی درباره چرایی این تاخیر عنوان کرد: اختلاف درون‌سازمانی بین ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و وزارت صنعت، معدن و تجارت، درباره چگونگی تایید کیفیت و مسئولیت آن سبب‌شده پنجره مربوط به این موضوع در سامانه جامع تجارت فعال نشود، اما آخرین زمان را نیمه مهر تعیین کنند. وی با بیان اینکه اختلاف‌نظر بر سر اجرا و روش انجام کار بین اتحادیه‌ها و وزارت صنعت، معدن و تجارت وجود دارد، گفت: سرعت و شتاب اجرای کار از سوی وزارتخانه و جرایمی که برای این موضوع در نظر گرفته‌اند، نمی‌تواند روش برخورد درستی با واحدهای صنفی بازار یدکی باشد، زیرا فعالان زیادی در شهرهای کوچک و بزرگ ایران فعالیت دارند که هنوز نسبت به کدشناسا توجیه نشده‌اند، اما قطعاتشان توقیف و فروشگاه‌های آنها تعطیل می‌شود.
او گفت: بازار قطعات یدکی بازاری سنتی بوده و این سرعت در تضاد با روند این بازار سنتی است. چنین بازار گسترده و سنتی تا با سیستم‌های اجرایی روز آشنا شود و فروشندگان آن درباره سامانه، دانش و سواد لازم را کسب کنند، زمان می‌برد. به‌طور قطع با ۳ یا ۶ ماه نمی‌توان پرونده کد رهگیری برای قطعات یدکی را مختومه اعلام کرد.
صیرفی اظهار کرد: اگر قرار است در طرح موفق باشیم باید آن‌گونه که اصناف می‌توانند تغییر کنند، موضوع پیگیری شود، نه آن‌گونه که مسئولان دولتی می‌خواهند؛ اینکه در مدت ۳ یا ۴ ماه مسئله حل‌وفصل شود، علاوه‌بر اینکه اظهار شده باید این حجم از کالای موجود در انبارها و فروشگاه‌ها که برای سال‌های قبل است تا ۱۵ آذر نیز به‌فروش برسد. این شدنی نیست، زیرا برخی قطعات مانند قطعات پیکان بازار تقاضای زیادی نداشته و به سرعت فروش نمی‌روند.
این فعال بازار لوازم یدکی با بیان اینکه طرح کدشناسا، ضرورت این بازار است، ادامه داد: البته نحوه اجرای طرح جای انتقاد زیادی دارد. حتی سامانه جامع تجارت چابکی لازم را نداشته و این خلأها کار را در اجرا با مشکل همراه کرده است.
همراهی واحدهای صنفی ضروری است
صیرفی در پاسخ به این پرسش که اگر شناسه اظهاری صادر نشود، چند درصد قطعات بازار یدکی، قاچاق محسوب خواهند شد، گفت: اگر قرار است این بازار شفاف شود باید زمان موردنیاز داده شود؛ ساختار فعلی طی سال‌ها شکل گرفته و تغییر دادن آن سخت است. کار در سامانه‌ها به‌عنوان کاربر دانش نیاز دارد و بسیاری از واحدهای صنفی بازار سنتی کشور هنوز مجهز به این دانش نشده‌اند.
او تصریح کرد: اجرای چنین طرح گسترده‌ای، نیاز به اطلاع‌رسانی فراگیر داشته و باید اقناع‌سازی انجام شود. صرف صدور دستورالعمل و ابلاغ آن، کار را پیش نمی‌برد. اجرای برنامه با چه نهادی است؟ کار جدی برای اجرا در حوزه اقناع‌سازی انجام شده یا قرار است با تهدید و جریمه، پروژه را پیش ببریم؟ شتاب بر کیفیت طرح تاثیر منفی داشته و ما را از نتیجه موردانتظار دور می‌کند. مبارزه با قاچاق ضرورت بازار قطعات یدکی خودرو است، اما خلأها باید پر و زیرساخت‌ها فراهم شود. از سوی دیگر، طرح هم با همکاری و همراهی خود واحدهای صنفی باید به‌سرانجام برسد. یدکی که عنوان می‌شود بخش زیادی از قطعات موجود در این بازار مجرای ورودی مشخصی ندارند و قاچاق به‌شمار می‌روند، طرح کدشناسا فعال شده که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت دنبال می‌شود.
