دو خودروساز بزرگ کشور که بیش از یک دهه زیان‌دهی در تولید را تجربه کرده‌اند، اخیراً در گزارشی به بورس اعلام کرده‌اند که در سال جاری از زیان‌دهی خارج شده و به سود خام تولید دست یافته‌اند. عواملی همچون حذف خودروهای زیان‌ده، واردات خودرو و افزایش قیمت‌ها به‌ویژه از آذر ماه، از جمله دلایلی هستند که به پایان زیان‌دهی این دو شرکت منجر شده‌اند.
بر اساس گزارش‌های ارائه‌شده از سوی ایران‌خودرو و سایپا به سامانه کدال بورس، این دو خودروساز اعلام کرده‌اند که در پایان سال‌جاری، نسبت «مبلغ فروش» به «مبلغ بهای تمام‌شده» محصولاتشان مثبت خواهد بود. این بدان معناست که بدون در نظر گرفتن هزینه‌های مالی، این شرکت‌ها از زیان خام خارج شده و به سود خام دست خواهند یافت. دلایل اصلی این تغییر، حذف خودروهای زیان‌ده و افزایش قیمت کارخانه‌ای محصولات است، ضمن اینکه سود حاصل از واردات خودرو نیز تأثیرگذار بوده است، هرچند این گزارش به تولید مربوط می‌شود.
در طول سال‌های گذشته، خودروسازان بزرگ کشور بخش زیادی از محصولات قدیمی و زیان‌ده خود را کنار گذاشته‌اند که این امر نقش عمده‌ای در کاهش زیان و حرکت به سمت سوددهی داشته است. حذف خودروهای زیان‌ده به دو روش انجام شده است: یکی حذف کامل محصولات زیان‌ده و دیگری ارتقای محصولات.
در روش اول، خودروسازان برخی خودروهای زیان‌ده را به طور کامل از خط تولید خارج کرده‌اند. به عنوان مثال، ایران‌خودرو در نیمه نخست امسال پژوپارس را که زیان‌ده بود، از خط تولید خود کنار گذاشت. در روش دوم، به جای حذف کامل خودروهای زیان‌ده، آنها ارتقا یافته و با نام محصول جدید وارد بازار شده‌اند. به این ترتیب، نهادهای تنظیم‌کننده قیمت به استناد اینکه این خودروها «جدید» هستند، قیمت بالاتری برای آنها تعیین کرده‌اند.
همچنین، افزایش میانگین 30 درصدی قیمت خودروهای داخلی که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت به خودروسازان مجوز داده شد، تأثیر زیادی در کاهش زیان و حتی سوددهی این شرکت‌ها داشته است.
عوامل مذکور باعث شده‌اند تا خودروسازان بزرگ کشور به این اطمینان برسند که در پایان سال جاری، مبلغ فروش از بهای تمام‌شده بیشتر خواهد شد و آنها از زیان خام به سود خام خواهند رسید.
در گزارش‌های مالی 9 ماهه امسال، ایران‌خودرو و سایپا میزان «مبلغ فروش» و «مبلغ بهای تمام‌شده» خود را از سال 1398 تا پایان آذر 1403 ارائه کرده‌اند. در این مدت، در اغلب مقاطع زمانی، مبلغ بهای تمام‌شده بیشتر از مبلغ فروش بوده است و خودروسازان با زیان روبرو شده‌اند. اما بر اساس پیش‌بینی‌ها، در پایان سال 1403، این روند تغییر کرده و خودروسازان به سود خواهند رسید.
نکته مهمی که از این گزارش‌ها قابل استخراج است، افزایش فروش به بیش از هزینه تولید در پایان سال جاری است، چیزی که در حدود شش سال گذشته به ندرت دیده شده است.
ایران‌خودرو در این سال‌ها زیان‌هایی بالغ بر هزار میلیاردها تومان را تجربه کرده و حتی در سال‌های اخیر، زیان‌های خام قابل توجهی در حساب‌های مالی خود ثبت کرده است. در سال 1402، این خودروساز پیش‌بینی کرده است که در پایان سال جاری، مبلغ فروش از بهای تمام‌شده بیشتر خواهد بود و به سود خام دست پیدا خواهد کرد.
در مقابل، سایپا نیز در سال‌های گذشته با زیان‌هایی مواجه بوده است. با این حال، پیش‌بینی می‌شود که این خودروساز در پایان سال جاری با ثبت سود خام 3.3 همتی روبه‌رو خواهد شد.
در نهایت، نکته‌ای که باید به آن توجه شود، این است که با وجود دستاوردهای خودروسازان، همچنان نیاز به تعادل میان قیمت‌های فروش و هزینه‌های تولید وجود دارد. اگر قیمت‌گذاری دستوری ادامه یابد و قیمت‌ها با هزینه‌های تولید هماهنگ نشوند، ممکن است این روند سوددهی دوباره دچار مشکلاتی شود. بسیاری از کارشناسان معتقدند که قیمت‌گذاری باید به نظام عرضه و تقاضا سپرده شود تا تعادل واقعی برقرار گردد.
