معرفی چند کتاب درباره امام حسن مجتبی (ع)
تحليل زندگانی ائمه اطهار (عليهم السلام) از اهميت به‌سزايی برخوردار است. در اين ميان، تحليل و بررسی زندگانی امام حسن مجتبی (عليه السلام ) درميان زندگانی ساير ائمه اطهار از حساسيت خاصی برخوردار است.
در سالروز میلاد خجسته و مبارک امام حسن مجتبی (علیه السلام) در اینجا به معرفی تعدادی از کتاب‌های چاپ شده در خصوص این امام همام، اختصاص داده‌ایم تا با معرفی برخی از کتب مناسب در زمینه زندگانی امام حسن مجتبی (علیه السلام) ، فرصتی برای مخاطبان در زمینه آشنایی بیشتر با ایشان فراهم آید.
1. فراتر از قیام (مجموعه بیانات رهبر معظم انقلاب درباره امام حسن مجتبی علیه‌السلام از سال 1345 تا 1397)
آیت‌الله العظمی سیدعلی حسینی خامنه‌ای
مؤسسه حدیث لوح و قلم
این کتاب مجموعه بیانات مقام معظّم رهبری درباره حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام است که طی سال‌های 1345 تا 1397 توسط معظم‌له ایراد شده است. از جمله ویژگی‌هایی که این کتاب را از سایر آثار مشابه متمایز می‌کند این است که:
الف. به دلیل شمول حداکثری بیانات می‌تواند به عنوان مرجع مورد استفاده قرار گیرد.
ب. محتوای آن بر اساس سیر تاریخی ایراد سخنرانی‌ها تنظیم شده است تا سیر تتبعی و یا تغییر احتمالی دیدگاه معظم‌له برای مخاطب مشخص شود. همچنین از حذف مواردی که ممکن است تکراری به نظر بیایند، جلوگیری شود.
پ. فهرست موضوعی آن چهارچوب و نظام فکری معظم‌له درباره ابعاد مختلف زندگی امام حسن را برای مخاطب روشن می‌کند؛ زیرا به شیوه نمایه معکوس بر مبنای چکیده‌های استخراج شده از متن، تنظیم شده است. این اثر مشتمل بر هفت بخش کلی با عناوین کلیات، شخصیت، سیر حکومت، پس از حکومت، صلح، پس از صلح و درس‌هایی از حکومت می‌باشد.
2.صلح امام حسن علیه السلام، پر شکوه‌ترین نرمش قهرمانانه تاریخ
آیت‌الله شیخ راضی آل یاسین (نویسنده)
آیت‌الله العظمی سید علی حسینی خامنه‌ای (مترجم)
انتشارات انقلاب اسلامی
کتاب با گفتاری نسبتاً مفصل از علامه عبدالحسن شرف‌الدین، رهبر شیعیان لبنان در نیمه دوم قرن گذشته هجری قمری و پیشگفتار کوتاه نویسنده درباره تحقیق و کتابش آغاز می‌شود و پس از پرداختی کوتاه به زندگی‌نامه و سیره و سیمای حضرت امام حسن علیه‌السّلام به سراغ محور اصلی بحث یعنی زندگی سیاسی پرفراز و نشیب ایشان می‌رود.
در بخش‌های دوم و سوم که پیکره اصلی تحقیق را شکل می‌دهند، سخن از موقعیت سیاسی ویژه آن روزگار و چرایی و چگونگی صلح و پیامدهای آن است؛ نویسنده با نگاهی ژرف به تحلیل داده‌های تاریخی و مدارک و اسناد معتبر پرداخته و تصویر روشن و منسجمی از موضوع ارائه کرده است. در بخش پایانی نیز مقایسه‌ای کوتاه و فشرده میان شرایط زمانه امام حسن با روزگار امام حسین علیهما‌السلام صورت گرفته است.
