به گزارش قطعات خودرو به نقل از روابط عمومی انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه سازان خودروی کشور، «عبداله توکلی لاهیجانی» در خصوص برقی سازی صنعت خودروسازی پاسخ داد.
خودروهای برقی برای کشور چه ضرورتی دارند؟
توکلی لاهیجانی: صنعت خودروسازی با دارا بودن سهم ۵ تا ۷ درصدی در ارزش افزوده صنعت کشور، همچنین سهم بالای ۲۰ درصد در بخش صنعت و سهم ۱۲ درصدی اشتغال بخش صنعتی کشور، از جایگاه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ویژهای برخوردار است؛ این بخش ظرفیت بالایی برای ایجاد اشتغال، به‌خصوص در قشر تحصیل کرده و متخصص کشور دارد، اگر حلقه‌های اصلی زنجیره ارزش خودرو در داخل کشور شکل گیرد، و این امر میسر نمی‌شود، مگر آن‌که صنعت خودروی کشور دانش بنیان شود و از پنجره فرصت فناوریهای نوین برای جهش در این مسیر بهره گیریم. گذشته از این موارد دیگری نیز هست که جا دارد به آن‌ها نیز اشاره کنیم:
۱-۱ ایجاد سبد تعادلی در تمامی زمینه‌ها، از جمله مصرف انواع انرژی، به‌کارگیری انواع فناوریها، ایجاد بازارهای مختلف اقتصادی و … یکی از راههای مطمئن برای عدم وابستگی و رشد و توسعه یافتگی است. ضرورت دارد کشور ما نیز در یک سبد منطقی به این صنعت ورود کند و نسبت به ایجاد زیرساخت‌های آن اقدام نماید.
۱-۲ استفاده از انرژیهای خورشید، باد، امواج دریا و سایر انرژیهای پاک و تجدید پذیر سالهاست که مورد توجه جدی بشر بوده است. با پیشرفت صنعت پایه خودروهای برقی، از جمله فناوری تولید منبع ذخیره برق مطمئن و با چگالی انرژی و طول عمر مناسب، شامل انواع باتریهای پیشرفته لیتیومی، فناوری موتورهای الکتریکی و سیستم‌های مدیریت پیشرفته باتری، موتور و کنترل دقیق مجموعه قوای محرکه و انتقال قدرت خودروهای برقی و امکان شارژ سریع باتری خودروهای برقی، مسیری برای دستیابی به استفاده از انرژیهای پاک و مجانی در خودروها باز شده است، به‌طوری که می‌شود ایستگاههای شارژ مستقل از شبکه برق و صرفاً با کمک پنلهای خورشیدی را تأمین کرد. می‌شود نیروگاههای بادی را توسعه داد و از انرژی پاک آن در خودروهای درون شهری استفاده کرد و آلودگی هوای کلانشهرها را کاهش داد.
۱-۳ استفاده از فناوری قوای محرکه برقی در خودروهای درون شهری، زیرا قوای محرکه خودرو برقی نه تنها در هنگام کار، آلودگی ایجاد نمیکند، بلکه وقتی خودرو پشت چراغ راهنما یا در ترافیک ایستاده است، نیازی به کار کردن موتور برقی مانند موتور احتراقی و مصرف انرژی نیست و لذا خودروهای برقی بهترین گزینه در مصارف داخل شهری از جمله ناوگان تاکسیرانی، اتوبوسرانی، موتورسیکلت کار و سایر خودروهای درون شهری هستند.
۱-۴ خودروهای برقی صنعت خودروسازی اجزاء و قطعات بسیار کمتری نسبت به خودروهای احتراقی دارند. خیلی از اجزاء متحرک، پر سر و صدا و ارتعاشی، این برتری ضمن رفع آلودگی صوتی داخل شهرها، از جهت صرفه جویی استفاده از توان فنی و حرفه‌ای کشور برای تعمیر و نگهداری خودروهای احتراقی و صرف هزینههای زیاد برای آن نیز تأثیر زیادی خواهد داشت.
۱-۵ جلوگیری از مصرف بنزین که امروزه مصرف آن به بیش از ظرفیت تولید رسیده است، با توجه به عدم نیاز به روغن، برای روغن کاری موتور و استفاده از ترمزهای بازیاب (Regenerative Braking) در سیستم ترمزگیری و گیربکس ساده تک سرعته و با بازدهی بسیار زیاد در خودروهای برقی، استفاده از این خودروها می‌تواند اثرات عدم وابستگی به واردات بنزین، روغن و مهم تر از آن، اثرات زیست محیطی پسماندهای روغن را داشته باشد.
