صمت – با وجود اینکه کیفیت برخی خودروها در سطح بالایی قرار دارد اما خودروسازان باز هم بهترین گارانتی را در اختیار مشتریان خود می‌گذارند. ۸۰ درصد کیفیت خودرو به قطعات آن برمی‌گردد همان‌طور که ۶۰ درصد این کالای صنعتی را مواد اولیه تشکیل می‌دهد. بنابراین بخش کیفی زیادی از یک خودرو مربوط به قطعات و مواد اولیه تشکیل‌دهنده آن است.
وضعیت کیفیت و گارانتی قطعات خط تولید
کیفیت قطعات تولید داخل در چه وضعیتی قرار دارد و گارانتی آنها چگونه است؟ برخی مشتریان از وضعیت کیفی بعضی از خودروها رضایت نداشته و عنوان می‌کنند هنگام مشکل نمایندگی‌های مامور خدمات‌دهی معمولا عیبی اساسی ایراد کرده و محصول را از گارانتی خارج می‌کنند. بهرام شهریاری از کارشناسان صنعت خودرو در این‌باره به صمت گفت: در حوزه کیفیت قطعات OE (خط تولید) این خودروساز است که با دادن فرمول، کیفیت قطعات را تعیین می‌کند. اگر محصولات تحویلی زنجیره تامین از کیفیت لازم برخوردار نباشد، خودروساز مرجوع کرده (البته قطعه را تحویل قطعه‌ساز نمی‌دهد) و سازنده جریمه می‌شود. وی افزود: به‌طور قطع در حوزه کیفیت و گارانتی قطعات خط تولید خودروساز براساس نظر خودروسازان است. گاهی خودروساز برای کاهش نرخ دستورالعمل کیفی محصولات را تغییر داده است.
او ادامه داد: در تاریخ صنعت خودرو همچنین موارد زیادی وجود دارد که قطعات به لحاظ کیفیت نظر مشتری (خودروساز) را تامین نکرده و علاوه‌بر گرفتن هزینه‌ها قطعات را پس نداده‌اند.
بازار یدکی، بازاری رقابتی
این کارشناس حوزه خودرو در ادامه با اشاره به کیفیت و گارانتی قطعات بازار یدکی، بیان کرد: در این بازار هم اگر قطعه‌ساز به محصولاتش گارانتی ارائه ندهد، نمی‌تواند بازار تقاضا داشته باشد.
او گفت: بازار لوازم‌یدکی خودرو بازاری بسیار رقابتی است که تولیدکنندگان ناچارند در حوزه کیفیت و گارانتی بهترین خدمات را داشته باشند.
شهریاری با اشاره به واردات قطعات، افزود: تولیدکننده داخلی باید بتواند با وجود رقبای داخلی و خارجی به جذب مشتری بپردازد اما نمی‌توان انکار کرد بخشی از بازار لوازم‌یدکی خودرو به‌وسیله قطعات تقلبی و زیرپله‌ای پر شده است. این قطعات به لحاظ کیفیت و البته گارانتی وضعیت مناسبی ندارند.
معضل بازار یدکی
این کارشناس حوزه صنعت یادآور شد: تولیدکننده‌نماها به‌نام برندی داخلی یا خارجی برخی قطعات را با نازل‌ترین کیفیت تولید و به بازار عرضه می‌کنند. طبیعی است قطعه‌ساز واقعی نمی‌تواند به این قطعات که به‌نام او ساخته می‌شود، خدمات گارانتی ارائه دهد.
شهریاری با بیان اینکه قطعات بی‌کیفیت زیرپله‌ای معضلی برای بازار یدکی کشور به‌شمار می‌رود، افزود: این وظیفه نهادهای نظارتی است که در این‌باره به موضوع رسیدگی کنند.
خدماتی که رضایت‌بخش نیست
این قطعه‌ساز با اشاره به قطعات مصرفی ادامه داد: برخی قطعات مانند لنت‌ترمز، کمک فنر و… مصرف بالایی دارند بنابراین اگر تولیدکننده داخلی نتواند گارانتی و خدمات مناسب ارائه دهد با مشکل فروش برخورد می‌کند. روی جعبه تمام قطعات آمده چه مدت گارانتی دارند.