کدشناسا برای قطعات در سطح عرضه
امیرحسین صیرفی از کارشناسان بازار قطعات یدکی خودرو، درباره آخرین زمان تعیین‌شده (۱۵مهر) برای دریافت کدشناسا به صمت گفت: زمان تعیین شد، به شرطی است که شناسه اظهاری یا عمومی کالا قابل دریافت باشد. این شناسه، کالاهای سطح عرضه را رسمیت داده و آنها را از گروه قطعات قاچاق خارج می‌کند، زیرا عنوان شده هر کالایی که کد رهگیری نداشته باشد، قاچاق به‌شمار آمده و ضبط می‌شود.
وی افزود: براساس تصمیمی که گرفته شده، باید تولیدکننده و واردکننده تمام قطعات یدکی در بازار، مشخص باشد. تا پیش از این قانون، قطعات یدکی زیادی وارد بازار شده‌اند که دارای کد رهگیری نیستند؛ در نتیجه توزیع‌کننده‌‌‌ها و فروشندگان این قطعات تا ۱۵ مهر سال جاری زمان دارند، آنها را در سامانه جامع تجارت بارگذاری و شناسه اظهاری دریافت کنند.
او ادامه داد: البته هنوز این پنجره در سامانه جامع تجارت باز نشده، با وجود اینکه در ۱۵ مرداد اعلام شده بود، توزیع‌کنندگان و فروشندگان باید قطعات موجودی خود را در این سیستم بارگذاری کنند تا شناسه اظهاری به آنها داده شود. در این میان، افراد زیادی موجودی قطعات خود را بارگذاری کردند، اما گویا اختلافات درون‌سازمانی سبب شده پنجره یادشده فعال نباشد.
این کارشناس حوزه بازار لوازم یدکی عنوان کرد: تا ۱۵ مهر زمان زیادی باقی نمانده است. بیش از یک ماه از مهلت دو ماهه بدون هیچ نتیجه‌ای گذشته و در ۳ هفته باقیمانده نیز نمی‌توان انتظار اتفاق خاصی را داشت؛ بنابراین یا باید این تاریخ به تاخیر بیفتد که ظاهرا قابل تمدید نیست یا پنجره فعال و شناسه اظهاری موردنیاز دریافت شود.
سردرگمی بازار لوازم‌یدکی
کدشناسه اظهاری برای کالاهایی است که در بازار و انبار توزیع‌کنندگان قطعات یدکی موجود است که آمار آنها کم هم نیست. صیرفی در ادامه سخنان خود یادآور شد: قطعات زیادی در واحدهای صنفی موجود است که خرید قبل هستند. بسیاری از قطعات یدکی خودرو تاریخ‌انقضا ندارند؛ بنابراین موجودی بازار آنها زیاد است. به‌عنوان مثال، قطعات یدکی مربوط به خودروهای سال‌های ۱۹۶۰ میلادی یا پیکان همچنان در حال خریدوفروش است. این قطعات به سرعت فروش نمی‌روند. برای این قطعات با عنوان اینکه منشأ آنها مشخص نیست، دولت دستورالعملی داده که با شناسه اظهاری (توزیع‌کنندگان و فروشندگان این قطعات را به سامانه جامع تجارت اظهار کنند.) مسئولیت کیفیت آنها را برعهده گرفته و کد را دریافت کنند.
او افزود: در این‌باره صاحبان فروشگاه‌ها باید تعهدنامه‌ای که در این زمینه تهیه شده را پر کنند. تعداد زیادی از کاسبان فعال صنف قطعات یدکی قطعات موجودی خود را اظهار و این تعهدنامه را نیز پر کرده، اما شناسه اظهاری را دریافت نکرده‌اند.