- دو امام مجاهد (شش گفتار از رهبر معظم انقلاب در تحلیل مبارزات سیاسی حسنین (علیهماالسّلام))
آیت‌الله العظمی سید علی حسینی خامنه ای
انتشارات انقلاب اسلامی
نوع نگاه معظّمٌ له در این شش گفتار، بسیار بدیع است و با اینکه در زمان ایراد این بیانات در سن 32 و 33 سالگی بوده‌اند. منابع روایی و تاریخی متعدّدی مورد استفاده ایشان قرار گرفته است که سخنرانی ایشان را بسیار متفاوت از سخنرانی‌های معمول آن زمان و حتّی حال حاضر می‌کند و بیشتر به جلسات علمی و درسی محقّقانه شبیه است.
هم اینک این گفتارها پس از 44 سال با امید به افزایش معرفت جامعه اسلامی نسبت به سیره سیاسی ائمّه(علیهم السّلام) در اختیار عموم مردم انقلابی و متعهّد جامعه اسلامی قرار می‌گیرد.
- کنوزالحکم و فنون الکلم (خطبه ها، کلمات قصار، مواعظ و مفاخر امام حسن مجتبی علیه السلام)
علامه حاج سید محمد حسن میرجهانی رحمه‌الله
انتشارات طوبای محبت
کتاب ارزشمند «کنوزالحکم و فنون الکلم» اثر محدث خبیر، فقیه محقق آیت الله میرجهانی است که به کلمات گهربا و سخنان درر بار امام حسن مجتبی علیه السلام اختصاص دارد. در این اثر بی بدیل ، خطبه‌ها، مواعظ، نامه‌ها و کلمات قصار حضرت جمع آوری شده است که برخی از بخش‌های مهم کتاب عبارت است از:
دادخواهی امام حسن علیه السلام در روز ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه شریف
خطبه امام حسن علیه السلام برای مردم و خطباء اهل شام
جواب امام حسن علیه السلام به سوالات حضرت خضر علیه السلام
کلمات قصار امام حسن علیه السلام
کرامات امام حسن علیه السلام به سائل
مواعظ امام حسن علیه السلام قبل از شهادتشان
مفاخره امام حسن علیه السلام بر معاویه و یارانش
این اثر گرانمایه با رعایت حفظ کامل امانت در اصل متن ، سعی کرده با ویرایش اجمالی و تبویب و ذکر منابع، با هدف نشر معارف امام حسن علیه السلام تقدیم علاقه‌مندان فرهنگ اهل بیت علیه السلام شود.
- صلح امام حسن علیه السلام
علامه شهید مرتضی مطهری
انتشارات صدرا
کتاب صلح امام حسن علیه السلام که بخشی از کتاب سیره ائمه اطهار علیهم السلام اثر استاد مطهری است، حاصل دو جلسه بحث و انتقاد در این موضوع در انجمن اسلامی پزشکان در دهه 1350 و قبل از انقلاب اسلامی است. در این کتاب شرایط زمان امام حسن علیه السلام که منجر به این صلح شد و نیز مواد صلحنامه تشریح شده است و این که این مواد به نفع جبهه امام حسن علیه السلام بود و البته معاویه نقض پیمان کرد و به آن عمل نکرد و این امر زمینه قیام امام حسین علیه السلام را فراهم کرد. در این کتاب با تحلیل تاریخی دقیق آن متفکر شهید آشنا می‌شوید.
- زندگانی امام حسن مجتبی علیه السلام
استاد سید هاشم رسولی محلاتی
انتشارات بوستان کتاب
امام حسن مجتبى (علیه‌السلام) نیز یکى از امامان معصوم (علیه‌السلام) است که مطالعه زندگى ایشان آموزههاى فراوانى از معارف دینى و انسانى را به دست مىدهد. در این باره کتابهاى فراوانى نوشته شده اما در اثر حاضر، مؤلف با نثرى روان و استناد به منابع کهن، در دوازده فصل، همه جنبههاى زندگىِ این امام معصوم (علیه‌السلام) را کاویده است.