شهریاری در واکنش به این مسئله که صاحبان خودرو عنوان می‌کنند بیشتر این گارانتی‌ها کاغذی هستند، گفت: درحال‌حاضر قطعه‌سازان رسمی زیادی هستند که خدمات پس از فروش و گارانتی دارند. آنها کیفیت و گارانتی محصول خود را تضمین می‌کنند. حتی برخی هزینه باز و بسته کردن قطعه موردنظر را هم از مشتری درخواست نمی‌کنند.
این کارشناس حوزه صنعت ادامه داد: آمار قطعه‌سازانی که گارانتی مناسب ارائه می‌دهد مشخص نیست اما به دلیل رقابت زیادی که در بازار یدکی وجود دارد قطعه‌ساز ناچار به دادن چنین گارانتی هستند و البته براساس قانون باید ارائه دهند.
شهریاری یادآور شد: این گارانتی برای قطعات خارجی و زیرپله‌ای وجود ندارد.
کیفیت و گارانتی فعالان جهانی
وضعیت کیفیت قطعات در کشورهای خودروساز چگونه است؟ آیا تولیدات بر اساس کیفیت رده‌بندی می‌شوند و گارانتی آنها بر پایه این رده‌بندی است؟ شهریاری در این باره توضیح داد: خودروساز و قطعه‌ساز در خارج به‌دلیل رقابت شدیدی که وجود دارد باید محصولات را با کیفیت بالاتر، گارانتی بیشتر و البته نرخ پایین‌تر به مشتریان ارائه دهند.
او تصریح کرد: این مولفه‌ها عامل فروش خودروسازان بین‌المللی بوده و با همین شاخص‌ها در حال سبقت گرفتن از یکدیگر هستند. به‌طور قطع در چنین شرایطی حداکثر رضایت صاحبان خودرو را تامین می‌کنند.
وی اضافه کرد: فراموش نکنیم براساس استانداردها صنعتگران نمی‌توانند از یک سطحی پایین‌تر تولید کنند. تولیدکننده‌ای که در سطح جهانی فعالیت دارد در عین داشتن بالاترین کیفیت، بهترین گارانتی را هم دارد. هیچ‌گاه خودروساز بین‌المللی در این باره ریسک نمی‌کند، زیرا بازار بسیار رقابتی است و به‌راحتی جای آن شرکت از سوی خودروساز دیگری پر می‌شود.
قطعات خارجی بی‌کیفیت براساس سفارش
این کارشناس خودرو با بیان اینکه گاهی شاهدیم در شرکت‌های خارجی هم براساس سفارش مشتری محصول تولید می‌شود، گفت: برخی از بازرگانان یا تولیدکنندگان ایرانی برای اینکه نرخ قطعات کاهش پیدا کند از شرکت‌های قطعه‌ساز چینی می‌خواهند که کیفیت قطعات را کاهش دهند. اما این‌گونه نیست که قطعه‌ساز خارجی ریسک کند و از کیفیت محصولاتش بزند.
شهریاری گفت: در سال‌های نه‌چندان دور، قطعه چینی به‌عنوان قطعه داخلی در بازار ایران خریدوفروش می‌شد که کیفیت نازلی داشت. بازرگان یا تولیدکننده‌نما، قطعه را با نازل‌ترین کیفیت سفارش می‌داد و به نام قطعه ایرانی عرضه می‌شد. برخی از بی‌اعتمادهای امروز نسبت به قطعات داخلی مربوط به این مقطع زمانی بوده و البته قطعات تقلبی و زیرپله‌ای. این‌گونه نیست که این معضل امروز وجود نداشته باشد همچنان برخی از این چالش‌ها با کمبود قطعات بیشتر در بازار نمود پیدا کرده است.
رقابت بر سر کیفیت
این کارشناس حوزه خودرو اظهارکرد: درحال‌حاضر اگر نسبت بین عرضه و تقاضا در بازارهای بین‌المللی و سایر کشورها از بین برود طبیعی است براساس علم اقتصاد آنها هم دچار مشکل بازار ایران در حوزه کیفیت و گارانتی می‌شوند.
