«لیزینگ» به زبان ساده
دنیای اقتصاد – «لیزینگ» برای همگان واژه‌‌‌ای آشناست و در گزارش‌‌‌ها و سایت‌‌‌های متعدد این فرآیند تعریف شده است. به طور کلی اگر بخواهیم تعریفی ساده از لیزینگ داشته باشیم، باید بگوییم لیزینگ منبعی برای تهیه یک دارایی بدون نیاز به پرداخت یکباره کل مبلغ و با دریافت الگوی پرداخت و استفاده از شرایط تسهیلاتی بر اساس نیاز شماست. شرکت‌های لیزینگی، این خدمات را ارائه می‌دهند. به بیان دیگر، آنها دارایی‌‌‌هایی دارند یا تهیه می‌کنند و به صورت اجاره با شرایط مشخص به متقاضیان ارائه می‌دهند.
لیزینگ در ایران
«لیزینگ» که برگرفته از یک واژه انگلیسی است، در تمام دنیا شناخته شده و این صنعت با سرعت بسیاری در تمام دنیا توسعه‌یافته است. عملیات «لیزینگ» در خصوص دارایی‌‌‌های متعددی شکل می‌گیرد؛ اما در ایران این واژه بیشتر در زمینه خرید خودرو برای عموم مردم آشناست. در کشور ما با توجه به فضای تورمی و رشد یکباره بهای کالاها (خودرو، ملک یا محصولات تولیدی) و در نهایت کاهش توان خرید مردم عملیات لیزینگ بسیار مورد توجه قرار دارد. این فرآیند علاوه بر متقاضیان، برای شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات لیزینگی نیز منافعی دارد و این شرکت‌ها با فروش کالاها سالانه از این طریق درآمدهای مطلوبی کسب می‌کنند؛ هرچند به واسطه فضای تورمی در کشور این صنعت نیز با ریسک‌‌‌های متعددی مواجه است.
انواع روش‌های «لیزینگ»
لیزینگ عملیاتی: در لیزینگ عملیاتی اجاره‌‌‌کننده، دارایی را برای یک دوره خاص استفاده می‌کند و پس از پایان دوره، اجاره دارایی به اجاره‌‌‌دهنده بازگردانده خواهد شد.
لیزینگ مالی یا سرمایه‌‌‌ای: در این روش پس از اتمام قرارداد مالکیت، دارایی به مستاجر منتقل می‌شود.
مهم‌ترین ریسک‌‌‌های صنعت «لیزینگ»
به طور کلی عواملی اثرگذار بر تقاضا در لیزینگ، شامل قیمت محصولات، شرایط اخذ قرارداد، میزان هزینههای جانبی، مدت زمان اجاره (دوره اجاره) و سرعت ارائه خدمات هستند. این صنعت به‌رغم جذابیت‌‌‌هایی که دارد، با ریسک‌‌‌های متعددی مواجه است که در ذیل به مهم‌ترین موارد اشاره شده است.
ریسک اعتباری: زمانی که شرکت‌های لیزینگی دارایی را طبق قراردادی مشخص به مشتریان اجاره می‌دهند، عمل نکردن به تعهدات بازپرداخت طی دوره مشخص از سوی متقاضیان برای شرکت‌های لیزینگی ریسک اعتباری محسوب می‌شود. همچنین تامین‌نکردن دارایی در زمان درج‌شده در قرارداد از سوی تولیدکنندگان نوعی ریسک اعتباری است که شرکت‌های لیزینگی با آن مواجه‌اند.
ریسک نقدینگی: نیاز شرکت‌ها به نقدینگی برای تامین مایحتاج در تمامی شرکت‌ها (تولیدی، سرمایه‌گذاری و…) حائز اهمیت است. حال ممکن است این نقدینگی در جهت خرید مواد اولیه برای تولیدی‌‌‌ها مصرف شود یا برای بازپرداخت تسهیلات و سایر نیازهای وابسته به پول نقد. از این رو شرکت‌ها با توجه به ماهیت خود راهکارهایی را برای کاهش این ریسک در گزارش‌های تفسیری ارائه داده‌‌‌اند.
ریسک نرخ سود: همان‌طور که ذکر شد، شرکت‌های لیزینگی دارایی را با شرایط ویژه و اقساطی (با دریافت مبلغی بیش از بهای اصلی دارایی) به متقاضیانی که نقدینگی لازم برای خرید دارایی را به صورت تمام نقد ندارند، واگذار می‌کند. به همین منظور تغییر در نرخ سود بازپرداخت، بر درآمدها، هزینه‌‌‌ها و به طور کلی حاشیه سود شرکت‌ها اثر خواهد گذاشت.
ریسک سیاسی و اقتصادی: ریسک اقتصادی و سیاسی در مورد تمام شرکت‌های تولیدی و موسسات مالی فعال در کشور وجود دارد. بر این اساس، هرگونه عاملی که موجب تغییر در وضعیت اقتصادی یا سیاسی کشور شود، بر بنگاه‌‌‌های اقتصادی اثرات بسیاری خواهد داشت.