- تحلیلی از زندگی سیاسی امام حسن مجتبی علیه السلام
سید جعفر مرتضی عاملی
محمد سپهری(مترجم)
انتشارات بوستان کتاب
سلوک سیاسىِ امام حسن مجتبى (علیه‌السلام)، فراز برجسته تاریخ اسلام و مقطعى بسیار پرنکته و درسآموز است. اما مورخان و تحلیلگران کمتر به آن همت گماشته و در معرفى ایشان بیشتر به نقل حوادث و وقایع عادى پرداختهاند.
ولى در اثر حاضر، مؤلف با تسلط بر منابع تاریخى، جنبههایى از حیات سیاسى آن حضرت را در 3 مقطع مهم تاریخ، بررسى و تحلیل کرده است: در عهد رسولخدا(ص)، در عهد شیخین و در عهد عثمان.
- عشق در برابر عشق
امید کوره‌چی
کتابستان معرفت
فضای «عشق در برابر عشق» نمایانگر عادات و رفتار مردم عربستان با گذشت نیم قرن از اشاعه دین اسلام بوده و ترسیماتی از شهر کوفه و فرهنگ و منش مردم آن نیز به دست می‌دهد.
«امید کوره چی» موفق شده است احادیث و موعظات امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) را نیز در بستر قصه قرار دهد و به این ترتیب مخاطب علاوه بر خواندن اثری داستانی، با سخنان گهربار این امام بزرگوار نیز آشنا می‌شود. او هویت ایرانی خود را نیز به این داستان گره زده و قصه را پیرامون شخصیت یک جوان ایرانی به نام هرمز شکل می‌دهد. هرمز دلش را به یکی از دختران عرب باخته است، اما نه هر دختری؛ معشوقه‌ی او دختر یکی از اشراف عرب است و هرمز رقیبان دیگری نیز دارد. بالأخره بین او و یکی دیگر از رقبایش یک مسابقه رزمی برقرار می‌شود تا هر کس که در این نبرد موفق شد، به عنوان برنده‌ی ماجرا انتخاب شود.
اما این تنها شرط خانواده‌ی دختر نیست. آن ها مهریه‌ای سنگین برای دخترشان قرار داده‌اند و آن به قتل رساندن امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) است. اینجاست که عشق در برابر عشق قرار می‌گیرد و هرمز باید بین ترور امام دوم شیعیان و رسیدن به عشق زندگی‌اش یکی را انتخاب کند.
- غنچه دلتنگ
حسین سیدی ساروی
انتشارات معارف
غنچه دلتنگ چهارمین جلد از مجموعه سبک زندگی معصومین (علیه‌السلام) است که با استفاده از منابع روایی و تاریخی معتبر نوشته و عرضه شده است.
ویژگی‌های کتاب غنچه دلتنگ:
1- نگاه تازه و بیان سیره کاربردی و سبک زندگی حضرت (علیه‌السلام)،
2- کوتاهی مطالب،
3- نثر لطیف و عاطفی و پیراسته از شعار و پرگویی در شناساندن آن راه دان‌های ارجمند به نوجوانان و جوانان،
4- بررسی 500 منبع جهت تدوین کتاب
- پس از چهل سال
حمید سبحانی صدر
واژه پرداز اندیشه
«پس از چهل سال» گزارشی است مستند از زمینه‌های اجتماعی و سیاسی صلح امام حسن (علیه‌السلام) که منجر به انتقال حکومت اسلامی از اهل بیت پیامبر(ص) به جریان سلطنتی بنی‌امیه در ابتدای سال 4١ هجری شد.