شهریاری تاکید کرد: کیفیت بالا و گارانتی مطلوب در بازار جهانی محصول رقابت است.
خودروسازان موظف هستند
نادر روان از دیگر فعالان صنعت خودرو و بازار درباره وضعیت کیفیت و گارانتی محصولات خودرویی به صمت گفت: به‌طور قطع قطعات خط تولید نسبت به قطعات بازار لوازم‌یدکی کیفیت بیشتری دارد. کیفیت و گارانتی قطعات خودرو با خودروساز است چون او دستورالعمل‌های لازم را به زنجیره تامین می‌دهد. همچنین براساس قانون هر خودروساز موظف است به محصولات تولیدی خود تا ۱۰ سال گارانتی ارائه دهد.
وی افزود: خدمات پس از فروش خودرو هم در این مدت برعهده خودروساز است (تولید و تامین قطعات).
او ادامه داد: شرکت‌های خودروساز گارانتی را بسته به کیفیت محصولات خود به مشتریان ارائه می‌دهند.
خودروساز مسئول خرابی محصولاتش است
این فعال صنعت خودرو درباره کیفیت و گارانتی قطعه‌سازان خارجی عنوان کرد: هر محصولی دارای کیفیت لازم باشد تولیدکننده بالاترین گارانتی را می‌دهد. شرایط گارانتی در خارج از کشور به نفع مصرف‌کننده است. قانون برای تولیدکنندگان متخلف در حوزه کیفیت و گارانتی جرایم سنگینی درنظر گرفته است. او ادامه داد: اگر خودرویی دچار مشکل شده و قطعه‌ای ایجاد اشکال کند سازنده باید پاسخگو باشد. اگر این اشکال در جاده ایجاد شود یا در داخل شهر شرکت خودروساز موظف است تا رفع مشکل که با هزینه خودش است، خودرویی را رایگان در اختیار صاحب خودرو قرار دهد. علاوه‌بر اینکه به صاحب خودرو باید جریمه بپردازد.
این قطعه‌ساز با اشاره به این قوانین سختگیرانه، افزود: جرایم سنگین سبب شده تا شرکت‌های خودروساز به همراه زنجیره تامین، محصولات را در سطحی از کیفیت عرضه کنند تا متحمل هزینه‌های سربار نشوند. به‌عنوان مثال شرکت تویوتا در یک فراخوان ۵۰۰ هزار خودرو خود را برمی‌گرداند به این دلیل که در صندوق عقب آن خراب است.
روان تصریح کرد: هزینه حمل‌ونقل این تعداد خودرو در کنار تعمیر و اصلاح آن، همچنین زیرسوال بردن برند را می‌پذیرند تا مشمول آن جرایم سنگین نشوند.
جریمه سنگین و افزایش کیفیت
این فعال صنعت خودرو تاکید کرد: اگر این شرایط برای شرکت‌های خودروساز داخلی هم احراز شود به‌طور قطع کیفیت محصولات تولید داخل افزایش می‌یابد.
او اظهار کرد: قانون می‌تواند تضمینی برای کیفیت و گارانتی محصولات باشد. در این راستا باید دید قوانین حمایتی از حقوق مصرف‌کننده چه مسائلی را دیده است.
این فعال صنعت خودرو درباره رفع چالش‌های کیفی عنوان کرد: تحقق این امر بیش از نیاز به تمرکز روی سازندگان، نیاز دارد در حوزه قوانین به‌دنبال آن باشیم. البته ما در این باره خلأ قانونی نداریم بلکه ضرورت دارد صاحبان خودرو یا هر محصول دیگر با این قوانین آشنا باشند.
روان ادامه داد: بخشی از مشکلات به دلیل ناآشنایی ما با قوانین حمایتی برمی‌گردد که در این حوزه هم باید رسانه کمک‌کننده باشد.
نقش مواد اولیه در محصول نهایی
بی‌تردید بخشی از کیفیت محصولات نهایی به کیفیت مواد اولیه آنها برمی‌گردد. سعید صبوری، عضو هیات‌مدیره انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور درباره تاثیر کیفیت مواد اولیه روی کیفیت قطعات و ایمنی خودرو به صمت گفت: کیفیت خودرو وابسته به کیفیت مواد اولیه و قطعات نیمه‌ساخته شده‌ای است که بعدا تبدیل به یک کالا می‌شود.