این فعال بازار یدکی اظهار کرد: برخی واحدهای صنفی، قطعات یدکی موجود خود را طبق تاریخ ۱۵ مرداد که تاریخ قبلی بود و در ادامه تمدید شد، اظهار کرده، اما کدشناسا دریافت نکرده‌اند؛ از این‌رو بعضی از آنها قطعات اظهارشده در سامانه جامع تجارت را به‌فروش نرسانده و منتظر شناسه اظهاری هستند. البته برخی هم بخشی از قطعات اظهارشده را به‌فروش رسانده‌اند؛ بنابراین، این موجودی که تا ۱۵ مرداد بارگذاری شده با موجود فعلی فروشگاه‌ها و انبارها متفاوت بوده و خود این موضوع منجر به چالشی دیگر می‌شود.
خلأها و شتاب در اجرا
صیرفی درباره چرایی این تاخیر عنوان کرد: اختلاف درون‌سازمانی بین ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و وزارت صنعت، معدن و تجارت، درباره چگونگی تایید کیفیت و مسئولیت آن سبب‌شده پنجره مربوط به این موضوع در سامانه جامع تجارت فعال نشود، اما آخرین زمان را نیمه مهر تعیین کنند. وی با بیان اینکه اختلاف‌نظر بر سر اجرا و روش انجام کار بین اتحادیه‌ها و وزارت صنعت، معدن و تجارت وجود دارد، گفت: سرعت و شتاب اجرای کار از سوی وزارتخانه و جرایمی که برای این موضوع در نظر گرفته‌اند، نمی‌تواند روش برخورد درستی با واحدهای صنفی بازار یدکی باشد، زیرا فعالان زیادی در شهرهای کوچک و بزرگ ایران فعالیت دارند که هنوز نسبت به کدشناسا توجیه نشده‌اند، اما قطعاتشان توقیف و فروشگاه‌های آنها تعطیل می‌شود.
او گفت: بازار قطعات یدکی بازاری سنتی بوده و این سرعت در تضاد با روند این بازار سنتی است. چنین بازار گسترده و سنتی تا با سیستم‌های اجرایی روز آشنا شود و فروشندگان آن درباره سامانه، دانش و سواد لازم را کسب کنند، زمان می‌برد. به‌طور قطع با ۳ یا ۶ ماه نمی‌توان پرونده کد رهگیری برای قطعات یدکی را مختومه اعلام کرد.
صیرفی اظهار کرد: اگر قرار است در طرح موفق باشیم باید آن‌گونه که اصناف می‌توانند تغییر کنند، موضوع پیگیری شود، نه آن‌گونه که مسئولان دولتی می‌خواهند؛ اینکه در مدت ۳ یا ۴ ماه مسئله حل‌وفصل شود، علاوه‌بر اینکه اظهار شده باید این حجم از کالای موجود در انبارها و فروشگاه‌ها که برای سال‌های قبل است تا ۱۵ آذر نیز به‌فروش برسد. این شدنی نیست، زیرا برخی قطعات مانند قطعات پیکان بازار تقاضای زیادی نداشته و به سرعت فروش نمی‌روند.
این فعال بازار قطعات یدکی با بیان اینکه طرح کدشناسا، ضرورت این بازار است، ادامه داد: البته نحوه اجرای طرح جای انتقاد زیادی دارد. حتی سامانه جامع تجارت چابکی لازم را نداشته و این خلأها کار را در اجرا با مشکل همراه کرده است.
همراهی واحدهای صنفی ضروری است
صیرفی در پاسخ به این پرسش که اگر شناسه اظهاری صادر نشود، چند درصد قطعات بازار یدکی، قاچاق محسوب خواهند شد، گفت: اگر قرار است این بازار شفاف شود باید زمان موردنیاز داده شود؛ ساختار فعلی طی سال‌ها شکل گرفته و تغییر دادن آن سخت است. کار در سامانه‌ها به‌عنوان کاربر دانش نیاز دارد و بسیاری از واحدهای صنفی بازار سنتی کشور هنوز مجهز به این دانش نشده‌اند.