صنعت «لیزینگ» در بورس
به طورکلی ۱۰ سهم لیزینگی فعال در بورس و فرابورس (به جز بازار پایه) معامله می‌‌‌شوند که ارزش بازار این ۱۰سهم در مجموع برابر با ۶/ ۸هزار میلیارد تومان است که ۱۳/ ۰درصد از کل ارزش بازار‌های بورس و فرابورس را به خود اختصاص داده‌‌‌اند. در این بین «ولساپا» با ارزش بازار ۴/ ۲هزار میلیارد تومان بیشترین ارزش بازار و «ولشرق» با ارزش بازار ۳۷۶ میلیارد تومان کمترین ارزش بازار را دارند.
عملکرد ۳ لیزینگی با بیشترین ارزش بازار
«ولساپا»: شرکت لیزینگ رایان‌سایپا در زمینه فروش قسطی خودرو (لیزینگ)، خدمات بیمه‌‌‌ای و تهیه و تامین ابزار فعالیت دارد و از سال ۸۴ در بازار اول (تابلوی اصلی) بورس معامله می‌شود. بر اساس آخرین صورت مالی شرکت در نیمه نخست سال ۳۹۶میلیارد تومان درآمد از عملیات لیزینگ داشته که نسبت به دوره مشابه سال قبل ۳۸درصد رشد داشته است. همچنین هزینه تامین منابع مالی عملیات لیزینگ شرکت در ۶ماهه ابتدای سال ۵/ ۱۴۸میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل با رشد ۸۲ درصدی همراه بوده است. شرکت در ۶ ماهه ابتدای سال ۱۸۹میلیارد تومان سود خالص شناسایی کرده که این میزان در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته رشد ۲۲درصدی داشته است. حاشیه سود خالص شرکت در ۶ماهه نخست سال برابر با ۴۸درصد بوده است. در مهرماه شرکت ۷/ ۷۴میلیارد تومان درآمد حاصل از عملیات لیزینگ داشته که نسبت به شهریورماه افت محدود یک‌درصدی داشته است. همچنین میزان هزینههای تامین منابع مالی عملیات لیزینگ شرکت در ماه هفتم سال ۲/ ۲۸میلیارد تومان بوده که نسبت به ماه قبل‌‌‌تر افت ۴۰درصدی داشته است. شرکت در ۷ماهه ابتدای سال در مجموع ۴۷۰میلیارد تومان درآمد حاصل از عملیات لیزینگ داشته که نسبت به دوره مشابه سال قبل رشد ۴۱درصدی داشته است.
«ولیز»: شرکت لیزینگ ایران به عنوان اولین شرکت لیزینگی در ایران و بورس از سال ۸۳ در بازار دوم بورس معامله می‌شود. این شرکت با ارزش بازار بیش از هزار میلیارد تومانی به عنوان دومین شرکت بزرگ گروه «سایر واسطه‌‌‌گری‌‌‌های مالی» فعالیت دارد. شرکت در نیمه نخست سال ۸۶/ ۱میلیارد تومان درآمد حاصل از عملیات لیزینگ داشته که نسبت به دوره مشابه سال قبل ۴۵درصد افت داشته است. همچنین هزینه تامین منابع مالی عملیات لیزینگ شرکت در ۶ماهه ابتدای سال ۲/ ۲۴میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل با رشد ۱۵درصدی همراه بوده است. شرکت در ۶ماهه ابتدای سال ۳۴میلیارد تومان زیان خالص به بار آورده که این میزان زیان در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته رشد ۲۸درصدی داشته است. در مهرماه شرکت ۴/ ۴۸۵میلیون تومان درآمد حاصل از عملیات لیزینگ داشته که نسبت به شهریور ماه افت ۳۹درصدی داشته است. همچنین میزان هزینههای تامین منابع مالی عملیات لیزینگ شرکت در ماه هفتم سال حدود ۴میلیارد تومان بوده که نسبت به ماه قبل‌‌‌تر افت ۱۰درصدی داشته است. شرکت در ۷ماهه ابتدای سال در مجموع حدود ۵میلیارد تومان درآمد حاصل از عملیات لیزینگ داشته که نسبت به دوره مشابه سال قبل رشد ۲۶درصدی داشته است.
«ولصنم»: شرکت لیزینگ صنعت و معدن از اواخر سال ۸۳ در بازار اول (تابلوی اصلی) بورس معامله می‌شود. این شرکت با ارزش بازار ۹۰۲میلیارد تومانی به عنوان سومین شرکت بزرگ گروه «سایر واسطه‌‌‌گری‌‌‌های مالی» فعالیت دارد. بر اساس آخرین صورت مالی شرکت (۹ ماهه)، «ولصنم» ۶/ ۶۵میلیارد تومان درآمد حاصل از عملیات لیزینگ داشته که نسبت به دوره مشابه سال قبل ۷درصد رشد داشته است. این شرکت در ۹ماه ۳/ ۹۶میلیارد تومان سود خالص شناسایی کرده که این میزان در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته افت ۵۸درصدی داشته است. در مهرماه شرکت ۵/ ۶میلیارد تومان درآمد حاصل از عملیات لیزینگ داشته که نسبت به شهریورماه افت ۳۶درصدی داشته است. همچنین شرکت در ۷ماهه ابتدای سال در مجموع حدود ۸/ ۶۹میلیارد تومان درآمد از عملیات لیزینگ داشته که نسبت به دوره مشابه سال قبل رشد ۴درصدی داشته است.
