آمریکا درها را برای دیپلماسی هسته ای ایران باز گذاشته است
نزدیک به دو سال است که ایالات متحده تلاش کرده تا در مورد احیای توافق هسته ای 2015 ایران مذاکره کند ولی هربار شکست خورده است، اما واشنگتن و متحدان اروپایی آن از بستن درهای دیپلماسی خودداری می کنند.
بسته شدن مسیر دیپلماسی خطر رویکردهای جایگزین، پیامدهای غیرقابل پیش بینی و حمله نظامی به ایران را دارد، واشنگتن و متحدان اروپایی بر این باور هستند که هنوز زمان برای تغییر مسیر تهران وجود دارد، حتی اگر تهران به سمت تولید مواد شکافت پذیر هسته ای حرکت کرده باشد، گرچه هنوز به آن دست پیدا نکرده ولی به گفته مقامات، بر فناوری ساخت بمب مسلط است.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هفته گذشته در بروکسل پس از نشست مقامات اتحادیه اروپا گفت: «من فکر می‌کنم که ما گزینه بهتری از برجام برای اطمینان از عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای نداریم». بر اساس برنامه جامع اقدام مشترک 2015، تهران در ازای رهایی از تحریم های اقتصادی، برنامه هسته ای خود را محدود کرد.
” ما باید تا آنجا که ممکن است در تلاش برای احیای این توافق به تعامل ادامه دهیم.”
احیای پیمان امسال بعید به نظر میرسد و مسیر توافق دشوار شده است. اعتراضات مردمی در ایران به سمت اغتشاش رفته و ایران اغتشاشات را سرکوب کرده است، اوکراین میگوید هواپیماهای بدون سرنشین ایرانی برای کمک به جنگ روسیه در مقابل اوکراین بکار گرفته میشود و تهران برنامه هسته ای خود را تسریع کرده است که همه اینها قیمت سیاسی کاهش تحریم های ایران را بالا می برد.
رابرت آینهورن، کارشناس منع اشاعه سلاح هسته ای در اندیشکده موسسه بروکینگز، میگوید: «هر روز کارشناسان بیشتری را می‌بینید که میگویند این بدترین زمان برای احیای توافق است و ما فقط باید بر ایران فشار بیاوریم»
وی می گوید: »یک نوع تغییر نگرش حتی در میان طرفداران قوی احیای مجدد وجود دارد. قلب آنها به پرداخت هزینه سیاسی برای احیای مجدد رای میدهد، اما محاسباتشان به آنها می گوید: این واقعاً سخت خواهد بود« .
90٪ غنی سازی یک خط قرمز؟
در سال 2018، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده، توافق 2015 را نادیده گرفت، یک ماده کلیدی این توافق، غنی‌سازی اورانیوم در تهران را به خلوص 3.67 درصد محدود می‌کرد، که این بسیار کمتر از 90 درصد مناسب ساخت بمب میباشد. ترامپ تحریم‌های آمریکا علیه ایران را مجدداً اعمال کرد و باعث شد تهران فعالیت‌های هسته‌ای ممنوع شده قبلی را از سر بگیرد و ترس آمریکا، اروپا و اسرائیل مبنی بر اینکه ایران به دنبال بمب اتمی است را احیا کند. ایران هر گونه تلاش برای ساخت بمب را رد می کند. ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا 60 درصد است، از جمله در سایت فردو که در زیر کوه مدفون است و تخریب آن از طریق بمباران را سخت‌تر میکند. به دست آوردن مواد شکافت پذیر هسته ای بزرگترین مانع برای ساخت سلاح هسته ای در نظر گرفته می شود، اما موانع دیگری نیز مانند چالش فنی طراحی بمب وجود دارد. یک تخمین اطلاعاتی ایالات متحده که در اواخر سال 2007 فاش شد، با اطمینان بالا ارزیابی کرد که ایران تا پاییز 2003 برای تولید تسلیحات هسته‌ای تلاش کرده است، زمانی که کار تسلیحات را متوقف کرد. دیپلمات‌ها میگویند: معتقدیم ایران غنی‌سازی تا 90 درصد را آغاز نکرده است.
یک دیپلمات غربی گفت: «اگر ایران برنامه نظامی خود را به وضوح از سر بگیرد و 90 درصد غنی‌سازی کند، کل بحث در ایالات متحده، اروپا و اسرائیل تغییر میکند». سیاستمداران آمریکایی میگویند: ایران اعتراضات را بی‌رحمانه سرکوب میکند. اعتراضات پس از مرگ مهسا امینی زن ۲۲ ساله ایرانی در ماه سپتامبر شروع شد، مرگ وی در هنگام بازداشت توسط پلیس اخلاق اتفاق افتاد. این دیدگاه سیاستمداران آمریکایی باعث افزون شدن دشمنی آنها با ایران شده است. دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در ماه‌های اخیر تحریم‌ها علیه ایران را تشدید کرده است و همچنین نهادهای چینی را هدف قرار داده است که فروش نفت خام ایران را تسهیل می‌کنند. دولت آمریکا میگوید: مقامات ایرانی را به دلیل نقض حقوق بشر مجازات می‌کنیم.
یک مقام ارشد دولت بایدن که خواست نامش فاش نشود، گفت: « اگرچه مذاکرات متوقف شده است، با این حال، انریکه مورا، دیپلمات اروپایی که مذاکرات هسته‌ای را هماهنگ میکند، به گفتگو با همه طرف‌ها ادامه میدهد»
رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران ماه گذشته در پاریس به خبرنگاران گفت: «ما به فشار ادامه می‌دهیم در حالی که درها را برای بازگشت به دیپلماسی باز نگه می‌داریم.» وی افزود: «اگر ایران از آستانه جدیدی در برنامه هسته‌ای خود عبور کند، بدیهی است که پاسخ ما متفاوت خواهد بود»، او توضیح بیشتری نداد.
ایران احیای این توافق را با بسته شدن تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) در مورد آثار اورانیوم در سه سایت مرتبط دانسته است. ایالات متحده و متحدانش با این شرط موافقت نکرده اند.
حتی اگر برجام بمیرد، دیپلماسی ممکن است زنده بماند
چندین دیپلمات غربی گفتند که آنها معتقد نیستند که هیچ گونه بررسی قریب الوقوع برای اقدام نظامی علیه ایران وجود داشته باشد و هشدار دادند که حمله می تواند به سادگی تمایل ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای را تقویت کند و خطر تلافی جویانه ایران را در پی داشته باشد.
یک دیپلمات غربی گفت: «فکر نمی‌کنم… کسی گزینه نظامی را در کوتاه‌مدت متصور باشد. راه حل این چالش، نظامی نیست و من نمی شنوم که بسیاری از مردم برای آن درخواست کنند». يک ديپلمات دیگر گفت: «فکر می کند بمباران ايران بدون حمايت غرب عملا غيرممکن است».
این مقام ارشد دولت بایدن گفت: حتی اگر توافق هسته ای 2015 نتواند احیا شود، راه حل های دیپلماتیک دیگری ممکن است امکان پذیر باشد.
او گفت: «اینکه، چه زمانی و چگونه می‌توان برجام را احیا کرد، یک سوال دشوار است. اما حتی اگر در مقطعی، برجام از بین برود، این بدان معنا نیست که دیپلماسی در همان زمان دفن خواهد شد».