از ویژگی‌های این کتاب آن است که نگارش آن تلفیقی از نثر گزارشی و ادبی است. آنجا که تاریخ مستند گزارش می‌شود از نثری روان استفاده شده و آنجا که به تحلیل می‌پردازد با قلمی ادبی، مخاطب را با متن کتاب درگیر می‌سازد. در واقع در نگارش «پس از چهل سال» تاحدودی از سبک نگارشی کتاب «فتح خون» شهید آوینی الهام گرفته شده و متن‌های تحلیلی از زبان راوی روایت‌گری شده است.
از دیگر خصوصیات شاخص پس از چهل سال، شخصیت‌شناسی افرادی است که قبل و بعد از صلح امام (علیه‌السلام) نقشی آفریده‌اند و شخصیت هرکدامشان، بیان‌گر یک جریان فکری و سیاسی در فتنه‌های امروز است. در واقع کوشیده‌ایم، شخصیت‌های آن روزگار را آیینه‌ای برای تماشای ماهیت سران و شخصیت‌های مؤثر در این روزهای جامعه دینی‌مان قرار دهیم تا خط سیر تصمیمات و عملکردهایشان و تأثیر آنها در سرنوشت این کشور، آشکارتر شود.
- کریم آل عبا
محسن نعماء
جمکران
کتاب کریم آل عبا در نظر دارد قطره‌ای از دریای معنویت امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) به تصویر کشیده است. این کتاب برای گروه سنی نوجوان نوشته و در گروه عناوین «گنجشک‌های جمکران» چاپ شده است.
برشی از کتاب:
امام‌حسن (علیه‌السلام) دست‌هایش را به‌سوی آسمان بلند می‌کند. زیرلب دعایی می‌خواند. یکی از نمازگزاران که پشت سرِ امام‌حسن(علیه‌السلام) در صف نماز نشسته به آسمان نگاه می‌کند. آسمان در حال دگرگون شدن است. نمازگزار می‌گوید: «دوستان، نگاه کنید به آسمان. چه اتفاقی دارد می‌افتد؟!»
همه سر بلند می‌کنند و به‌سوی آسمان نگاه می‌کنند. ناگاه همه با چشم‌های خود می‌بینند که آسمان شکافته می‌شود و فرشتگانی از آن خارج می‌شوند که در دست هریک زنبیلی پر از غذا و میوه و خوردنی‌های متنوع است! همه تندیس‌وار خیره این صحنه شده‌اند! همه مات و مبهوت مانده‌اند. با خود می‌گویند: «به‌راستی فرشتگانی که ما توصیفشان را شنیده بودیم را هم اکنون داریم می‌بینیم؟! آن‌هم با زنبیل‌هایی پر از غذا و آذوقه؟!»
فرشتگان پایین می‌آیند و پایین می‌آیند و به نزد امام‌حسن (علیه‌السلام) می‌رسند.
رویدادهای مهم همزمان سالروز امام حسن مجتبی (ع)
رونمایی مرکز ملی ترجمه قرآن کریم در سالروز ولادت امام حسن مجتبی (ع) یکی از رویدادهای مهم است.
علیرضا معاف در نشست خبری بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم خبر داد: برگزاری نمایشگاه قرآن در ادوار مختلف نشان دهنده اهتمام به توسعه فرهنگ و فعالیت‌های قرآنی است، اینکه یک رویداد بزرگ قرانی در دولت‌های مختلف به عدد ۲۹ می‌رسد، نشان از این اهتمام دارد. بعد از پاندمی‌کرونا و تلخی‌های که بر حوزه فرهنگ و قرآن وارد کرد به دستور رییس جمهور و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی امسال نمایشگاه قرآن و کتاب به صورت حضوری برگزار می‌شود. نمایشگاه قرآن اتفاقی چند جانبه و‌جذاب و به عنوان تفرجگاه دینی مردم محسوب می‌شود و می‌خواهیم امسال محیط بانشاط‌تر و خانواده محورتر باشد. نمایشگاه در ولادت امام حسن مجتبی افتتاح می‌شود و تا ۹ اردیبهشت با شعار قرآن کتاب امید و آرامش پذیرای مردم در مصلای امام خمینی خواهد بود.