او تصریح کرد: اجرای چنین طرح گسترده‌ای، نیاز به اطلاع‌رسانی فراگیر داشته و باید اقناع‌سازی انجام شود. صرف صدور دستورالعمل و ابلاغ آن، کار را پیش نمی‌برد. اجرای برنامه با چه نهادی است؟ کار جدی برای اجرا در حوزه اقناع‌سازی انجام شده یا قرار است با تهدید و جریمه، پروژه را پیش ببریم؟ شتاب بر کیفیت طرح تاثیر منفی داشته و ما را از نتیجه موردانتظار دور می‌کند. مبارزه با قاچاق ضرورت بازار قطعات یدکی خودرو است، اما خلأها باید پر و زیرساخت‌ها فراهم شود. از سوی دیگر، طرح هم با همکاری و همراهی خود واحدهای صنفی باید به‌سرانجام برسد.
سامانه‌ای که در دسترس نیست
در ادامه محمدرضا ملاکی، عضو هیات‌مدیره اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو و ماشین‌آلات تهران درباره آخرین مهلت تعیین‌شده برای دریافت کدشناسا به صمت گفت: بستری در سامانه جامع تجارت برای این پروژه آماده نشده، در حالی که قرار بود کالاهای در سطح عرضه شناسه اظهاری دریافت کنند؛ بنابراین امکان دریافت کد رهگیری وجود ندارد و قابل استعلام هم نیست.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا شناسه اظهاری فقط برای ۵۵ قلم از قطعات یدکی الزامی است یا تمام قطعات موجود در بازار باید این شناسه را دریافت کنند، بیان کرد: ابتدا ۲ قلم بود، در ادامه ۵۳ قلم اضافه شد و در حال‌حاضر دریافت شناسه اظهاری برای ۵۵ قلم الزامی است.
این کارشناس حوزه قطعات یدکی درباره گستردگی این کالاها، تصریح کرد: در حالی که زیرساخت دریافت کدشناسه فراهم نیست، برای کالای سطح عرضه، زمان تعیین شده که نتیجه مشخص نیست. علاوه‌بر این، دسترسی به سامانه جامع تجارت در ساعات کاری آسان نیست و سامانه هنگام مراجعه یا در دسترس نیست یا در صورت در دسترس بودن، نمی‌توان در آن به‌عنوان کاربر کاری انجام داد.
پیشنهادهای ارائه‌شده
ملاکی درباره راهکار پیشنهادی اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو و ماشین‌آلات تهران گفت: پیشنهادها داده شده، اما مسئولان اصرار دارند در مدت کوتاهی این طرح را به‌سرانجام برسانند؛ این در حالی است که بیش از ۱۰۰ هزار واحد صنفی در حوزه قطعات یدکی خودرو در سراسر کشور فعالیت دارند که تمام این واحدها باید وارد سامانه جامع تجارت شده و برای تمام موجودی فروشگاه‌ها و انبار خود، شناسه اظهاری دریافت کنند. زمان زیادی نیاز است، زیرا افراد برای استفاده از این سامانه نیاز به ابزار و مهارت دارند. چند درصد دارای این دانش هستند؟ چند درصد ابزار لازم را در اختیار دارند؟ امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری چالش‌هایی موجود هستند.
ملاکی در پایان گفت: قطعات یدکی دارای تنوع و حجم بالایی هستند که برای دریافت کدشناسا هنوز زیرساخت‌های آن فراهم نشده؛ بنابراین در چنین فضایی برخی واحدهای صنفی، فدای این بی‌برنامگی می‌شوند.
سخن پایانی
بنابر این گزارش، با وجود اینکه هنوز زیرساخت‌های موردنیاز کد شناسا (شناسه اظهاری) برای قطعات یدکی عرضه شده در سطح بازار مهیا نشده، آخرین زمان برای این اظهار ۱۵ مهر تعیین شده است. اینکه آیا در مدت باقیمانده اختلاف‌نظرهای سازمانی حل و پنجره مورد نظر باز خواهد شد یا خیر، موفقیت طرح کدشناسه را با اماواگر روبه‌رو کرده است.
