ایران‌خودرو اخیراً موفق به دریافت مجوز از بورس کالا برای فروش محصولات خود شده است. این مجوز ابتدا برای فروش وانت آریسان صادر شد. در این راستا، شرکت ایران‌خودرو متعهد به عرضه 50 درصد از تولید سالیانه خود از طریق بورس کالا شده است. این مقدار شامل فروش حداقل 19 هزار دستگاه وانت آریسان می‌شود که باید از طریق این بازار عرضه شود. علاوه بر این، ایران‌خودرو موظف است که ماهی یک‌بار این محصول را در تابلوی بورس کالا عرضه کند و 48 ساعت قبل از هر عرضه، امیدنامه وانت آریسان را در سایت بورس کالا منتشر کند تا مشتریان از جزئیات این فروش مطلع شوند.
سابقه فروش خودرو در بورس کالا
فروش خودرو در بورس کالا از تابستان 1401 به عنوان یک راه‌حل برای تنظیم بازار خودرو و مقابله با مشکلات قیمت‌گذاری دستوری آغاز شد. خودروسازان بزرگ کشور ابتدا از این روش استقبال نکردند، زیرا در ابتدا قیمت‌های بورس کالا به نسبت قیمت‌های دستوری بالاتر بود. با این حال، هنگامی که خودروسازان متوجه شدند که می‌توانند محصولات خود را در بورس کالا با قیمت‌های بالاتر از قیمت‌های دستوری بفروشند، استقبال بیشتری از این روش کردند. ایران‌خودرو در این زمینه موفق‌تر از سایپا عمل کرد و توانست مشتریان زیادی جذب کند.
چالش‌های سیاسی و اقتصادی
اما فروش خودرو از طریق بورس کالا با چالش‌هایی نیز مواجه شد. به‌رغم استقبال از این شیوه فروش توسط خودروسازان و مشتریان، سیاست‌گذاران به دلیل تبعات اجتماعی فروش خودرو با قیمت‌های بالاتر از قیمت‌های دستوری، از ادامه این روند جلوگیری کردند. در دولت‌های مختلف، نظرات متفاوتی در این زمینه وجود داشت. وزیر اقتصاد از بازگشت خودرو به بورس کالا حمایت می‌کرد، در حالی که وزیر صنعت، معدن و تجارت (صمت) مخالف این روش بود. این اختلافات سبب شد که روند عرضه خودرو در بورس کالا متوقف شود.
بازگشت به بورس کالا پس از تغییر دولت
پس از روی کار آمدن دولت جدید و با حمایت رئیس‌جمهور از این روش، دوباره بحث عرضه خودرو در بورس کالا مطرح شد. در این میان، وزیر اقتصاد همچنان از بازگشت خودروها به بورس کالا حمایت می‌کند، در حالی که وزیر صمت مخالف این روند است. به نظر می‌رسد که این چالش‌ها با تغییر سیاست‌های کلان و فشارهای اقتصادی بر خودروسازان، به نفع بازگشت خودروها به بورس کالا تغییر کرده است.
مزایای فروش خودرو در بورس کالا
یکی از مزایای اصلی فروش خودرو در بورس کالا این است که به خودروسازان این امکان را می‌دهد که محصولات خود را با قیمت‌های بالاتر از قیمت‌های دستوری به فروش برسانند. از طرف دیگر، دولت نیز می‌تواند همچنان در قیمت‌گذاری محصولات نظارت داشته باشد و قیمت پایه را کنترل کند. این نوع فروش به نوعی یک راه‌حل میانه است که هم به خودروسازان امکان فروش محصولات با قیمت‌های واقعی‌تر را می‌دهد و هم برای سیاست‌گذاران این امکان را فراهم می‌آورد که قیمت‌ها را تحت کنترل نگه دارند.
چالش‌های خودروسازان و آینده فروش در بورس کالا
برخی از چالش‌های اساسی خودروسازان ایران از جمله ایران‌خودرو و سایپا به وضعیت مالی نامناسب آنها بازمی‌گردد. زیان انباشته این شرکت‌ها تا نیمه اول سال 1403 به بیش از 208 هزار میلیارد تومان رسیده است. این وضعیت نشان‌دهنده دشواری‌هایی است که خودروسازان برای ادامه حیات خود با آن مواجه هستند. در چنین شرایطی، فروش خودرو در بورس کالا به‌عنوان یک راه‌حل برای تأمین منابع مالی و بهبود وضعیت مالی شرکت‌های خودروسازی مطرح می‌شود.
در مقابل، سیاست‌گذاران کلان نیز نمی‌خواهند به‌طور کامل از قیمت‌گذاری دستوری کنار بروند، چرا که این امر می‌تواند تبعات اجتماعی و نارضایتی‌های عمومی را به همراه داشته باشد. به همین دلیل، عرضه خودرو در بورس کالا به‌عنوان یک روش میان‌بر برای حل این مشکل در نظر گرفته می‌شود.
آینده عرضه خودرو در بورس کالا
با توجه به شرایط فعلی، ایران‌خودرو در حال برنامه‌ریزی برای عرضه سایر محصولات خود در بورس کالا است. این موضوع در صورتی که موفقیت‌آمیز باشد، می‌تواند راه را برای سایر خودروسازان مانند سایپا نیز هموار کند تا دوباره به فروش محصولات خود در بورس کالا فکر کنند. باید دید که آیا سایپا که در دوره قبلی تجربه شکست در این زمینه را داشت، مجدداً از این روش استفاده خواهد کرد یا خیر.
در نهایت، با توجه به فشارهای اقتصادی و چالش‌های موجود در صنعت خودروسازی، به نظر می‌رسد که بورس کالا همچنان به‌عنوان یک راه‌حل برای فروش خودروها در بازار ایران باقی خواهد ماند، اما موفقیت این روش به نحوه اجرای آن و توافقات بین بخش‌های مختلف بستگی دارد.