۱-۶ با جایگزینی یک تاکسی موتور احتراقی با نوع برقی سالانه حدود ۲۴۰ میلیون تومان صرفه جویی هزینه انرژی می‌شود. صرفه جویی در مصرف روغن، واسکازین، روغن ترمز، تعمیرات و نگهداری و حذف اثرات زیست محیطی آن‌ها را اضافه کنید.
۱-۷ در خودروی برقی شما امکان بازیابی انرژی را خواهید داشت بلکه این قابلیت در این فناوری وجود دارد که بتوان سهمی از انرژی را مثلاً در ترمزگیری یا سراشیبیها بازیابی کرد و از این جهت نیز کارآیی مناسبی حاصل می‌شود.
بدون توجه به انقلاب صنعتی چهارم که مبتنی بر هم جوشی فناوریهای مختلف در حوزه‌های زیستی، الکترونیک، روباتیک و ارتباطات است، درک اهمیت روند برقی شدن خودروها به دشواری ممکن است. در حقیقت اگر مسأله را صرفاً به برقی شدن خودرو بر اثر فشارهای زیست محیطی ناشی از سختگیرانه شدن قوانین مصرف سوخت یا کاهش گازهای گلخانه‌ای تقلیل دهیم، شاید نتوانیم عظمت پدیده‌ای را که در دنیا درحال رخ دادن است، درک کنیم.
استراتژی کشور برای توسعه خودروهای برقی صنعت خودروسازی چیست؟
توکلی لاهیجانی: توسعه خودروهای برقی سیاستگذاری و اجرای یکپارچه‌ای را می‌طلبد.برقی سازی، هوشمند سازی، اتصال پذیری و حمل و نقل اشتراکی، چهار روند اصلی در آینده حمل و نقل در مقیاس جهانی میباشند. بر این اساس، نقشه راهی متشکل از هفت بخش اصلی برای ذینفعان درنظر گرفته شده است تا بر مبنای آن، صنعت خودروسازی کشور در موقعیتی قدرتمند و رقابتی امکان عمل داشته باشد.
رویکرد زیست بومی که کشور را در عصر خودروهای احتراق داخلی تضعیف نموده و با فاصله معناداری نسبت به فناوریهای روز دنیا قرار داد، باید کنار گذاشته شده و با درنظر گرفتن چهار رویکرد اشاره شده و با هدف حذف شکاف مذکور بازتعریف شود. در این شکل شما می‌توانید لایه زیرین طراحی شده برای اجرای برقی سازی در کشور را مشاهده کنید.
هفت بخشی که باید بر آن تمرکز کرد به شرح ذیل است:
۱-۲ فرهنگ سازی، درک مشتری، طراحی محصول و برند سازی:
طیف مصرف کنندگان سنتی خودرو باید بر اساس ملاحظات و ویژگیهای چهار رویکرد جدید بازتعریف شده و سازمان توسعه محصول تولید کنندگان باید بر اساس تجارب و بازخوردهای مشتریان نسبت به به‌روز رسانی محصولات و نرم افزارهای خود اقدام نمایند.
۲-۲ زنجیره تأمین انعطاف پذیر، دایرهای و پایدار:
در سال ۲۰۲۱ بحران تراشه منجر به از دست رفتن ۱۰ میلیون وسیله نقلیه در تولید جهانی شد که نیاز به افزایش انعطاف پذیری زنجیره تأمین را برجسته نمود. بومی سازی در عرضه انعطاف پذیر، حیاتی است. به منظور پرهیز از ایجاد شکاف بین عرضه و تقاضای باتری در کشور، نیازمند احداث کارخانههای تولید باتری هستیم. با فرض تولید سالانه ۱۰۰ هزار دستگاه خودروی برقی در کشور، سالانه نیازمند حداقل ۵ گیگاوات ساعت باتری خواهیم بود که اقدامات لازم برای احداث و تجهیز این کارخانهها باید از هم اکنون در دستور کار قرار گرفته و برنامههای توسعه این واحدهای تولیدی با درنظر گرفتن افزایش تولید سالانه خودروهای برقی صنعت خودروسازی نیز مد نظر قرار گیرد.
۳-۲ تولید باتری و نیمه هادی باید زیرساخت داشته باشد:
بیشتر فعالان در حوزه باتری، در بخش تولید بسته باتری متمرکز بوده و سرمایه گذاریهای صورت گرفته در بخش تولید سلول باتری، متوجه سلولهای با فناوری، ظرفیت، عملکرد و کیفیت بالا نبوده است، لذا نه تنها باید زمینه تولید این تجهیزات در کارخانههای تولیدی را فراهم آوریم، بلکه باید نسبت به ایجاد دانش تخصصی و قابلیتهای نوآوری محصول نیز اقدام نماییم.