وی افزود: کیفیت، ایمنی، دوام، راحتی خودرو همه مجموعه‌ای از مواد اولیه است که فرم‌گیری شده و تبدیل به محصول نهایی به‌نام خودرو شده‌اند. طبیعی است که کیفیت مواد اولیه و روزآمدی آن تاثیر زیادی دارد.
این فعال صنعت خودرو درباره میزان تاثیر مواد اولیه در کیفیت و ایمنی خودرو ادامه داد: نمی‌توان عدد دقیقی گفت اما به‌هرحال بیش از ۶۰ درصد ایمنی و کیفیت خودرو در گرو تامین مواد اولیه باکیفیت است. تضمین ایمنی سیلندر ترمز یا تک‌تک اجزا تشکیل‌دهنده موتور و… به کیفیت مواد اولیه مورداستفاده در آنها برمی‌گردد. به‌طور قطع، استفاده از مواد اولیه روزآمد برای تولید لنت‌ترمز تاثیر مستقیمی روی کیفیت آن و در نتیجه ایمنی خودرو دارد.
مشکلات تامین مواد اولیه
عضو هیات‌مدیره انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور اظهار کرد: تولیدکنندگان با وجود نیاز به برخی مواد اولیه باکیفیت، برای واردات آنها مشکل دارند. به‌عنوان مثال شرکت‌های پتروشیمی داخلی یک سلسله مواد اولیه عمومی را تولید می‌کنند و تولید مواد اولیه تخصصی ندارند. شرکت‌های فعال معدنی مانند فولاد هم همین وضعیت را دارند و به‌ندرت مواد اولیه تخصصی تولید می‌کنند.
صبوری گفت: پلی‌آمید شیشه‌ای سال‌هاست روی خودرو استفاده می‌شود و تاثیر زیادی در کیفیت خودرو دارد. در واقع الیاف شیشه نقش بسیار مهمی در بهبود خواص مکانیکی کامپوزیت‌های میکس پلی‌آمید دارد. یا رنگی که برای خودرو استفاده می‌شود اگر از مواد اولیه باکیفیت باشد سال‌ها روی خودرو می‌ماند.
عضو هیات‌مدیره انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو کشور با بیان اینکه در گذشته برخی از این مواد اولیه از آلمان یا کشورهای دیگر تامین می‌شد، گفت: درحال‌حاضر با وجود محدودیت‌های بین‌المللی این امکان وجود ندارد و این مواد از چین وارد می‌شوند درحالی‌که اگر در داخل با کیفیت بالا تولید شود به‌طور قطع در ساخت لنت‌ترمز، ABS، ایربگ و… تاثیر مستقیم می‌گذارد.
صبوری در پایان تاکید کرد: کیفیت روی نرخ تاثیر دارد و باید دیده شود. در واقع هر تغییری هزینه‌بر است و تولید محصول باکیفیت نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر دارد.
سخن پایانی
کارشناسان و فعالان صنعت خودرو معتقدند هر تولیدکننده‌ای محصولات باکیفیت‌تر تولید کند، گارانتی بهتری هم به مشتریان ارائه می‌دهد. البته این امر بستگی زیادی به تعادل در بازار عرضه و تقاضا دارد و اینکه در حوزه تامین قطعات و خودرو چقدر بازار رقابتی است. به‌طور قطع در بازاری که رقیبی وجود ندارد، نمی‌توان در حوزه کیفیت و حتی گارانتی انتظار زیادی داشت. همچنین برخی از صنعتگر با اشاره به کیفیت مواد اولیه و تاثیر آن در محصول نهایی عنوان می‌کنند در بخش کیفیت کالاها کیفیت مواد اولیه تاثیرگذار است. تولیدکنندگان بالادستی باید با ارتقای کیفی محصولاتشان کمک کنند تا محصول نهایی مانند خودرو هم از سطح کیفی مناسبی برخوردار باشد.