برپایی استارت‌آپ اسلامی قرآنی
رویداد استارتآپی اسلامی ـ قرآنی، از مجموعه فعالیت‌های بخش فضای سایبری و فرهنگ دانش‌بنیان بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم محسوب می‌شود که طبق برنامهریزی انجام شده از پنجم تا هفتم اردیبهشت، در یکی از سالنهای نشستهای نمایشگاه برگزار خواهد شد. بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم از پانزدهم ماه مبارک رمضان مصادف با سالروز میلاد امام حسن مجتبی (ع) تا بیست و هفتم ماه رمضان (۲۸ فروردین تا نهم اردیبهشت) در مصلای تهران برگزار خواهد شد.
گفتنی است در شهرهای مختلفی از جمله اردبیل، کاشان، مشهد مقدس و … ویژه برنامه‌هایی مختص این روز برگزار خواهد شد. لازم به ذکر است در سالروز ولادت امام دوم شیعیان برنامه‌های ویژه رادیویی و تلویزیونی نیز تدارک دیده شده است.
تنهاترین سردار؛ شاخص‌ترین سریال درباره امام حسن مجتبی (ع)
در این سال‌ها سهم امام دوم شیعیان از تلویزیون و سینمای ایران تنها سریال تنهاترین سردار به کارگردانی مهدی فخیم زاده بوده است و پس از آن نیز کسی به سراغ ساخت اثری با محوریت زندگی امام حسن (ع) نرفته است.
این سریال به کارگردانی مهدی فخیم زاده و تهیه کنندگی غلامرضا موسوی در سال 1375 از آنتن شبکه اول سیما پخش شد و در زمان خود توانست مخاطبان بسیاری را جذب خود کند. فخیم زاده پس از ساخت سریال امام علی(ع) توسط داود میرباقری، به دعوت سیمافیلم این جرات و جسارت را یافت تا سریالی درباره زندگی امام دوم شیعیان تولید کند. اثری که در زمان خود جزو سریال‌های الف سیمافیلم محسوب می‌شد و بازیگران به نامی در آن حضور یافتند.
در این سریال مهدی فخیم‌زاده، ابوالفضل پورعرب، اکبر زنجانپور، داوود رشیدی، حسین گیل، فتحعلی اویسی، افسانه بایگان، مرحومه فریده صابری، عنایت‌الله شفیعی، مرحوم عباس امیری، هادی مرزبان، سیروس ابراهیم‌زاده، ناصر آقایی، صدرالدین حجازی، غلامرضا طباطبایی، کاظم هژیرآزاد، نادر رجب‌پور، حسین خانی‌بیک، حبیب دهقان‌نسب و پرویز شاهین‌خو بخشی از بازیگرانی بودن که در این سریال هنرنمایی کردند.
بی‌شک روایت داستان زندگی امام حسن (ع) که با فراز و نشیب‌های فراوانی همراه است، عرصه مخاطره انگیزی برای ساخت فیلم یا سریال بود، اما مهدی فخیم زاده با اتکاء به متون دینی و تاریخی، بهره‌گیری از مشاوره صاحب نظران و کارشناسان دینی، گردآوردن یک گروه حرفه‌ای در زمینه بازیگری، طراحی صحنه و لباس، موسیقی، فیلم‌برداری پا به این عرصه گذاشت.
سریال تنهاترین سردار، روایتگر ۶ ماه آخر زندگانی امام دوم شیعیان، امام حسن مجتبی (ع) است که در نهایت منجر به شهادت ایشان می شود. فخیم زاده، کارگردان این مجموعه فاخر داستان خود را از جایی آغاز می‌کند که همزمان با شهادت امام اول شیعیان، امام علی (ع)٬ یکی دیگر از خوارج هم قصد جان معاویه را می‌کند که در انجامش ناکام می‌ماند.