۴-۲ شکاف مهارت نرم افزاری بهبود یابد:
یکی از راه حلهای قابل استفاده برای کاهش این شکاف این است که ذینفعان، پلتفرمهای نرم افزاری مشترک برای همه تولید کنندگان کشور ایجاد کنند تا نه تنها بتوان تواناییهای کارشناسان و متخصصان را افزایش داد، بلکه از تلاشهای انفرادی پرهزینه اجتناب نمود.
ایجاد مهارت از طریق آموزش در شرکتهای خودروسازی با همکاری مراکز آموزشی و دانشگاهی، و استخدام زود هنگام استعدادها و نخبگان دانشگاهی، مانند بورسیه کردن دانشجویان در دانشگاه‌های برترکشور، از جمله فعالیتهای مورد نیاز در این حوزه میباشد.
۵-۲ به وجود آمدن اتحاد استراتژیک با شرکای خارجی:
چین در حال حاضر بزرگترین بازار خودرو در سطح جهان است ایجاد اتحاد استراتژیک با شرکتهای چینی در بخش توسعه و تولید خودرو و تأمین قطعات، و نیز انتقال دانش فنی با هدف افزایش عمق داخلی سازی و نیز کسب بازار منطقهای، از اهمیت ویژهای برخوردار است. اگرچه در گذشته نیز سابقه همکاری میان شرکتهای ایرانی و چینی وجود داشته است، با این حال این همکاریها بیشتر از جنس اقتصادی بوده و کمتر با انتقال دانش، تجربه و فناوری روز همراه بوده است.
۶-۲ تمرکز بر هزینه و زمان:
یکی از اهداف صنعت خودروی کشور باید کاهش استراتژیک هزینه ها باشد. قیمت خودرو مهمترین عامل خرید مصرف کننده در بازارهای مختلف است. تولید کنندگان داخلی با طراحی ساختاری محصول، ادغام عمودی تولید باتری، تولید پرتیراژ خودروهای برقی، و بهبود بهره وری تا ۲۰ درصد هزینه ها را کاهش دهند.
این مدت در شرکتهای چینی، چیزی در حدود ۲۱ ماه است که به آن‌ها اجازه میدهد خیلی سریع تر به روند بازار پاسخ دهند. لذا شرکتهای ایرانی باید در فرآیندهای نوآوری، توسعه و صنعتی سازی خود بازنگری انجام داده و به آن‌ها شتاب بخشند.
۷-۲ زیرساخت مدیریت داده ایجاد شود:
با افزایش تعداد این نوع خودروها در کشور و با ایجاد کلان دادهها، و با درنظر گرفتن این‌که این دادهها به نوعی دارایی کشور تلقی میشوند که میتوانند بر بهبود وضعیت حمل و نقل، کاهش هزینهها و افزایش ایمنی تأثیرگذار باشند، ایجاد زیرساخت مدیریت داده و حفظ آن‌ها باید از اولویتهای اصلی دولت و شرکتهای تولید کننده باشد.
برای تأمین زیرساخت و فرهنگ سازی خودروهای برقی چه اقداماتی شده است؟
توکلی لاهیجانی: من فکر می‌کنم تلاش‌هایی که به‌خصوص در دهه اخیر در کشورمان برای ساخت خودروی برقی آغاز شده است، در مسیر بلوغ برقی سازی خودرو در سطوح مختلفی قرار داشته‌اند و بنابراین نمی‌توان گفت که هدر رفته‌اند، بلکه در یک پیوستار مسیر تکاملی را طی کرده‌اند؛ مسیری که در آن مسابقات دانشگاه صنعتی شریف، تلاشهای دانشگاه آزاد اسلامی قزوین برای الگوبرداری از کوادروسایکلی مطرح، خودروی قاصدک نصیر یا خودروی یاس دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت، حتی تلاش موتورسیکلت سازان بخش خصوصی، ساینای برقی سایپا، تارای برقی ایران خودرو، همه و همه سهمی در بلوغ این مسیر داشته‌اند.
بحث خودروی برقی با تلاش‌هایی که در ستاد حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری انجام شد، به زنجیره تأمین سیستم‌های برقی تسری یافت؛ کارهایی که در این سال‌ها در حوزه زیرساخت‌ها توسط گروه مپنا انجام شده است و سایر تلاشهای ارکان مختلف صنعتی کشور… اما به نظرم اکنون زمان مناسبی است که با بهره گیری از حضور وزیر صمت و تأکیدات ایشان در این حوزه که ریشه در دانش و تجربه ارزشمندشان در این مسیر دارد، ثمره مسیری که طی شده است، در بازار عرضه شود و صنعت خودرو از پنجره فرصت فناوریهای نوین بهره گیرد تا با هم افزایی، مقیاس تولید و تکیه بر فناوریهای نوین، شاهد تحولی در صنعت خودروی کشور باشیم.
در صنعت خودروسازی کشور، محور اصلی برنامه ریزی‌های انجام شده، بر روی توسعه پلتفرمهای بومی و محصولات مبتنی بر آن، نظیر ریرای برقی، اطلس برقی، ایگل برقی و کلاً خودروهای داخلی و موتورسیکلت‌های داخلی است و واردات تنها می‌تواند زمینه ساز فرهنگ سازی و آشنایی بازار برای آغاز راه باشد. لازم است بخش خصوصی، نظیر فروشگاههای بزرگ، کارخانجات اطراف کلانشهرها، پارکینگهای خصوصی، مجتمعهای تفریحی و اقامتی توجه داشته باشند که تقویت مشتریان آن‌ها در آینده نیز مستلزم ایجاد زیرساخت‌های شارژ در محل پارکینگهای شان است.
این یک روند تدریجی همراه با رشد زیرساخت‌های مرتبط است. لذا به تدریج با ورود خودروهای برقی، قطعاً زیرساخت‌های لازم و فرهنگ آن نیز ایجاد خواهد شد، ضمن این‌که حتماً نیاز به آموزشهایی هست و باید برنامه ریزی و اجرا شود و پیشبینیهای لازم انجام شده است.
واردات تاکسی‌های برقی به کجا رسید؟
توکلی لاهیجانی: در مورد تاکسی‌های برقی با توجه به وضعیت آلودگی هوای کلانشهرها، بالاخص کلانشهر تهران، با اولویت این شهر تصمیم گرفته شد. وزارتخانههای کشور، نیرو، نفت، راه و شهرسازی، ارتباطات و فناوری اطلاعات، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، شهرداری تهران، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، سازمان ملی استاندارد، سازمان حفاظت محیط زیست، و سایر سازمانهای مرتبط با محوریت وزارت صمت برای اجرایی نمودن طرح همکاری کرده‌اند و گردهمایی تخصصی نیز با حضور شهرداران سایر کلانشهرهای کشور برای تسری این برنامه داشته‌ایم.
نکته مهمی که مایلم بر آن تأکید کنم، اهمیت حرکت تحولی است که در وزارت صمت آغاز شده است؛ حرکتی که باید همگان در تقویت و تداومش بکوشیم.
ما که می‌خواهیم قوی باشیم، چاره‌ای جز قدم گذاشتن در این راه نداریم! داشتن قدرت در حوزه هوش مصنوعی، هم توان اقتصادی و هم توان دفاعی کشور را به شدت ارتقاء میدهد. می‌خواهم بگویم مسأله بسیار بزرگ تر از نقش خودروهای برقی صنعت خودروسازی در آلایندگی زیست محیطی یا نفتی بودن اقتصاد فعلی کشور است.
مسأله‌ای با این درجه از اهمیت در سرنوشت آتی کشور می‌بایست به روشنی برای مردم تبیین شود و حتی به یک مطالبه عمومی تبدیل شود. ببینید وقتی برنامه هوش مصنوعی آلفاگو(AlphaGO) متعلق به شرکت آمریکایی گوگل توانست انسانی را که قهرمان افسانه‌ای بازی باستانی چینی‌ها بود، در سال ۲۰۱۶ شکست دهد، ۲۸۰ میلیون چینی این مسابقه را از تلویزیون به‌صورت زنده تماشا کردند و جریحه دار شدن روح تماشاگرانِ این شکستِ آدمی توسط هوش مصنوعی، سبب شد تا توجه‌ها به هوش مصنوعی بیش از گذشته جلب شود و جنبشی در بین نخبگان جامعه برای سرمایه گذاری در عرصه هوش مصنوعی در بستر فراهم شده توسط دولت انجام شود. این مهم است که وقتی شهید فخری زاده، یکی از دانشمندان تأثیرگذار هسته‌ای کشور را با ابزار مبتنی بر هوش مصنوعی از دست می‌دهیم، بتوانیم از آن جنبشی در جامعه بسازیم که محرک رشد ما در حوزه‌های مرتبط با هوش مصنوعی و کلان دادهها باشد.
سند راهبردی فناوریهای نوین در صنعت خودروسازی با بهره گیری از توان نخبگان دانشگاهی و صنعتی کشور تهیه شده و برای انجام مراحل تصویب به کمیسیون تخصصی دفتر هیأت دولت ارجاع شده است. در این سند، زمینه سازی برای ایجاد تحولی فراگیر با تکیه بر چهار جریان فناورانه صنعت خودرو فراهم شده که با همکاری تمامی ذینفعان و بازیگران، آینده‌ای متفاوت را پیش روی صنعت خودروی کشور رقم خواهد زد.
